Soğuk Bir Atomun Nanosaniye Zaman Ölçeğinde Süper Çözünürlüklü Görüntüsü Elde Edildi!

Çin Bilimler Akademisi'ne bağlı Çin Bilim ve Teknoloji Üniversitesi'nden (USTC) akademisyen Guo Guangcan'ın ekibi, soğuk atom süper çözünürlüklü görüntüleme araştırmalarında önemli bir ilerleme kaydetti. Ekip, bir iyon tuzağı sisteminde tek bir iyonun süper çözünürlüklü görüntüsünü elde etti. Çalışmanın sonuçları Physical Review Letters'da yayınlandı. Deneyi daha iyi anlayabilmek için Soğuk Atom Sistemi ve İyon Tuzağı Sistemlerine bir göz atalım.

Soğuk Atom Sistemi Nedir?

Bir soğuk atom sistemi; atomları aşırı düşük sıcaklıklara kadar (tipik olarak mutlak sıfırın üzerinde bir derecenin milyonda birinden daha azına) soğutmak ve hapsetmek için kullanılan bir dizi deneysel tekniktir. Soğutma tipik olarak lazer soğutma ve buharlaştırma tekniklerinin bir kombinasyonu ile gerçekleştirilir. Atomlar daha sonra manyetik ve/veya elektrik alanların bir kombinasyonu kullanılarak burada tutulur.

NASA JPL

Böyle bir sistemde, atomlar temel durum adı verilen en düşük enerjiye sahip oldukları durumdadır. Bu nedenle atomlar çok yavaş hareket eder ve çok uzun bir Broglie dalga boyuna sahiptir, bu da yüksek hassasiyetli ölçümler yapılmasına imkân tanır. Soğuk atom sistemleri; atom fiziği, kuantum optiği, kuantum hesaplama ve metroloji gibi çeşitli alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır.

Soğuk atom sisteminin bir örneği, çok sayıda bozonun aynı kuantum durumunda olduğu bir madde durumu olan Bose-Einstein yoğunlaşmasıdır (BEC). BEC'ler tipik olarak bir bozon gazının mutlak sıfıra yakın sıcaklıklara soğutulmasıyla oluşturulur. Bu sıcaklıklarda bozonlar; çok çeşitli kuantum olaylarını incelemek için kullanılabilen tek, tutarlı bir madde dalgası oluşturabilir.

NASA

Başka bir örnek, lazer ışınlarının girişimi tarafından oluşturulan periyodik bir potansiyelin kullanıldığı optik kafestir. Bu potansiyel, atomları tuzağa düşürmek ve Mott izolatörleri ve süperakışkanlar dahil olmak üzere çok çeşitli kuantum durumları oluşturmak için kullanılabilir.

Soğuk atom sistemleri; hassas ölçümler, kuantum hesaplama ve kuantum simülasyonu gibi alanlarda geniş bir uygulama yelpazesine sahiptir. Yüksek hassasiyetleri ve kontrolleri nedeniyle temel fizik ve kuantum mekaniği araştırmalarında da kullanılırlar.

İyon Tuzağı Sistemi Nedir?

Bir iyon tuzağı sistemi; statik ve/veya salınımlı elektrik alanları kullanarak yüklü parçacıkları (tipik olarak iyonları) yakalamak ve manipüle etmek için kullanılan bir cihazdır. İyonlar, hareketlerinin ve iç durumlarının hassas kontrolüne ve manipülasyonuna izin verecek şekilde küçük bir uzay bölgesi ile sınırlanır.

Paul tuzakları, Penning tuzakları ve lineer tuzaklar dahil olmak üzere birkaç tür iyon tuzağı sistemi vardır. Paul tuzakları, iyonları radyal harekette yakalamak için statik ve salınımlı elektrik alanların bir kombinasyonunu kullanırken Penning tuzakları iyonları hem radyal hem de eksenel harekette yakalamak için manyetik ve elektrik alanların bir kombinasyonunu kullanır. Doğrusal tuzaklar, Paul tuzaklarına benzer; ancak iyonları doğrusal bir hareket halinde yakalar.

Wikipedia

Bir Paul tuzağında iyonlar, statik ve salınımlı elektrik alanların bir kombinasyonu ile uzayın küçük bir bölgesinde hapsedilir. Statik alanlar silindir şeklinde düzenlenmiş elektrotlar tarafından üretilirken salınımlı alanlar, elektrotlara radyo frekansı (RF) ve/veya mikrodalga sinyalleri uygulanarak üretilir.

Penning tuzağı, iyonları hem radyal hem de eksenel harekette yakalamak için manyetik ve elektrik alanların bir kombinasyonunu kullanır. Kullanılan manyetik alan, düzgün bir manyetik alandır ve iyonları radyal yönde sınırlamak için kullanılır, elektrik alansa iyonları eksenel yönde sınırlamayı sağlar.

Wikipedia

İyon tuzak sistemleri; atom fiziği, kuantum hesaplama ve metroloji dahil olmak üzere çeşitli alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Tek tek iyonların özelliklerini incelemek ve yüksek hassasiyetli ölçümler yapmak için özellikle yararlıdırlar.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

İyon tuzak sistemleri; yüksek hassasiyet, kontrol ve uzun tutarlılık süreleri nedeniyle tutulan iyonların kübit olarak kullanılabileceği kuantum hesaplama ve kuantum simülasyonunda da kullanılır. Ayrıca temel sabitlerin hassas ölçümleri ve hapsolmuş iyonların spektroskopisi için kullanılırlar.

Peki Bu Çalışmada Ne Yapıldı?

Bu çalışmada araştırmacılar, klasik süper çözünürlüklü görüntüleme alanındaki Stimulated Emission Depletion (STED) mikroskobunun ana fikrini atomik kuantum durumu başlatma ve soğuk atom sisteminin okuma teknolojisi ile birleştirerek benimsediler. İlk kez doğrudan tek bir soğuk atomun (iyon) süper çözünürlüklü görüntülemesini gerçekleştirdiler.

Deneysel sonuçlar, görüntüleme yönteminin uzamsal çözünürlüğünün kırınım sınırını birden fazla mertebe aşabileceğini ve 175 nm'lik görüntüleme çözünürlüğünün, sayısal açıklığı yalnızca 0,1 olan bir objektif lens kullanılarak elde edilebileceğini göstermiştir.

ReserachGate

Bu yöntemin zaman çözünürlüğü avantajını daha net bir şekilde göstermek için, araştırmacılar hem 50 ns'lik bir zaman çözünürlüğü hem de 10 nm'lik tek iyon konumlandırma doğruluğu elde ettiler ve bu yöntemi, iyonun tuzaktaki hızlı harmonik salınımlarını net bir şekilde yakalamak için kullandılar. Teorik olarak, görüntüleme hedefinin sayısal açıklığını ve tükenmiş ışığın (halka noktası) merkez sönme oranını artırılarak uzamsal çözünürlük 10 nm'nin altına kadar geliştirilebilir.

Bu deneysel teknik, soğuk atom sistemlerinin çoklu cisim ve korelasyon ölçümünde kullanılmak üzere geliştirilebilir ve diğer soğuk atom sistemleriyle geniş uyumluluğa sahiptir. Optik kafeslere, nötr atomlu optik cımbızlara ve soğuk atom-iyon hibrit sistemlere uygulanabilir.