Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Temel Reis ve Ispanak: Ispanak Bizim İçin İyi Bir Demir Kaynağı mı?

Temel Reis ve Ispanak: Ispanak Bizim İçin İyi Bir Demir Kaynağı mı? Culture
Temel Reis'in en sevdiği yiyecek: ıspanak.
4 dakika
31,578
Podcast
8:04
Batuhan Özçiftçi
Seslendiren
25
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

Ispanak bitkisi yüksek miktarda demir içerir ve hatta kırmızı etle (sığır bonfilesi) karşılaştırıldığında ıspanağın 100 gramında yaklaşık olarak 2,6 mg demir, kırmızı etin 100 gramında ise yaklaşık olarak 2,5 mg demir bulunur. Sorun, ıspanaktaki demirin vücudumuz tarafından emiliminin %1,7 iken etteki demirin emiliminin %20 olmasıdır. Yani, 100’er gram ıspanak ve et yediğimizde ıspanaktan alacağımız demir miktarı 0,044 mg iken etten alacağımız demir miktarı 0,5 mg'dır. Ispanak, yine de pek çok besin türüne göre iyi bir demir kaynağı olsa da sanıldığı kadar değildir.

Temel Reis ve Bilimsel Bir Hata

Ispanağın çok iyi bir demir kaynağı olduğunu sanmamızın en büyük nedenlerinden biri Temel Reis'tir.

Tüm Reklamları Kapat

İngilizce ismi Popeye olan, dilimize Temel Reis olarak çevrilen çizgi diziyi hepimiz biliriz. Ve hepimiz, Temel Reis'in ıspanak tutkusunu ve ıspanak sayesinde ne kadar güç kazandığını da biliriz. Birçoklarımız, özellikle de yaşımız ilerledikçe, bu çizgi filmin asıl amacının çocuklara ıspanağı sevdirmek olduğunu sanabilir. Elbette dizinin yaratıcılarının aklından böyle bir fikir geçmiş olsa da, aslında ıspanak ile gücün ilişkilendirilmesinin arkasındaki sebep bundan çok başkadır. Temel Reis'in ıspanak sevdasının sebebi, bir bilim insanın deneyleri sırasında not tutarken yaptığı ufak bir noktalama hatasıdır!

1870 yılında Alman kimyager Erich von Wolf bir porsiyon ıspanak içerisindeki demir oranını başarıyla tespit etmiştir. Ancak bu tespitini notları arasına geçirirken, ufak bir nokta hatası yapmıştır: 100 gram ıspanak içerisinde 3.5 miligram demir olduğunu yazacak yerde, 35 miligram demir olduğunu yazmıştır. Yani noktayı unutmuştur (ya da belki silinmiştir). 

Tüm Reklamları Kapat

Bu, aşırı büyük bir orandır. Dolayısıyla hatayı da aşırı kritik hale getirmektedir. Samuel Arbesman tarafından yazılan "Gerçeklerin Yarıömrü: Bildiğimiz Her Şeyin Neden Bir Son Kullanma Tarihi Vardır?" başlıklı kitapta da belirtildiği gibi, eğer ki bu sayı doğru olsaydı, 100 gram ıspanak içerisinde 1 demir ataç kadar demir olmalıydı. 

Şaşırtıcı bir şekilde bu hatanın düzeltilmesi tam 67 yıl sürdü! O zamana kadar söz konusu hata tüm Dünya'ya çoktan yayılmıştı. Nihayetinde, 1937 yılında yayınlanan düzeltme ile ıspanak içerisindeki gerçek demir miktarı doğru bir şekilde ilan edildi. Ancak bu yapılana kadar, Temel Reis'in yaratıcıları çoktan halk arasında yayılmış olan "Ispanakta çok demir var, yersen çok güçlü olursun." mitini çizgiye dökmeye karar vermişlerdi bile. 

Her ne kadar ıspanak içerisindeki demir miktarı, başta sanıldığı kadar yüksek olmasa da, yapılan hatanın Dünya genelinde ve özellikle de ABD'de ıspanak tüketimine büyük katkı sağladığı düşünülmektedir. Sadece ABD içerisinde Temel Reis'in yayına girmesinden sonra ıspanak tüketiminde %33 oranında artış tespit edilmiştir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Tabii bir de o yıllarda ıspanaktaki demirin çok az bir kısmının vücudumuz tarafından emildiği bilinmiyordu.

Ispanaktaki Demir Vücudumuzda Neden Daha Az Emilmektedir?

Öncelikle demir, gıdalarda farklı şekillerde bulunabilir. Etteki demir genellikle vücutta kolayca emilen hem (hemoglobini oluşturan iki unsurdan biri olup porfirinin demire bağlanmasıyla oluşan bileşiktir) şeklinde bulunur fakat sebzelerdeki demir "hem" değildir. Bu yüzden ıspanak da dahil olmak üzere sebzelerdeki demirin vücut tarafından emilimi et ürünlerine göre daha azdır.

Ispanaktaki demirin daha az emilme sebeplerinden biri olarak ıspanaktaki polifenolik moleküllerin olduğu düşünülmektedir. Bu moleküllerden bazıları demiri bağlayarak vücut tarafından emilimini engellemektedir. Örneğin ıspanaktaki oksalik asit, sebzelerde doğal olarak bulunur ve demirle bağ yaparak demir emilimini engeller.

Ispanak bitkisi
Ispanak bitkisi
Pixabay

Ispanaktaki Demir Emilimini Artırmak İçin Neler Yapılabilir?

2014 yılında yapılan bir çalışmada, ıspanağın 80ºC sıcaklığındaki suda ıslatılması ile oksalik asit konsantrasyonunun önemli ölçüde azaldığı bulunmuştur. Başka bir çalışmada 100 gram ıspanağın 12-15 dakika kaynatılması ile birlikte çözünebilir oksalik asit konsantrasyonunun 975 mg'dan 477mg'a düştüğü gözlemlenmiştir. Tabii bu kadar uzun süre kaynatılması diğer besin değerlerini de azaltmaktadır.

Ispanaktaki demir emilimini en üst düzeye çıkarmak için ıspanak yerken C vitamini gibi demir emilimini kolaylaştıran ögelere sahip besinler yenmelidir. Fitik asit (tahıl ve baklagillerde bulunur), polifenol (çayda bulunur) ve kalsiyum içeren besinleri yemekten kaçınmalıdır.

Tüm Reklamları Kapat

Ispanağın Faydaları Nelerdir?

Ispanağın demirinden yeteri kadar faydalanamasak da başka birçok yararı vardır. Ispanakta bol miktarda A vitamini bulunur; A vitamini görme yetimiz ve bağışıklık sistemimiz için epey faydalıdır. 100 gram çiğ ıspanakta bir yetişkin için gereken günlük A vitamini miktarından çok daha fazlası bulunur (%188). Çiğ ıspanakta C vitamini oranı da yüksektir: 100 gram ıspanak 28.1 mg C vitamini içerir ve bu bir yetişkinin günlük C vitamini ihtiyacının %47’sini karşılamaktadır. Folik asit oranı da fazladır: Çiğ ıspanağın 100 gramı bir yetişkinin folik asit ihtiyacının %49’unu giderebilmektedir.

Ispanak yapraklarının koyu yeşil rengi, ıspanağın yüksek seviyede klorofil içerdiğini ve sağlığımız için vazgeçilmez olan karotenoidler (beta karoten, lutein ve zeaksantin) içerdiğini gösterir. Bu kimyasal maddeler, iltihap önleyici ve kansere karşı koruyucu özelliklere sahiptir.

Ispanağı Nasıl Tüketmelidir?

Tüketeceğimiz ıspanak yeşil ve taze görünümlü olmalıdır. Buzdolabında yaklaşık dört gün plastik bir torbanın içinde gevşek bir şekilde saklanabilir. Nem ıspanağın bozulmasına neden olduğundan ıspanağı saklamadan önce yıkamamak gerekmektedir. Tüketmeden önce düzgün bir şekilde yıkandığından emin olunmalıdır çünkü yapraklarında ve köklerinde toprak ve kimyasallar bulunabilmektedir. Ayrıca içerdiği besinleri korumak için kaynatmak yerine pişirme yöntemlerinden buğulama veya soteleme tercih edilmelidir.

Gelelim pişmiş ıspanağın tekrar ısıtılınca ne olduğu mevzusuna... Ispanak da diğer yeşil yapraklı sebzeler gibi nitrat molekülleri içerir. Ancak pişmiş ıspanak tekrar ısıtıldığında nitrat molekülleri nitrit moleküllerine dönüşür. Nitrit molekülleri zararsızdır fakat hemoglobin ile reaksiyona girerek oksijeni taşıyamayan bir protein formu olan methemoglobine dönüşebilir. Bu yüzden tekrar ısıtılan pişmiş ıspanağı 6 aylık olana kadar bebeklere, yaşlılara ve hastalara yedirmekten kaçınmalıdır.

doi: 10.47023/ea.bilim.4881

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
148
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 37
  • Bilim Budur! 18
  • İnanılmaz 15
  • Merak Uyandırıcı! 9
  • Muhteşem! 5
  • Umut Verici! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Grrr... *@$# 2
  • Üzücü! 1
  • İğrenç! 1
  • Güldürdü 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 00:28:01 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/4881

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. Ç. Sever, et al. Temel Reis ve Ispanak: Ispanak Bizim İçin İyi Bir Demir Kaynağı mı?. (30 Mart 2019). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/4881 doi: 10.47023/ea.bilim.4881
Sever, M. Ç., Özdil, A. Ş., Bakırcı, . (2019, March 30). Temel Reis ve Ispanak: Ispanak Bizim İçin İyi Bir Demir Kaynağı mı?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://doi.org/10.47023/ea.bilim.4881
M. Ç. Sever, et al. “Temel Reis ve Ispanak: Ispanak Bizim İçin İyi Bir Demir Kaynağı mı?.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Evrim Ağacı, 30 Mar. 2019, https://doi.org/10.47023/ea.bilim.4881.
Sever, Meltem Çetin. Özdil, Ayşegül Şenyiğit. Bakırcı, . “Temel Reis ve Ispanak: Ispanak Bizim İçin İyi Bir Demir Kaynağı mı?.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Evrim Ağacı, March 30, 2019. https://doi.org/10.47023/ea.bilim.4881.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close