Bazı ırklar diğerlerine göre daha zeki midir?

Aslında Jared Diamond, kitabında bunu kastetmiyor. Kitabının ilk kısımlarında neden bazı ülkelerin diğerlerine göre daha gelişmiş olduğunu sorguluyor. Mesela neden Amerika bir süper güç iken, Nijerya bir süper güç olamadı? Amerika'da yaşayan ortalama bir insan, Nijerya'da yaşayan ortalama bir insandan daha mı zekidir? Bu gibi konularda sorgulamalar yaparak bir sonuca ulaşıyor. Ulaştığı sonuç ise ortalama bir Amerikalı ile ortalama bir Nijeryalı arasında herhangi bir zeka farkı yoktur. Çünkü bu ülkelerin gelişmişlik seviyesi oradaki insanların zekalarından ziyade; çevrenin bu insanlara sunduklarıyla yani iklimle, toprağın verimiyle, o bölgede bulunan av hayvanlarının çeşitliliğiyle, evcilleştirilebilir hayvanların varlığıyla, coğrafik konum vb gibi nedenlerle ilgilidir. Aksi halde bir sonuç çıkarmamız durumunda; yani bir Amerikalı'nın bir Afrikalı'dan daha zeki olduğu çıkarımına ulaşmamız durumda çok ırkçı bir yaklaşım içine girmiş oluruz. Bir başka değişle; Afrika gelişemedi çünkü oradaki insanlar, diğer kıtalarda yaşayan insanlardan daha düşük bir zeka seviyesine sahipler demiş oluruz. Jared Diamond kitabında tam olarak bu görüşe karşı çıkmıştır ve oldukça güçlü kanıtlar ile bu görüşü çürütmüştür. Burada elimden geldikçe açıklamaya çalıştım lakin kitabı son sayfasına kadar okuduğunuzda, yazar nefis bir üslup ile burada anlatmaya çalıştıklarımı daha açık bir ifadeyle size açıklamış olacak. Tüfek Mikrop ve Çelik çok sevdiğim bir kitaptır. Buradan okumayan ya da yeniden okumak isteyen herkese şiddetle tavsiye ederim. Bilimle ve gerçek bilginin ışığıyla kalın...

Bunu coğrafyaya bağlamak nedir ya hu ?! İskanavya verimli topraklarıyla mı meşhur ? Akdenizin fakir toprağına rağmen roma süper güç olmadı mı ? İnsan doğduğu yerin kaderini paylaşmaz. Kafkasyadan gelen bronz çağ barbarları göçtükleri avrupa ve asyanın topraklarında önüne geleni dümdüz etti. Peki ya moğollar ? Çölde açlıktan fare yiyecek kadar düşük durumdayken nasıl dünyaya korku saldılar ? Pek çok açıdan afrika dünyanın geri kalanından doğal kaynak olarak daha şanslı. Coğrafi olarak şansız ırklar eğer yeterince iyiyse verimli yerleri ele geçirmiştir. Oyunu değil oyuncuyu suçlayın.

Evet. Bu görüşün evrime inanan insanlar tarafından desteklenmesi gerekirken ,milliyetçi olmak dindarlara mahsus sandıkları için cinsiyet, ırk gibi biyolojik konularda aşırı saçma konuşuyorlar. James Dewey Watson gibi DNA'nın 3 boyutlu yapısını keşfeden ve Nobel Ödülüne layık bulunan bir deha bunu dile getirdiği için canlının en temel gerçekliği olan ırkı, rengi ve cinsiyetine kafayı takan ''ilerici'' soya tayfası adamı linç etti. Araştırmalar ortada. Dünya taş, toprak değil de uygarlıksa bunu orta yaşlı beyaz erkeklere borçlu. Farklı ırklar farklı ortamlarda evrimleştiyse tabi ki belli özellikleri birbirinden daha baskın olacak. Bunu inkar etmek için politik görüşünü bilimin önünde tutmak lazım. Yakın bir dostum olan Ben Shapiro'nun sözleriyle cevabımı noktalamak istiyorum. Facts don't care about your feelings.

Evrim sürecinde bir türden diğerine geçiş tekdüze bir gelişme şeklinde değil, genellikle "sıçrama" şeklinde gerçekleşiyor. Ortaya çıkan yeni türün (örneğin Homo sapiens) genetik kombinasyonu özelliklerini ve yeteneklerinin kapasitesini belirliyor, ve bu özellikler daha önceki türe göre çok farklı olabiliyor, ancak aynı tür içinde "homojen" oluyor, yani bireyler arasında az farklılık gösteriyor. Örneğin, genel olarak tüm şempanzeler ağaca tırmanmakta yetenekliyken, tüm insanlar ellerini kullanmakta daha yetenekliler. Kuşlar önceki iki türün gerçekleştiremediği uçma yeteneğine sahipken, tüm balıklar öncekilerin hiç birinin beceremediği "su altında solunum yapabilmek" yeteneğine sahip. Bu noktadan sonra "üstünlük" kavramını "neyin üstünlüğü, nerede, neye göre..." sorularıyla sorgulamaya başlarız.

"Zeka üstünlüğü" benzer şekilde karmaşık ve yetersiz bir kavram.

"Zeka kapasitesi" eğer bir bireydeki nöron-sinir hücreleri sayısı, aralarındaki etkileşim olasılık sayısı, hızı, bilgiyi hafızada tutabilme kapasitesi vb. olgular şeklinde ele alınırsa, bu kapasite bir türün sağlıklı bireyleri arasında kayda değer bir değişiklik göstermez. Beynin, sinir sisteminin genetik kodu aşağı yukarı tüm bireylerde aynı. Yani Homo sapiens olan tüm bireyler yaklaşık olarak aynı kapasiteye sahip.

Zekayı kullanabilme yeteneği ise farklı bir kavram, ve bu yeteneği açıklamakta "zeka kapasitesi" birinci etken değil. Diğer bir deyişle, bir insanın herhangi bir konuda diğerine göre daha "zeki" oluşu, zeka kapasitesiyle açıklanamıyor. Temel farklılıkları en çok açıklayan etkenler eğitim (tamamen sosyal etken), odaklanabilme yeteneği (bu yetenek de başta sağlık olmak üzere birçok fiziksel ve sosyal etkene bağlı), şartlanma/motivasyon. Görülebileceği gibi, bu etkenlerin de neredeyse hepsi kalıtımsal değil, çevresel etken.

Çevresel etkenlerin temel belirleyici olduğuna dair çok sayıda araştırma var ve bu tez artık dünyanın her yerinde geçerlik kazanmış görünüyor. Web üzerinde birçok örnek bulunabilir, benim en etkileyici bulduklarımdan biri, ABD'de bilişsel yetenek farklılıklarını ölçmek için yapılan Stanford-Binet testi. 1932 ve 1978 yıllarında yaygın olarak yapılan testlerde siyah ve beyaz amerikalıların arasındaki fark incelenmiş. Test uygulanan insanların (siyah-beyaz karışık) genel ortalaması 46 yılda oldukça yükselmiş. Siyah-beyaz farkı incelendiğinde ise, 1932 yılında beyazların ortalama skoru daha yüksek çıkarken, 1978 yılında aradaki fark belirgin bir şekilde azalmış. Bu durumda, eğer sözkonusu bilişsel yetenek farklılıklarını kalıtımla açıklamaya kalkarsak ortaya şöyle bir sonuç çıkıyor: "Beyazlar şimdilik daha zeki, ama siyahlar daha hızlı gelişiyor ve 22. yüzyıla kalmadan beyazları geçecekler".

Çevresel etkenlere dayalı yaklaşım ise bu değişimi "şartlardaki eşitsizlik azaldıkça bilişsel yeteneklerde izlenen farklılık da azalıyor" şeklinde açıklar. Bu açıklamayı da farklı çevrelerde yetişmiş ikizler arasında yapılan araştırma sonuçlarıyla, ya da yoksul siyah ve varlıklı beyaz ailelerde yetiştirilmiş siyah çocukların test performansları arasındaki farklılıkları belgeleyerek destekler. Yani, etnik gruplar arasında kaydedilen ortalama yetenek farkı, temel olarak, bu grupların maruz kaldığı çevresel etkenler arasındaki farklardan kaynaklanır.