Bir şeye odaklanınca diğer şeyler neden bulanıklaşır?

Optik ve lens konusu biraz geniş bir konu burada sadece belli bir kısmını ele alıp anlatmaya çalışacağım. Kısaca soruna cevap vermek gerekirse 3 faktör etki ediyor ; gözümüzdeki lensin odak noktası, bu odak noktasından gelen ışığın retinadaki dağılımı ve retinadaki duyu reseptörleri sayısı.

Bu resimde gördüğün üzere bir uğurböceği gözdeki kornea ve mercekten(lens) geçerek retinada ters bir şekilde görüntüsü oluşuyor. Gözün temel mantığı bu şekilde çalışır. Işık cisimden yansır, paralel gelen ışıklar bütünü korneadan geçerek bir miktar kırılır daha sonra gözün merceğine gelir burada daha da kırılarak odak noktasında bu ışık demeti toplanır. Odak noktasından sonra da retinada görüntüsü yansır.

Işık demetini daha iyi anlatmak için farklı bir resimden inceleyelim bu arada gözümüzdeki mercek ince kenarlı mercektir ki bu mercekler ışığı bir yerde toplamaya çalışır :

Yukarıdaki resimde gördüğün gibi cisimden gelen paralel ışık hüzmesi korneadan sonra mercekte kırılarak(odakta toplanarak) birleşir ve buradan tekrardan ayrılarak retina üzerine ters bir görüntü oluşturur.

Gözümüzdeki mercek sabit bir şekilde durmaz, kaslarla tutulur. Bu kaslar kasılıp gevşeyerek uzaktaki ve yakındaki cisimlere odaklanmamızı sağlar:

Yukarıdaki resimde anlatılan gibi gözümüz uzaktaki nesnelere odaklanırken kaslar gevşer merceğin odak noktası uzaklaşır. Yakındaki cisimde ise kaslar kasılır ve mercek daha küreselleşir bu da odak noktasını yakınlaştırır ve yakındaki cisimlere odaklanmamızı sağlar. Tabii ki bunun bir sınırı var o yüzden gözümüzün çok yakınında olan nesnelere odaklanamayız ( telefonlardaki 30 50 cm muhabbeti gibi).

Şimdi sorumuza cevap vermeden önce katarakt bir hasta neden bulanık görür ona bakalım ;

Aynı yönden aynı miktarda ışık hüzmesi geliyor ama katarakt insanlarda merceğin kırıcılığı azaldığından tüm ışığı retinaya yayıyor. Bundan bir önceki resimde alt tarafta okun görüntüsüne bakın bu gibi bir görüntü oluşuyor bu da bulanıklaşmaya, cismin anlamsızlaşmasına yol açıyor. Mesela miyop insanlarda uzaktan gelen ışıkları normalde toplaması gerek odak noktasından yakında topluyor bu da görüntünün yine retinaya yayılmasına ve bulanıklaşmaya yol açıyor.

Biz bir resme odaklandığımızda merceklerimiz o resimden gelen ışık hüzmesini tamamen alır ve odak noktasında toplayıp keskin bir görüntü oluşturur. Resmin etrafındaki cisimleride aslında görüyoruz ama bulanık, keskin değil çünkü gelen ışınlar kısmen geliyor ve gelse bile direkt lense gelmiyor ışınlar, lensi çaprazlamasına geliyor bu da normal gelen ışına göre daha az kırıcılık(toplayıcılık) yaratıyor ve buna bağlı olarak retinada yayılmış bir görüntü oluyor ve bulanık görüyoruz.

Burada sadece fiziksel olarak anlattım bunun yanı sıra sinir sistemimizde odaklanmamızı sağlayan lateral inhibisyon olayı da var. Odaklandığımız nesne harici bölgeden gelen sinirleri GABA ile inhibe ederek etrafımızı bulanıklaştırıyor duyu gelse bile.

A. Bakshi, et al. A Neural Model Of Attention And Feedback For Computing Perceived Brightness In Vision. (01 Nisan 2021). Alındığı Tarih: 01 Nisan 2021. Alındığı Yer: Bağlantı doi: 10.1016/B978-0-12-811318-9.00026-0. | Arşiv Bağlantısı