Altın çakal (Canis aureus)

Gözlem Bilgileri

Geleneksel olarak Kurban Bayramı zamanında ormanda bırakılan artıklara geleceğini düşünerek Sakarya/Karasu'da araziye çıktık ve düşündüğümüz gibi leşin başına genç bir birey. Leşin başında bir müddet durduktan sonra fazla oyalanmadı ve bulunduğumuz yöne doğru yürümeye başladı. Daha sonra yere sinerek yaklaşmasını bekledik. Birkaç kare aldıktan sonra fark etti ve bir süre bakıştık. Daha sonra yolun hemen kenarında bulunan eğreltilerin arasına girerek gözden kayboldu.

Diğer gözlemler ise Zonguldak/Esenköy'de kurduğumuz fotokapan ile kaydedildi. Fotokapanın önüne ufak et parçaları bıraktık, ardından yaklaşık 3-4 gün boyunca arazide bıraktık. Döndüğümüzde çeşitli kayıtlar ile karşılaştık.

Tanım ve Genel Bilgiler

Orta boyutlarda ve geniş bir alana yayılmış karasal bir etoburdur. Morfolojik olarak kurt ile çok benzer. Bu yüzden uzaktan kurt ile karıştırılabilir. Vücut uzunluğu 70 ile 85 cm arasındadır. Kuyruk uzunlu yaklaşık 25 cm kadardır. 4 bacak üzerinde hareketsiz duruş yüksekliği yaklaşık 40 cm'dir. Kürkü genellikle sarı veya soluk altın rengi ile kahverengiye yakın bir tondadır. Ancak bu renkler mevsimlere ve bölgelere göre farklılık göstermektedir. Uzun ince bacakları ve hafif vücudu sayesinde çok iyi koşuculardır. Örneğin Kuzey Tanzanya'daki Serengeti Ovasında altın çakallar yağışlı sezonlarında (Aralık-Ocak) kahverengi ile sarı tonlar hakimdir. Yağış olmayan sezonda ise (Eylül-Ekim) kürkü soluk altın rengine dönüşür. Gebelik süresi 60-63 gün arasındadır. 50 ile 90 günlükken sütten kesilirler. Cinsel olgunluğa yaklaşık 1 yaşındayken erişirler. Dişiler 9 taneye kadar yavru doğurabilmektedirler. Esaret altında 16 yıla kadar yaşabilmektedirler. Yavrular doğduktan sonra yaklaşık olarak 7,5 günde gözlerini açmaktadırlar.

Pedram Türkoğlu

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Kedi-benzeri etçiller (Feliformia) ve köpek-benzeri etçiller (Caniformes) yaklaşık 42-45 milyon yıl önce Carnivoramorpha isimli bir takımdan ayrıldıkları hesaplanmıştır. Altın çakalın son ortak atasının, 1.9 milyon yıl önce Avrupa'da Akdeniz kıyısında yaşamış Arno nehir köpeği (Canis arnensis) olduğu düşünülüyor. Küçük ve çakal benzeri bir etçildi. Genetik analizler, altın çakalın Hindistan'dan 20.000 yıl önce Buz Devri'nin sonlarına doğru yayıldığını gösteriyor. Ortak atalarının Hindistan'a daha önceki tarihlerde Doğu Avrupa'dan göç etmiş olması muhtemel. Bilinen en eski altın çakal fosili 7600 yaşındadır ve Lübnan/Beyrut bölgesinde keşfedilmiştir. Avrupa'daki en eski fosil ise Yunanistan'da keşfedilen 7000 yaşındaki fosildir.

Etçiller (Carnivora) takımı içerisinde Köpekgiller (Canidae) ailesinin üyesidir. Carl Linnaeus tarafından 1758 senesinde ''Canis aureus'' türü olarak sınıflandırılmıştır. Taksonomik olarak 7 tane alt türü vardır. Filogenetik olarak gri kurt (Canis lupus), kır kurdu (Canis latrans) ve Afrika altın kurdu (Canis anthus) türüne, Afrika'da yaşayan kara sırtlı çakaldan (Canis mesomelas) daha yakındır. Gri kurt ve Afrika altın kurdu ile üreyebilir ve verimli döller verebilir. Bu şekilde çakal-köpek hibrit türlerine Sulimov köpekleri denir. İleri koku alma duyuları sayesinde insanlar tarafından çeşitli işler için kullanılmaktadır.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Kuzey ve Doğu Afrika’da, Güneydoğu Avrupa ve Güney Asya'dan Myanmar'a kadar görülür. Türkiye'nin her bölgesinde olmakta birlikte özellikle kıyı şeridinde görülmektedir. Ormanlık alanları, bozkır alanları ve kurak kısa otlakları tercih ederler. Çakal türleri içerisinde en yaygın görülen ve en kuzeyde yaşayanıdır. Kurtların fazla olduğu bölgelerde rekabetten dolayı popülasyonları azdır.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Koruma statüsü ''Asgari endişe'' (LC) olarak belirtilmiştir. Nesli tehlike altında değildir.

Davranış ve Etoloji

Oldukça sessiz ve sakin bir canlıdır. Avlanmak için akşama doğru veya sabaha karşı olan vakti tercih ederler. Gündüzleri ise çalılıkların veya ağaçlık alanların arasında saklanırlar. İnsanlar ile karşılaştıklarında genelde kaçmayı tercih ederler. Çakallarda tek eşlilik durumu hakimdir ve eşleri ile ömür boyu birlikte yaşarlar. Ekim aylarında üreme dönemine girerler. Güçlü ve sağlam bacak kaslarına ve hafif bir vücuda sahip oldukları için hızlı koşucudurlar. Doğada yaşayan çakalların 8 yıla kadar yaşayabildiği bilinmektedir.

Pedram Türkoğlu

Diyet ve Metabolizma

Leşler, küçük memeliler, böcekler, yılanlar ve çift yaşamlılarla beslenirler. Kimi zaman sürü ile avlanma hareketi sergilerler ve bu şekilde daha büyük memelileri avlama şansı yakalarlar. Bazı bölgelerde aslan, sırtlan ve diğer büyük memelilerin avladıkları hayvanlardan arta kalan kısımları yemektedirler. İnsanlara yakın alanlarda yaşayan çakalların ise çöp ve çevresinde buldukları yiyecekleri de yediği bilinmektedir.

Pedram Türkoğlu

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

İnsanların en çok gördüğü birkaç memeli türü arasındadır. Özellikle kırsal bölgelerde yaşayanlar tavuk gibi küçük baş hayvanlar ile beslendikleri için çakal türü ile ikili ilişkileri kentsel bölgelerde yaşayanlara göre daha fazladır. Çakallar aç kaldıklarında kümeslere tavuk ve yumurta için girmektedirler fakat bu da olumsuz bir durum yaratmaktadır. Kümes sahipleri bu tip durumda çakalı öldürme yolunu tercih ettiklerinden dolayı zamanla köyde ve kırsalda insanlara yakın bölgelerde yaşayan çakalların neslinin azaldığı bilinmektedir. Çakallar oldukça sessiz ve gizli avlanan hayvanlar oldukları için halk arasında ''gizli ve sinsi'' olarak bilinmektedirler. Çakal ile ilgili ülkemizde birçok deyim kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları şöyledir.

• Çakal öldüye vurmak: Bayılmış, ölmüş ya da uyumuş gibi yapmak.
• Çakal soluğu: Çok kısa süre dinlenme.
• Çakal uykusu: Kısa bir zaman diliminde kestirilen uyku.
• Çakal yağmuru: Güneşli havalarda yağan yağmur.
• Çakal yolu: İnce ve dar ayak yolu, keçi yolu.

Etimoloji

Yerelde adı ''Çakal'' olarak bilinmesinin yanı sıra ''altın çakal'' ve ''Asya çakalı'' olarak da isimlendirilmektedir. Tür için İngilizce'de bu anlama gelen ''golden jackal'' ve ''Asiatic jackal'' ismi kullanılmaktadır. Sadece "çakal" denildiği zaman neredeyse her zaman bu tür kastedilir.