Kompulsif yalan söyleme eğilimi genellikle patolojik yalan söyleme (mitomani) veya pseudologia fantastica (PF) olarak bilinen, psikolojik bir durumla bağlantılıdır. Bilimsel olarak bu davranış; nörolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin bir bileşimi ile anlaşılabilir.
• Nörolojik Faktörler: Araştırmalar, prefrontal korteks gibi karar verme ve dürtü kontrolünden sorumlu bölgelerdeki beyin yapısı veya aktivitesindeki farklılıkların kompulsif yalan söylemeye katkıda bulunabileceğini düşündürmektedir. Bu durum, yalan söylemenin sonuçlarını anlama veya yalan söyleme dürtüsüne direnme becerisinin azalmasına neden olabilir. [1]
• Psikolojik Faktörler: Kompulsif yalan söyleme, antisosyal kişilik bozukluğu veya narsistik kişilik bozukluğu gibi belirli kişilik bozukluklarıyla da ilişkilendirilebilir. Bu bozukluklar, bir kişinin başkalarıyla empati kurma yeteneğini bozabilir ve başkalarının duygularını dikkate almadan kendi çıkarlarına hizmet eden davranışlara yol açabilir.
• Çevresel Faktörler: Bir kişinin yetiştirilme tarzı ve deneyimleri de bir rol oynayabilir. Örneğin; yalan söylemek çocukluk döneminde bir başa çıkma mekanizması olarak modellendiyse veya ödüllendirildiyse ya da cezasız kaldıysa kişi, yalan söylemeyi hayatın zorluklarını aşmak için bir strateji olarak kullanmayı öğrenebilir. [2]
• Pekiştirme: Yalanlar; dikkat çekme, cezadan kaçma veya bir şeyden kurtulmanın heyecanı gibi anlık ödüller sağlayabilir. Zamanla bu kısa vadeli faydalar, davranışı pekiştirerek alışkanlık haline getirebilir.
• İzolasyon: Kompulsif yalancılar, davranışlarının izole edici olduğunun farkında olsalar da, yalan söyleme bağımlılığı o kadar güçlü olabilir ki anlık tatmin uzun vadeli sonuçları gölgede bırakır. Diğer bağımlılıklarda olduğu gibi olumsuz sonuçlara rağmen davranış devam eder. [3]
Yalan söylemenin karmaşık bir sorun olabileceğini ve altta yatan nedenleri ele almak ve daha sağlıklı başa çıkma stratejileri geliştirmek için profesyonel müdahale gerektirebileceğini unutmamak önemlidir. Birisi kompulsif yalan söyleme ile mücadele ediyorsa bir ruh sağlığı uzmanından yardım istemek, iyileşme yolunda faydalı bir adım olabilir.
Kaynaklar
- C. L. Hart, et al. (2024). Development And Validation Of The Pathological Lying Inventory. Current Psychology, sf: 1-11. doi: 10.1007/s12144-024-05900-1. | Arşiv Bağlantısı
- C. Dike, et al. (2006). What Is Pathological Lying?. The British Journal of Psychiatry, sf: 86-86. doi: 10.1192/bjp.189.1.86. | Arşiv Bağlantısı
- D. A. Curtis, et al. Pathological Lying. Alındığı Tarih: 23 Mayıs 2024. Alındığı Yer: APA PsycNet | Arşiv Bağlantısı
