Yeni Soru Sor
Paylaşım Yap
Sorulara Dön
11

Arkeen Eon'da Dünya'da modern levha tektoniğini başlatan kesin mekanizmalar nelerdir?

1,411 görüntülenme
1
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
4 Cevap
İlhan Taşlı
Jeomorfolog

Arkeon Eon döneminde oluştuğunu düşündüğümüz levha tektoniğinin dinamiklerini anlayabilmek için bir önceki dönemde olup bitenleri gözden geçirmek gerektiğini düşünüyorum. Birbirinin devamı olan bu süreçlerin elbette sebep-sonuç ilişkilerini anlayabilmek gerekir.

Konuya girmeden önce bazı açıklamalarda bulunmak isterim: Blog yazınız ve yazınıza istinaden sormuş olduğunuzu düşündüğüm bu soru oldukça dikkatimi çekti. Üniversite yıllarımda bir dönem jeomorfoloji (yerin yüzey şekillerinin tanımlanmasını ve oluşum süreçlerinin açıklanmasını konu edinen bilim dalıdır) ile ilgilenmemin de etkisi oldu sanırım. Konu özelinde biraz araştırma yapınca, bilgilerimin oldukça ezebere dayandığını ve neden-sonuç ilişkilerini anlamaktan çok uzak olduğunu gördüm. Vereceğim cevabın bir kısmı kendi kişisel yarumlarıma da dayanmaktadır. Elbette elimde yeterli veri ve akademik çalışma bulunmuyor, bu yorumların daha çok fikir bazında (hipotez bile denemez) değerlendirilmesini rica ederim.

Hadean (1. Dönem): Bilindiği üzere sistemimiz muhtemel bir süpernova patlamasının artıklarından oluşuyor, merkezde oluşan proto yıldız ve çevresinde açısal momentumun da etkisi ile şekillenen diskler embriyonik gezegenlerin oluşmasına yol açtı. Bu dönemde disklerde bulunan meteorların sürekli çarpışması belirgin bir kayayı ve artan kütle çekim etkisi sonucunda sürekli ve yoğun bombardıman ile eriyik bir yapıyı oluşturdu. Bu arada proto yıldızımızın ne zaman tam olarak parladığından emin olmamakla beraber, bu parlamanın bir etkisi oldu. Yıldız yörüngesine yakın bulunan gazlar ve hafif tozlar şiddetli Güneş rüzgarları ile ötelendi. Karasal gezegenlerin iç tarafta, gaz devlerinin dışarı kısımlarda oluşmasının nedeni de budur. Fakat bu durum iç gezegenlerde gaz ve su moleküllerinin olmayacağı anlamına gelmez. Meteorların içine hapsolmuş gaz ve su molekküleri çarpıştıkları gezegende açığa çıkarak en erken dönemlerde bile ilkel bir atmosfer ve bu atmosferin içerisinde su buharının oluşmasına neden oldu. Devamında bu su buharı gezegenin biraz soğuması ile okyanusları oluşturdu (okyanusların önemine sonra geleceğiz).

Tüm Reklamları Kapat

Hadean döneminde iyi ki olmuş diyeceğimiz çok önemli bir olay daha gerçekleşti. Jüpiter sistemin iç kesimlerine doğru bir yolculuğa çıktı ( konuyu uzatmamak için nedenlerine girmeyeceğim). Bu durum bazı iç karasal gezegenlerde yörünge sapmalarına neden oldu ve Mars büyüklüğündeki Theia gezegeni bodoslama bize çarptı. Oldukça şiddetli olan bu olay resmen gezegeni kaynattı, üstelik savrulan döküntülerin tekrar gezegene düşmesi de cabası oldu. Muhtemeldir ki bu aşırı sıvılaşma (hafif sıvıların, daha yoğun olan suyun üstüne çıkması gibi) demir, nikel gibi ağır metallerin iç kısımlarda yoğunlaşmasını ve çok sağlam yapıda bir çekirdeğin oluşmasına yardımcı olmuştur. İkinci önemli sonuç; savrulan döküntülerden Ay'ın oluşmasıdır. 4,53 milyar yaşında olduğunu tahmin ettiğimiz Ay ilk dönemlerinde bize şu an olduğundan çok daha yakındı, 250.000 kilometre kadar. Bu yakınlık ve kütle çekim etkileri yeni yeni oluşan ince kabuğun altındaki eriyik haldeki sıvı tabaka üzerinde, günümüzde okyanuslardaki gel-gitlere benzer etkileri olabileceğini tahmin edebiliriz. Bu itme ve çekmeler ince kabuk üzerinde ön kırıklara ve çatlaklara sebep olmuş olabilir (bu kısımdaki açıklamalar kişisel fikirlerdir). Bu fikre yapılabilecek bir eleştiri de var (kendimi eleştiriyorum:)). Eğer Ay bu levhaları oluşturan temel argüman olsaydı; günümüzdeki levha kırıklarının Ay'ın çevremizde döndüğü yörünge çizgilerini takip ediyor olması gerekirdi.

Bu dönemde gerçekleşen diğer dikkate değer bir konu; Theia çarpışması ile kaynayan gezegendeki mineral ve madenlerin birbirlerine karışarak, nihayetinde gezegenin soğuması ile iki kayaç türünün ortaya çıktığını görüyoruz; bazalt ve granit kayalar. Homojen bir yapı var olduğunu düşünürsek neden iki farklı kayaç? Bunun nedeni soğuma ile birlikte Dünya yüzeyinin çok ince bir su kütlesi ile kaplı olması. Dünya'nın bu dönemde tektonik levha hareketlerinin henüz olumadığını ve yer şekillerinde ciddi yükseltiler olmaması nedeniyle düze yakın bir gezegen olduğunu anlıyoruz. Okyanus altında kalan (okyanusların önemi burada devreye giriyor) kayaçlar su ile tepkimeye girmiş, bazalt kayaları oksitleyerek silisyumdioksit oluşmasına ve granit kayaçların ortaya çıkmasına neden olmuştur, zaten iki tip kayaç arasındaki temel fark; bulundurdukları silika miktarı ve soğuyarak katılaşma hızlarıdır. Günümüzde bazalt kayalar genelde okyanus altında, granit kayalar ise karalarda bulunur. Haydaa! E hani granit kayalar okyanusların altındaydı? Bunun açıklamasını şu şekilde yapabiliriz: Bazalt kayalara nispeten daha az yoğun olan granit kayalar, magma tarafından daha yükseğe itilirken, bazalt kayalar daha çok magmaya gömülmeye meğillidir. E su da çukur kısımları doldurduğuna göre günümüzdeki tablo ortaya çıkmış olur. Bu arada karalarda bazalt kayaçların görünmesi bizleri şaşırtmamalı; milyarlarca yıldır levhalar arasında oluşan dalma-batma zonları ve volkanik hareketler bu kayaçların zamanla karışmasına ve yer değiştirmesine neden olmuştur. Peki bu kısım neden önemli? Önemli çünkü; levha tektoniğinden hala net olarak bahsedemesek de kıtaların yüzmeye başladığını anlıyoruz: Okyanus altında oluşan sulu granit kayaçlar bazalttan hafif olduğu için erimiş magma üzerinde kayan bazalt tabakasının üstüne doğru yüzer.

Gezegenin temellerinin atıldığı bu dönemin sonları, bazı bilim adamlarınca levha tektoniğinin oluştuğu dönem olarak da kabul edilir. 2008 yılında yapılan bir çalışmada, Avustralya Hadean kayasının 4 milyar yıl önceye tarihlenen ve levha tektoniğine işeret eden mineraller bulundu. Pek çok jeolog bu minerallerdeki zirkonyumların meteor çarpmasından kaynaklandığını ifade eder, kendilerince haklılık payı da vardır, çünkü bu mineraller belli bir bölgede yoğunluk göstermektedir.

Aslında konu bir yere doğru sıkışamaya başlıyor; levha tektoniği dinamikleri az çok biliniyor olsa da bunun ne zaman başladığı net bir şekilde anlaşılamamıştır (konveksiyon akıntıları elbette temel dinamik, ona henüz gelemedik, ama geleceğiz). Şimdi zamanlama ilgili ip uçlarına bakalım.

Tüm Reklamları Kapat

Ofyolit Mineralleri: Bu mineraller birbiri üstüne binen veya sürtünen kayaçlarda, yani levha sınırlarında, yüksek ısı esnasında oluşuyor. Bu durumda bu mineralleri bulur da yaşlandırmasını doğru yaparsak zamanlamayı kestirmiş oluruz. Her şey ne kadar kolay görünüyor! Maalesef bu durum o kadar kolay değil. Milyarlarca yıldır plakaların yer değiştirmesi, batması sonucu çok eskilere tarihlenmesi gereken bu mineralleri bulmamızı zorlaştırıyor. Bu mineraller elbette günümüzde bulunsa da oldukça geç dönemlere aitler. Örneğin Anadolu bölgesinde yapılan çalışmalarda bulunan ofyolit mineralleri genelde Geç Kretase dönemine aittir.

Arkeen Eon Dönemi: Hadean döneminde levha tektoniğinin başlayamayacağının en büyük delili olarak; çekirdek ve devamında gelen tabakaların ısısının çok yüksek olması ve yeryüzündeki kabuğun kırlganlık gösteremeyecek kadar akışkan olduğu kabul edilir. Yani magma sıcaklığının biraz düşmesi ve sert kabuk ortaya çıkmalıdır. Arkeen döneminde sürekli olarak kıtasal kabuğun kalınlaştığını ve sertleşmeye başaldığını görüyoruz.

Sertleşen kabuk Litosferi oluştururken, hemen altında oluşan ve daha yumuşak bir yapıya sahip astenosfer oluşmuştur ve bu tabaka litosfer ile magma tabakasını birbirinden ayırır. Aslında konveksiyon akıntıları öncelikle daha yumuşak hatta bazı yerlerde eryik olan astenosferi hareket ettirir. Bu hareketin yarattığı kuvvetler üstteki sert kabuğu sürüklemeye başlar, kimi yerlerde kabuk birbirinin üstüne binerken, kimi yerde sürtünür, kimi yerde birbirlerinden ötelenir. Magmadan gelen bu konveksiyon akıntıları neden bazı yerlerde artezyen suyun fışkırması gibi olmuştur. Aslında bu durum da çekirdeğin soğuması ile alakalıdır. İlk dönemlerde oldukça homojen olan Dünya yukarıda da bahsettiğimiz nedenlerden dolayı ve özellikle eriyik halden uzaklaşarak katmanların oluşması çekirdeğe uygulanan basıncın da homojenliğini azaltmıştır. Bu durum çekirdekten yer kabuğuna doğru yükselen sorguçların oluşmasına neden olmuştur. Tıpkı bir bolunun içine sıkıştırdığınız suyun zayıf bir yerinden patlayarak fışkırması gibi.

Sonuç olarak özetlersek: Levha tektoniğini başlatan mekanizmalar; sert kabuğun oluşması, sert kabuğun sürüklenmesine neden olan Astenosfer, çekirdeğin soğuması ve çekirdek üzerindeki basıncın homojenliğini yitirerek sorguçların ortaya çıkması olarak sıralayabiliriz. [1][3][2][5][6][4]

Kaynaklar

  1. Kozan Demircan. Yerkabuğu Nasıl Oluştu Ve Kıtalar Neden Kayıyor? » Kozan Demircan. (5 Nisan 2020). Alındığı Tarih: 29 Eylül 2024. Alındığı Yer: Kozan Demircan | Arşiv Bağlantısı
  2. Wikipedia. First Eon Of Geological Time, Beginning With The Formation Of The Earth About 4.6 Billion Years Ago. (7 Haziran 2002). Alındığı Tarih: 29 Eylül 2024. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
  3. Kozan Demircan. Theia Gezegeni Dünya’ya Çarpınca Ay Nasıl Oluştu? » Kozan Demircan. (19 Ağustos 2019). Alındığı Tarih: 29 Eylül 2024. Alındığı Yer: Kozan Demircan | Arşiv Bağlantısı
  4. Yaşar Eren. Magmatik Kayaçlar. Alındığı Tarih: 29 Eylül 2024. Alındığı Yer: yasareren | Arşiv Bağlantısı
  5. Esra YILDIRIM1* , İlker KARABULUT2. Naldöken Civarındaki Guleman Ofiyolitine Ait Magmatik Kayaçların Jeokimyası. Alındığı Tarih: 29 Eylül 2024. Alındığı Yer: dergipark | Arşiv Bağlantısı
  6. Wikipedia. Mantonun Yer Kabuğuna Yakın Olan Üst Kısmı. (22 Mart 2014). Alındığı Tarih: 29 Eylül 2024. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
7
1
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Sabri Küsüroğlu
Kimyager

Arkeen Eon'da, yani yaklaşık 4 milyar ila 2.5 milyar yıl önce, Dünya'nın yüzeyi bugünkü gibi kıtaların nazikçe kaydığı, volkanların patladığı bir yer değildi. Aksine, gezegenimiz kaynayan magma okyanusları, devasa lav akıntıları ve sıkça meydana gelen meteor bombardımanları ile kaplıydı. Ancak bu kaosun ortasında, modern levha tektoniğinin temelleri atılıyordu. Bu süreci başlatan mekanizmalar birkaç farklı faktörle ilişkilidir ve bilim insanları hala bu dönemi çözmeye çalışıyor.

Öncelikle, gezegenin içsel dinamikleri en önemli etkenlerden biriydi. Arkeen Eon’da Dünya'nın iç ısısı bugünkünden çok daha yüksekti ve bu da mantonun içinde konveksiyon akımlarını tetikliyordu. Bu konveksiyon akımları, mantodaki sıcak malzemenin yükselmesine ve soğudukça batmasına neden oluyordu. Bu hareketlilik, tıpkı bir kaynayan çorba tenceresinin üstünde oluşan kabarcıklar gibi, yavaş yavaş ilk ilkel levhaların ortaya çıkmasına yol açtı.

Arkeen Eon'da mantonun buharlaşma oranı yüksek olduğu için manto-kabuk etkileşimleri daha dinamikti. Bu dönemde volkanik aktivitenin sıkça yaşanması, litosferin soğuyup sertleşmesini sağladı. Yani, gezegenimizin yüzeyini oluşturan kabuk, zamanla daha katı ve kırılgan hale geldi ve birbirinden ayrılan, çarpışan ve kayan levhalar oluşmaya başladı.

Tüm Reklamları Kapat

Bu süreci hızlandıran bir diğer önemli etken, o dönemde Dünya'ya çarpan devasa göktaşlarıydı. Bu çarpmalar, yeryüzünde devasa çatlaklar ve yarıklar açarak ilkel levhaların birbirinden ayrılmasına yardımcı oldu. Göktaşı çarpmaları sırasında açığa çıkan büyük miktarda ısı ve enerji, kabuğu eritti ve bu eriyik malzemenin yeniden soğuması sırasında kabukta yeni levhalar meydana geldi. Bu, levha tektoniğinin ilk hareketlenmelerinin yaşanmasını sağladı.

Bir diğer önemli mekanizma da, okyanusların oluşumu ve kimyasal süreçlerdi. Arkeen Eon'da suyun gezegenin yüzeyinde yoğunlaşmaya başlamasıyla okyanuslar oluştu. Bu okyanusların varlığı, litosferin soğumasına ve katılaşmasına katkıda bulundu. Ayrıca suyun litosferi zayıflatarak kırılmasına yardımcı olduğu düşünülüyor. Bu sayede levhaların birbirine göre hareket edebilmesi için gerekli olan sürtünme kuvveti azaldı ve levha tektoniği süreci hız kazandı.

Sonuç olarak, Arkeen Eon'da modern levha tektoniğini başlatan mekanizmalar, mantodaki konveksiyon akımları, göktaşı çarpmalarının yarattığı enerji, volkanik faaliyetler ve okyanusların yüzeydeki soğutucu etkisinin bir araya gelmesiyle ortaya çıktı. Bu faktörlerin birleşimi, bugün üzerinde yaşadığımız gezegenin dinamik yüzeyini oluşturdu ve levha tektoniğinin temelini attı.[1][2][3][4][5][6][7]

111 görüntülenme

Kaynaklar

  1. C. J. Hawkesworth, et al. (2006). Evolution Of The Continental Crust. Nature, sf: 811-817. doi: 10.1038/nature05191. | Arşiv Bağlantısı
  2. K. C. Condie. (2011). Earth As An Evolving Planetary System. ISBN: 9780123852274. Yayınevi: Academic Press.
  3. C. Herzberg, et al. (2010). Thermal History Of The Earth And Its Petrological Expression. Elsevier BV, sf: 79-88. doi: 10.1016/j.epsl.2010.01.022. | Arşiv Bağlantısı
  4. M. J. V. Kranendonk. (2018). Earth's Oldest Rocks. ISBN: 9780444639028. Yayınevi: Elsevier.
  5. J. H. Bédard. (2006). A Catalytic Delamination-Driven Model For Coupled Genesis Of Archaean Crust And Sub-Continental Lithospheric Mantle. Elsevier BV, sf: 1188-1214. doi: 10.1016/j.gca.2005.11.008. | Arşiv Bağlantısı
  6. J. Korenaga. (2013). Initiation And Evolution Of Plate Tectonics On Earth: Theories And Observations. Annual Reviews, sf: 117-151. doi: 10.1146/annurev-earth-050212-124208. | Arşiv Bağlantısı
  7. R. J. Stern. (2005). Evidence From Ophiolites, Blueschists, And Ultrahigh-Pressure Metamorphic Terranes That The Modern Episode Of Subduction Tectonics Began In Neoproterozoic Time. Geological Society Of America, sf: 557. doi: 10.1130/G21365.1. | Arşiv Bağlantısı
9
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Fatma Nur İnakçı
Bilim Sever Okuyucu

Isı ve Çekirdek Oluşumu: Dünya'nın iç yapısındaki sıcaklık artışı, çekirdek ve manto arasında bir sıcaklık farkı yaratarak konveksiyon akımlarını tetiklemiştir. Bu akımlar, mantonun hareketine ve dolayısıyla levhaların kaymasına neden olmuştur.

Düzenli Konveksiyon Akımları: Mantonun üst kısmındaki sıcaklık değişimleri, sıvı haldeki magma ve katı manto arasında döngüsel hareketler oluşturmuştur. Bu konveksiyon akımları, levhaların hareketini destekleyen bir mekanizma sağlamıştır.

Su ve Atmosferin Etkisi: Arkeen Eon boyunca suyun varlığı, yer altındaki sıcaklıkları etkileyerek kayaların erimesini ve magma oluşumunu kolaylaştırmıştır. Bu, levha sınırlarında volkanik aktiviteleri artırmış ve levha tektoniğinin gelişimini desteklemiştir.

Tüm Reklamları Kapat

Kıtasal Yerleşimler ve Sıkışma: Erken kıtasal yerleşimler ve tektonik sıkışmalar, levha sınırlarında çatlamalara ve yeni levha oluşumlarına yol açmıştır. Bu süreç, levha hareketlerini teşvik etmiştir.

Jeolojik Süreçler ve Okyanus Havzaları: Okyanusal levhaların oluşumu ve genişlemesi, yeni levhaların meydana gelmesine ve mevcut levhaların hareket etmesine neden olmuştur. Rift vadileri ve okyanus ortası sırtlar gibi yapılar bu dönemde ortaya çıkmıştır.

Bu mekanizmalar, Arkeen Eon boyunca Dünya’nın dinamik yapısının temelini atmış ve modern levha tektoniği için gerekli koşulları sağlamıştır. Zamanla bu süreçlerin devamı, günümüz levha tektoniği sisteminin evrimini şekillendirmiştir.[1]

Kaynaklar

  1. P. Molnár. Plate Tectonics: A Very Short Introduction (Very Short Introductions). ISBN: 9780198728269.
9
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Ali Pola
Ali Pola
52K UP
Eski Jeoloji Yayın Analisti fizik ve biyoloji okuruyum.

Bence bu konuyu 8 başlığa indirgeyebiliriz:

• 1. "Isı Transferi ve Manto Konveksiyonu"

- "Tanım": Dünya'nın iç kısmındaki sıcaklık, sıcaklığın yüzeye doğru yükselmesi ve soğuk bölgelerde yoğunlaşması ile ısı transferi sağlar. Bu süreç, manto içinde konveksiyon akımlarının oluşmasına yol açar.

Tüm Reklamları Kapat

- "Fiziksel İlke": Sıcak manto, düşük yoğunluk nedeniyle yukarı doğru hareket ederken, soğuyan ve daha yoğun hale gelen manto aşağı doğru çöker. Bu konveksiyon akımları, levhaların yer değiştirmesine ve hareket etmesine neden olur.

- "Sonuç": Manto konveksiyonu, levha sınırlarının dinamiklerini belirler ve yeni levha oluşumunu destekler.

• 2. "Yoğunluk Farkları"

- "Tanım": Mantodaki malzemelerin yoğunluk farklılıkları, levhaların yer değiştirmesine neden olur. Soğuk ve yoğun okyanus levhaları, sıcak ve daha az yoğun mantoya dalar.

Tüm Reklamları Kapat

- "Fiziksel İlke": Arşimet prensibi, daha yoğun maddelerin daha az yoğun maddelere batma eğiliminde olduğunu gösterir. Bu durum, dalma-batma zonlarında gerçekleşir.

- "Sonuç": Dalma-batma olayları, levha hareketini tetikleyerek levhaların daha büyük yapısal değişikliklere yol açar.

• 3. "Yerçekimi Çekişi (Slab Pull)"

- "Tanım": Okyanus levhalarının ağır ve yoğun kısmı, dalma-batma bölgelerinde mantoya batar ve bu süreç, levhanın geri kalan kısmının yerçekimi etkisiyle çekilmesine neden olur.

- "Fiziksel İlke": Newton'un yerçekimi yasası, kütlelerin birbirini çekme eğilimini ifade eder. Dalma-batma olaylarında, daha ağır levhaların mantoya doğru çekilmesi, levha hareketini hızlandırır.

- "Sonuç": Slab pull mekanizması, okyanus levhalarının hızla dalmasına ve kıtasal levhaların hareket etmesine katkıda bulunur.

• 4. "Sırt İtişi (Ridge Push)"

- "Tanım": Orta okyanus sırtlarında oluşan yeni okyanus kabuğu, iki tarafa doğru itilir, bu da levhaların birbirinden uzaklaşmasına yol açar.

- "Fiziksel İlke": Yeni oluşan okyanus kabuğu, sıcak olduğu için genişler ve yüzeyde bir yükselti oluşturur. Bu yükselti, yerçekimi etkisiyle okyanus kabuğunu iki yana iter.

- "Sonuç": Ridge push mekanizması, okyanus levhalarının genişlemesine ve yeni levha sınırlarının oluşmasına katkıda bulunur.

Tüm Reklamları Kapat

• 5. "Manto Tüyleri (Plume)"

- "Tanım": Manto içinde yüksek sıcaklığa sahip bölgelerden (mantle plumes) oluşan sıcak ve yoğun gaz ve eriyik malzeme, yüzeye doğru yükselirken levhaları yukarı itebilir.

- 'Fiziksel İlke": Bu sıcak tüyler, konveksiyon akımlarından kaynaklanır ve yer yüzeyine ulaştıklarında volkanik faaliyetleri tetikler. Yükselen sıcaklık, levhaların hareket etmesine neden olur.

Tüm Reklamları Kapat

- "Sonuç": Manto tüyleri, levha hareketini hızlandırır ve volkanizma ile levha dinamikleri arasında bir ilişki kurar.

• 6. "Eski Çarpışmalar"

- **Tanım**: Milyarlarca yıl önce meydana gelen büyük meteor çarpışmaları, gezegenin yapısında önemli değişikliklere yol açmış olabilir.

- **Fiziksel İlke**: Çarpışma etkisi, büyük enerji ve ısının serbest kalmasına neden olur, bu da kabukta çatlaklar ve deformasyonlar meydana getirir.

Tüm Reklamları Kapat

- **Sonuç**: Bu olaylar, levhaların ayrılmasına ve tektonik hareketlerin başlamasına katkıda bulunmuş olabilir.

• 7. "Küresel Soğuma ve Büzülme"

- "Tanım": Dünya'nın erken dönemlerinde meydana gelen soğuma ve yüzeyin katılaşması, levhaların hareket etmesine neden olan bir süreçtir.

- "Fiziksel İlke": Soğuma sırasında, malzemenin hacmi küçülür ve bu durum, kabukta büzülmelere neden olur. Bu büzülmeler, levhaların hareketine zemin hazırlar.

- "Sonuç": Küresel soğuma, levha hareketlerinin ve yapısal değişimlerin tetikleyicisi olmuştur.

• 8. "Tectonik Dönüşümler"

- "Tanım": Zamanla meydana gelen levha sınırları, transform sınırlar ve çarpışma sınırlarının oluşumu, levhaların hareketinin yönünü ve hızını etkiler.

- "Fiziksel İlke": Tectonik dönüşümler, levhalar arasındaki sürtünme ve gerilme ile doğrudan ilişkilidir. Bu etkileşimler, levha sınırlarını oluşturur ve jeolojik olayları tetikler.

- "Sonuç": Levha sınırlarının dinamikleri, depremler, volkanik faaliyetler ve yüzey şekillerinin evriminde önemli rol oynar.

Kaynaklar

  1. Condie, K. C., et al. (1997). Plate Tectonics And Crustal Evolution. ISBN: 978-0750690801. Yayınevi: Butterworth-Heinemann. sf: 376.
  2. Schubert, Gerald. (2001). Mantle Convection In The Earth And Planets. ISBN: 978-0521474461. Yayınevi: Cambridge University Press. sf: 496.
  3. Turcotte, Donald L.. (2014). Geodynamics. ISBN: 978-1107075005. Yayınevi: Cambridge University Press. sf: 472.
3
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close