Beyinde yeni bağlantılar oluşması deneyime bağlıdır. (Buradaki Deneyim kavramını geniş anlamak gerek, okumak, izlemek, yeni yerler görmek, hayal etmek yeni bilgiler öğrenmek gibi yeni zihinsel içerik üretmeye neden olacak herşey) Aynı zamanda deneyim hangi beyin bölgesi ile ilgili ise o bölgede yeni adaptif uyum süreci ve yeni bağlantılar oluşmasını sağlar. Mesela kullanılmayan veya az kullanılan bir parmakla incelik isteyen egzersiz yapmak (örneğin enstrüman çalmak) bu parmağa dair beyindeki motor bölgede parmağın kullanımına dair yeni bağlantılar oluşmasını sağlar. Beynin deneyime göre nöral ağlarının şekillenmesi beyin plastisitesi veya nöroplastisite denir. (beyin esnekliği). Yukarıda belirttiğim gibi yeni motor deneyimler beyindeki motor bölgede etkili olurken mesela yeni bir film seyretmek, yeni yerler görmek veya kitap okumak yolu ile hayal gücünü geliştirmek beynin görsel veri merkezleri açısından yeni bağlantılar kurulmasını sağlayabilir.
Beyin için özellikle rutinliğin beyni algı ve duyum bakımından zayıflatması nedeniyle yeni içerikler veya var olan rutinlikteki değişiklikler beyni yenileyici, algı gücünü artırıcı olarak beyin için faydalı ve yenileyici etki yapar. Bu sayede beyinde nöroplastisite açısından da yeni adaptasyon olacağını öngörmek hiç de zor değil.
Ekteki evrim ağacı yazısından bu konuda beyne yeni nöral ağ bağlantıları kurmak bakımından veya var olanları güçlendirmek açısından faydalı şeyleri aynen alıntılıyorum. Bunların çoğunun kökeninde yeni uyaranlara veya deneyimlere dayalı yukarıda belirttiğim yenileyici etkilerin olduğunu da kaçırmamak gerekir.
"Aralıklı Oruç: Sinaptik adaptasyonu arttırır, nöron büyümesini/gelişmesini teşvik eder, bilişsel fonksiyonları geliştirir, nörodejenaratif hastalık riskini azaltır.
Seyahat: Beyninizi yeni uyaranlar ve ortamlara maruz bırakır, beyinde yeni yolaklar ve aktivitelere yol açar.
Anımsatıcı araçlar kullanmak: Hafıza egzersizleri prefrontal pariyetal ağdaki bağlantıları arttırabilir ve yaşa bağlı hafıza kaybını önleyebilir.
Bir müzik aleti çalmayı öğrenmek: Beyin bölgeleri arasındaki bağlantıları arttırabilir ve yeni nöral ağlar yaratmaya yardımı olabilir.
Sık kullanılmayan (baskın olmayan) elle yapılan egzersizler: Yeni nöral yolaklar oluşturabilir ve nöronlar arası bağlantıları güçlendirebilir.
Kurgu okumak: Beyindeki bağlantıları arttırır.
Kelime haznesini genişletmek: Hafızanın işlenmesini etkinleştirdiği gibi görsel ve işitsel verilerin işlenmesini de etkinleştirir.
Sanatla uğraşmak: Odak, içgörü, hafıza ve empatiyi güçlendirebilen dinlenme esnasındaki beynin Varsayılan Mod Ağı (İng: "Default Mode Network" veya kısaca DMN) bağlantılarını arttırır. Varsayılan Mod Ağı (İng: "Default Mode Network") beyin aktif dinlenme halindeyken (örneğin hayal kurarken) ve dış dünyada herhangi bir şeye odaklanmamışken aktif olan bir ağdır. Kişi yeni, dikkat isteyen ve bireyin kendisini dışarıda bırakan aktiviteleri gerçekleştirirken bu ağ pek aktif değildir.
Dans etmek: Alzheimer riskini azaltır ve nöral bağlantıları güçlendirir.
Uyuma: Nöronlar arası bağlantılar gibi davranan ve hücreler arası bilgi aktarımı yapan dendiritik köklerin büyümesiyle öğrenilenlerin hafızada tutulmasını sağlar."[1]
Sorunuza gelince eğer unutulan unutulmaya yüz tutmuş bilgilerin veya deneyimlerin unutulmasına engel olmaya çalışır, ve bellek egzersizleri yaparsanız beyinde silinen veya silinmeye yüz tutmuş yok olan kimi bağlantılar açısından en azından o anı veya deneyimle ilgili bağlantı açısından snaptik budama denen sürecin bir kısmına engel olmayı başarmanız mümkün. Tabi kaçınılmaz Olarak bir çok deneyim ve bilgi zihinlerimizden siliniyor. Ama en azından unutmamak istediğiniz anı/deneyimlerin zihinsel tekrarıyla budanmasına engel olmak mümkün olabilir.
Kaynaklar
- E. Fıçıcıoğlu. Nöroplastisite Nedir? Beynimiz, Değişen Çevre Koşullarda Kendisini Nasıl Değiştirir?. (11 Aralık 2020). Alındığı Yer: Evrim Ağacı | Arşiv Bağlantısı
