Radyasyon her yerdedir. Çevremizde ve Dünya oluştuğundan beri var. Sonuç olarak, yaşam, önemli düzeyde iyonlaştırıcı radyasyon varlığında gelişti. Dış uzaydan (kozmik), yerden (karasal) ve hatta kendi bedenlerimizin içinden gelir. Soluduğumuz havada, yediğimiz yemekte, içtiğimiz suda ve evlerimizi inşa etmek için kullandığımız malzemelerde var.[1]
Radyasyonun etkilerini canlı hücreleri nasıl etkilediği açısından düşünme eğilimindeyiz. Düşük maruz kalma seviyeleri için biyolojik etkiler o kadar küçüktür ki tespit edilemeyebilir. Vücut radyasyon, kimyasallar ve diğer tehlikelerden kaynaklanan hasarı onarabilir. Radyasyona maruz kalan canlı hücreler: zarar vermeden kendilerini onarabilir; her gün milyonlarca vücut hücresinin yaptığı gibi ölmek ve yenilenmek; veya kendilerini yanlış bir şekilde onararak biyofiziksel bir değişikliğe neden olur.[1]
yüksek radyasyon dozları (50.000 mrem veya 500 mSv'den fazla) hücreleri öldürme eğilimindedir. Düşük dozlar, bir hücrenin genetik koduna veya DNA'sına zarar verebilir veya değiştirebilir. Yüksek dozlar o kadar çok hücreyi öldürebilir ki, doku ve organlar hemen zarar görür. Bu da genellikle Akut Radyasyon Sendromu olarak adlandırılan hızlı bir vücut tepkisine neden olabilir. Radyasyon dozu ne kadar yüksek olursa, radyasyonun etkileri o kadar çabuk ortaya çıkar ve ölüm olasılığı o kadar yüksek olur.
1945'te atom bombasından kurtulan birçok kişi ve 1986 Çernobil nükleer santral kazasında acil durum çalışanları bu sendromu yaşadı. Çernobil'deki fabrika işçileri ve itfaiyecilerden 134'ü yüksek radyasyon dozları aldı - 80.000 ila 1.600.000 mrem (800 ila 16.000 mSv) - ve akut radyasyon hastalığından muzdaripti. Bunlardan 28'i ilk üç ay içinde radyasyon yaralanmalarından öldü. Kazadan birkaç saat sonra iki işçi radyolojik olmayan yaralanmalardan öldü.
Radyasyon insanları farklı şekillerde etkilediği için hangi dozun ölümcül olacağını söylemek mümkün değil. Uzmanlar, birkaç dakikadan birkaç saate kadar değişen bir süre boyunca 350.000 ila 500.000 mrem (3.500 ila 5.000 mSv) tüm vücut dozu aldıktan sonra insanların yüzde 50'sinin otuz gün içinde öleceğine inanıyor. Sağlık sonuçları, kişinin maruz kalmadan önce ne kadar sağlıklı olduğuna ve aldıkları tıbbi bakıma bağlı olarak değişir. Maruz kalma, eller gibi vücudun yalnızca kısımlarını etkiliyorsa, etkiler muhtemelen cilt yanıkları gibi daha lokalize olacaktır.
Uzun bir süreye yayılan düşük dozlar, ani bir soruna neden olmaz. Varsa, uzun yıllar boyunca 10.000 mrem'den (100 mSv) daha düşük dozların etkileri hücre düzeyinde ortaya çıkacaktır. Bu tür değişiklikler, maruziyetten yıllar sonra hatta on yıllarca görülmeyebilir.
Genetik etkiler ve kanser, radyasyon maruziyetinden kaynaklanan başlıca sağlık sorunlarıdır. Kanser, genetik bir etkiden yaklaşık beş kat daha olasıdır. Genetik etkiler, kromozom değişikliklerini, ölü doğumları, doğuştan anormallikleri ve bebek ve çocukluk ölümlerini içerebilir. Bu etkiler, maruz kalan bir kişinin hücrelerinde çocuklarına geçen bir mutasyondan kaynaklanabilir. Hasarlı genler baskınsa, bu etkiler hemen ortaya çıkabilir. Veya genler resesif ise birkaç nesil sonra ortaya çıkabilirler.[1]
Kaynaklar
- NRC Web. Backgrounder On Biological Effects Of Radiation. Alındığı Tarih: 30 Mart 2023. Alındığı Yer: NRC Web | Arşiv Bağlantısı
