bilimde rastgelelik kesinlikle var mıdır?

Adam Fawer'ın Olasılıksız adlı romanında tam da bu konu işlenmektedir. Evren deterministik mi? Yoksa indeterministik mi? Laplace, evrenin deterministik olduğunu düşünür ve bir yazı-tura oyununda madeni paranın hızını, yapıldığı maddeyi, hava direncini, kütleçekimini vs. bilirsek paranın yazı mı tura mı geleceğini bilebileceğimizi söyler. Aynı şekilde evrenin de böyle olduğunu, her olayın belirli bir sebep-sonuç zinciri sonucunda oluştuğunu, Büyük Patlama'dan itibaren evrenin hangi zamanda nasıl olacağını bilebileceğimizi söyler. Peki gerçekten de öyle mi? Özgür irade dediğimiz şey yok mu? Rastlantısallık yok mu?

Çok kısa bir cevap vereyim. Bilmiyoruz. 1927 yılında Werner Heisenberg, Belirsizlik İlkesi'ni öne sürdü ve bir parçacığın momentumunu ve konumunu aynı anda bilemeyeceğimizi söyledi. Yani parçacıkların hareketi olasılıklar üzerine kuruluydu. Bu durum determinizmi tamamen bitirmiş gibi gözükse de bilim adamları determinizm hakkında üçe ayrıldı:

1. Belirsizliğin sebebi cehaletimizdir. Kuantum dünyasına ait teorilerimiz eksiktir. Bir gün matematiksel teorilerimiz belirsizliğin olmadığını kanıtlayacaktır.
2. Günümüz bilimi ve teknolojisinin yetersizliğinden kaynaklı belirsizlik bulunmaktadır. Bir gün bilimin ve teknolojinin gelişmesiyle beraber belirsizliğin olmadığı kanıtlanacaktır.
3. Belirsizlik vardır ve evren indeterministiktir.

Dediğim gibi henüz bilmiyoruz. Özgür iradenin varlığı hakkında elimizde en ufak bir delil yok. Aynı şekilde Belirsizlik İlkesi de determinizmin önüne bir duvar örüyor. Şahsen ben bilimin ve teknolojinin gelişmesiyle bu sorunun cevabını bulacağımızı düşünmekteyim. Belirsizlik İlkesi ve determinizm hakkında detaylı bilgi edinmek isterseniz aşağıda bıraktığım videoları izleyebilirsiniz.

Evet vardır

Rastgelelik , hangi olasılığın gerçekleşeceğini öngörememiz için kullanılan bir terimdir

Kuantum evrenine girdiğimiz zaman devreye olasılıklar girer

Süperpozisyonda atom altı parçacıklar gözlemlenmediğinde her iki durumda birdendir hem 1 hem 0 dır , kedi hem ölü hem diridir

Çift yarık deneyinde gözlemlenmeden fotonun veya elektronun hangi yarıktan geçtiğinin bilinmesi imkansızdır

Bunun olasılığını hesaplanabilir ancak gözlemlenmeden önce hangisinin doğru olduğu belli değildir ölçülemez

Kuantum evrenin de başka bir olgu ise Heisenberg belirsizlik ilkesidir

Bir elektronun hızı ve konumu aynı anda ölçülemez bunun öngörülmesi imkansızdır

Makro evrende ise Kaos Teorisi devreye girer başlangıç koşulları tam olarak ölçülemez bu da uzun sürede inanılmaz sapmalara sebep olur

Doğada ve uzayda değişkenlere bağlı belirlenen bazı değişimlerin grafikleri uzun sürede aperiyodikleşmeye başlar yani kendini tekrar etmez bu da determinizmi ortadan kaldırır ve Kaos baş gösterir

Üç Cisim problemi de uzay zaman da 3 cisimin başlangıç koşulları bilinse bile bu cisimlerin birbirlerine etkileri sonucunda izleyecekleri yolun öngörülemeyeceğini bunun analitik bir çözümü olmadığını gösterir