Sinir Sistemlerinin Evrimi
Sinir sistemleri, günümüzde yaşayan Trichoplax’a benzeyen, toprak üstündeki miktobiyal örtü üzerinde hareket edip onları dış sindirim ile alan, olaya yönelik algılamayı kazanan hayvanlarda Ediakaran Dönemi'nde ortaya çıktı. (2)
Farklı hayvan şubelerindeki sinir sistemlerinin Bilateria’ya ait ortak bir atadan köken alıp bir kez evrimleştiğini gösteren kanıtlar; kordalı merkezi sinir sisteminin, Hemichoradata benzeri ektodermal sinir ağına sahip olan atasal Deuterostomia’dan (omurgalılar, denizyıldızları ve Crinoideya'yı içerir) köken aldığını ve Protostomia (eklembacaklılar, yumuşakçalar ve tardigradalar) ile Chordate’larda bağımsız olarak evrimleştiğini savunan görüşe göre daha ağır basar. (1) Omurgalılarda ve diğer beyne sahip taksonlardaki canlılarda beynin oluşumunu sağlayan genlerin benzerlikleri de bu bulguları destekler niteliktedir. (3)
Beyin Evrimi
Omurgalılar ve omurgasızlarda bulunan homeotik boşluk ve sefalik boşluk genleri sinir yapılarının anterio-peosterior (ön-arka) doğrultuda uzanmalarına ve oluşan anterior (ön) uçtan beynin köken almasına neden oldu. (6)
Eklembacalıklarda beyin Kerygmachela’da 521 milyon yıl önce evrimleşti. (14)
Beyin bölgelerinin gelişimi için genetik koda sahip olan (7) (8) Urbilateria’larda beyin benzeri yapı oluşmaya başladı. Omurgalı beyin yapısı 500 milyon yıl önce evrimleşti. (4) (5)
Memelilerde beyin yapısı değişiminde önemli değişiklikler oldu, gececiliğe yönelen erken memelilerde, görsellikten ziyade koku aracılığıyla yol bulma davranışının gelişmeye başlamasıyla bilişsel kapasiteyle doğudan ilintili olmaksızın serebral korteks ortaya çıktı. (9)
İnsan evriminde son beş milyon yılda beyin üç katına çıktı (10) ve primatlardan başka bir memelide bulunamayan, atalarındaki birincil görsel korteks ile ilişkisi olan prefrontal korteks yapısı büyüdü. (11) Beynin evrimi boyunca insanlardaki neokorteks erken memelilerdekine göre 10 kat büyüdü. (10)
Uzun zamana yayılan bir evrimsel tarihi olan, Bilateria'daki hayvanlar için yönetici konumda olan beyin, omurgasız şubelerindeki aynı kökenden ilerleyen gelişimleri hariç tutulursa, omurgalılara giden hatta çeşitli dönemlerde edindiği özelliklerle ve bilişin gelişimiyle paralel olarak 500 milyon yıldan uzun bir süre önce (13), muhtemelen 560 milyon yıl önceden köken alan bilinç, biliş ile beraber evrimleşti (12) ve beyin bölgelerinin yapıları ve bağlantıları omurgalılardaki bağımsız taksonlardaki büyümeleri ve insana doğru gelen hat üzerinde takip eden memeli ve daha sonra primat beyinlerinin gelişiminin ardından gelen insan evrimindeki seçilim baskılarının gerekli kılmasıyla kompleks düşünce üretebilme yetisinin artmasıyla sonuçlandı. (15)
Kaynaklar
- L. Holland, et al. (2021). Evolution Of Bilaterian Central Nervous Systems: A Single Origin?. BMC, sf: 20. | Arşiv Bağlantısı
- M. Paulin, et al. (2019). Events In Early Nervous System Evolution. Wiley, sf: 21. doi: 10.1111/tops.12461. | Arşiv Bağlantısı
- G. Genikhovich, et al. (2017). On The Evolution Of Bilaterality. The Company of Biologists, sf: 13. doi: 10.1242/dev.141507. | Arşiv Bağlantısı
- B. Albuixech-Crespo, et al. (2021). Molecular Regionalization Of The Developing Amphioxus Neural Tube Challenges Major Partitions Of The Vertebrate Brain. PLOS, sf: 34. doi: 10.1371/journal.pbio.2001573. | Arşiv Bağlantısı
- N. Putnam, et al. (2008). The Amphioxus Genome And The Evolution Of The Chordate Karyotype. Nature, sf: 9. doi: 10.1038/nature06967. | Arşiv Bağlantısı
- H. Reichert, et al. (2001). Developmental Genetic Evidence For A Monophyletic Origin Of The Bilaterian Brain. The Royal Society, sf: 12. doi: 10.1098/rstb.2001.0972. | Arşiv Bağlantısı
- X. Bailly, et al. (2012). The Urbilaterian Brain Revisited: Novel Insights Into Old Questions From New Flatworm Clades. NIH, sf: 15. doi: 10.1007/s00427-012-0423-7.. | Arşiv Bağlantısı
- J. Martín-Durán, et al. (2019). A Developmental Perspective On The Evolution Of The Nervous System. Elsevier, sf: 13. doi: 10.1016/j.ydbio.2019.10.003. | Arşiv Bağlantısı
- F. Aboitiz. (1992). The Evolutionary Origin Of The Mammalian Cerebral Cortex. BMC, sf: 9. | Arşiv Bağlantısı
- J. Kaas. (2012). The Evolution Of Brains From Early Mammals To Humans. NIH, sf: 17. doi: 10.1002%2Fwcs.1206. | Arşiv Bağlantısı
- J. Smaers, et al. (2017). Exceptional Evolutionary Expansion Of Prefrontal Cortex In Great Apes And Humans. Cell Press, sf: 27. doi: 10.1016/j.cub.2017.01.020. | Arşiv Bağlantısı
- A. Loonen, et al. (2016). Circuits Regulating Pleasure And Happiness: The Evolution Of The Amygdalar-Hippocampal-Habenular Connectivity In Vertebrates. Frontiers, sf: 17. doi: 10.3389/fnins.2016.00539. | Arşiv Bağlantısı
- T. Feinberg. (2013). The Evolutionary And Genetic Origins Of Consciousness In The Cambrian Period Over 500 Million Years Ago. Frontiers, sf: 27. doi: 10.3389/fpsyg.2013.00667. | Arşiv Bağlantısı
- N. Strausfeld, et al. (2016). Fossils And The Evolution Of The Arthropod Brain. Cell Press, sf: 12. doi: 10.1016/j.cub.2016.09.012. | Arşiv Bağlantısı
- R. Northcutt. (2002). Understanding Vertebrate Brain Evolution. Oxford Academic, sf: 14. doi: 10.1093/icb/42.4.743. | Arşiv Bağlantısı
