Bilimsel olarak kanıtlayamayacağımız bir şey var mı?

Bir çok şey var.

Bilimsel herhangi bir çalışma için veri gerekli. Güvenilir veri. Ancak üzerine güvenilir veri elde edemeyeceğimiz sayısız disiplin var.

Bir kişinin, kime hangi sebeple aşık olduğu sorusunu bilimsel olarak cevaplayamaz ve kanıtlayamazsınız. Çünkü bu soruyu inceleyecek verileri elde edemezsiniz. Ama bu bir gerçektir ve ortadadır.

Cem Yılmaz'ın neden komik olduğu sorusuna bilimsel olarak cevap veremezsiniz. Çünkü Cem Yılmaz'ın komikliğini veriye dökemezsiniz. Bir denklemin parçası haline getiremezsiniz.

Sanatı bilimsel olarak tanımlayamazsınız. Neden geleneksel sanat bitti de modern sanat başladı sorusunu bilimsel olarak kanıtlayamazsınız. 150 yıl sonra hangi sanat akımı ortaya çıkacak bilemezsiniz. Çünkü böyle bir soruyu inceleyecek verilere ulaşma şansınız yoktur.

Daha bir çok şey sayabiliriz. Bilimsel yöntem dediğimiz şey bu zaten biraz. Veri. Güvenilir veri. Güvenilir veriye ulaşabileceğiniz disiplinler bilimin konusu olabilir. Güvenilir veri yoksa kanıt da yoktur. Sadece hipotezler vardır. Bir hipotezi ancak veri bütünlüğü ile test edebilirsiniz. O hipoteze uyum sağlamayan bir veri elde etmeye çalışırsınız. Ama veri elde edecek kanalımız yok ise, o hipotezi test edemeyiz. Yani "Cem Yılmaz zeki olduğu için komik" diye bir hipotez savurursak, tüm zeki insanların komik olmasını bekleriz ama öyle değildir.

Kabaca böyle...

Hem evet hem hayır!

Bir şeyi bilimsel olarak kanıtlayabilmek için en asgari seviyede o şeyin gözlemlenebilir, deneye tabi tutulabilir ve ölçülebilir olması gerekir. Bunun için de maddi evrenin doğrudan bir ürünü olması gerekir.

Bir şeyin bilimsel olarak kanıtlanıp kanıtlanamayacağını söyleyebilmek için birkaç soru daha sormamız gerekebilir.

Kastettiğimiz şey maddi evrene yönelik bir şey ise cevap farklı, geleceği de içeriyorsa cevap farklı, manevi dünyamız ile ilgili ise cevap farklı olur.

Bilimsel olarak maddi evrene yönelik her şey kanıtlanabilir. Kimi kısa sürede kimi zamanla. En azından bilimin evrimsel tarihi bugüne kadar ve bu konuda bizi hiç yanıltmadı.

Bilimsel olarak inanç evrenine yönelik hiçbir şey kanıtlanamaz. Tanrının var veya yok oluşuna yönelik tartışmaların eninde sonunda bir çıkmaza mahkûm oluşu gibi. Tıpkı zevklerin ve tercihlerin adı üzerinde zevk ve tercih (kişiye özgü-öznel) oluşundan dolayı kanıtlanmasının zorluğu gibi.

İmkânsızlığı demedim dikkat edilirse. Çünkü bilim her ne kadar nesnel dünyanın dili ile konuşsa da ve her ne kadar inanç dahil, zevkler ve tercihler kişiye özgü ve öznel bir nitelik taşısa da; bilim bunlara yönelik doğrudan, onaylayan veya reddeden ispatlı bir söylem geliştirmeyebilir fakat bu öznelliğin fiziksel, kimyasal, biyolojik, sosyolojik, psikolojik vb. temellerine yönelik çok isabetli çok şey söyleyebilir ve söylemektedir.

İnsanların neden inanma ihtiyacı duyduğundan, tercihlerimizi belirleyen süreçlerin genetiğine, zevklerimizi şekillendiren psikolojik, biyolojik, sosyolojik süreçlerin arka planından öznel sandığımız her duygu durumunun ve yansımasının evrimsel kökenine kadar…

Bilim muazzam bir şey...