Otofaji Nedir? Nasıl Beslendiğimiz, Hücre Yenilenmesini Hızlandırabilir mi?

Hücre Biyolojisi ya da Sitoloji Ne Demektir?

Hücrelerimiz, vücudumuzu meydana getiren mikroskobik organizmalardır. Bilim insanları ortalama bir insan vücudunda yaklaşık 37.2 trilyon kadar hücre bulunduğunu düşünmektedir. Bu yapıların ''organizma'' diye tanımlanmasının nedeni ise temel canlılık özelliklerini göstermesi ve bir araya gelip özelleşerek dokuları ve organları oluşturmasıdır.

Hücrelerimizin fizyolojisi, yani canlılık özellikleri ve davranışları ile ilgilenen bilim dalına ''sitoloji'' adı verilmektedir. Sitoloji alanında uzmanlaşmış bilim insanlarına ise ''sitolog'' ya da ''hücre biyoloğu'' denmektedir. Sitoloji alanındaki çalışmalar moleküler düzeyde ya da mikroskobik düzeyde olabilmektedir. Yani sitologlar hem hücre içindeki proteinlerin nasıl sentezlendiğini hem de hücresel boyutta davranışların nasıl gerçekleştiğini inceleyebilmektedir.

Otofaji İşlemi Ne Demektir?

Kolombiya Üniversitesi Beslenme Eğitimi Bölümünden doktor Priya Khorana'ya göre otofaji, vücudun zarar görmüş hücrelerin yerine sağlıklı ve yeni hücreler koyarak gerçekleştirdiği bir temizleme işlemidir. "Oto" kelimesi "kendi kendine", "faji" kelimesi ise "yeme" anlamına gelmektedir. Otofaji işlemi "kendi kendini yeme" (self-eating) olarak da adlandırılabilir. ''Kendi kendini yeme'' işlemi başta insanın kulağına vücudumuzda gerçekleşmemesi gereken bir işlem olarak gelebilir. Ama bu işlem temelde vücudumuzun sağlıklı kalmasını sağlayan oldukça yararlı bir işlemdir.

Mind the grab

Otofaji işlemi, aynı zamanda hücreler açlık yaşadığı zaman gerekli enerjiyi üretmek için de hücreler tarafından uygulanmaktadır. Açlık durumundaki hücreler sitoplazmalarındaki lizozom organelleri sayesinde kendi bünyelerindeki zararlı ya da kullanılmayan proteinleri, maddeleri ve hatta organelleri sindirerek gerekli enerjiyi üretir. Bu konu hakkındaki çalışmaları ile Japon sitolog Yohsinori Ohsumi, 2016 yılında Nobel Tıp Ödülü'nü kazanmıştır.

Aslında otofaji işlemi, vücudu fonksiyonunu kaybetmiş hücrelerden temizleyip yerine yeni ve sağlıklı hücreler getiren ya da hücrelerin çalışmayan bölümlerinin tamir edildiği evrimsel bir koruma mekanizmasıdır. Yönetim kurulu sertifikalı uzman kardiyolog Dr. Luiza Petra, otofaji işlemini ''vücudun reset (yeniden başlatma) düğmesine basılması'' olarak tanımlıyor.

Otofaji İşleminin Yararları Nelerdir?

Otofaji işleminin en önemli yararı hücresel düzeyde yaşlanma etkilerine karşı çalışmasından kaynaklanmaktadır. Hücresel düzeyde stres arttıkça vücudu korumak için otofaji de artmaktadır. Böylece hücrelerde üretilmiş toksik (zehirli) etki edebilecek proteinler temizlenmiş olur. Ya da disfonksiyona (fonksiyon kaybına) uğramış hücrelerin belirli bir kısmını yeniden oluşturarak hücrelerin yaşam sürelerini uzatmış olur. Otofaji işlemi hücreleri etkisi altına almaya çalışan virüs ve bakterilere karşı da uygulandığından, vücudun bağışıklık sistemine de önemli bir katkı sunmaktadır.

Forbes

Ayrıca otofaji, bölünme yeteneğine sahip olmayan sinir hücreleri (nöronlar) için hayatlarını devam ettirme konusunda çok önemli bir yere sahiptir. Hatta bu sayede Alzheimer's ve Parkinson gibi nörodejeneratif hastalıkların oluşmasını engelleyebileceği öngörülüyor.

Otofaji ve Diyet

Otofaji işleminin hücrelerin açlık durumunda hızlandığını düşündüğümüzde genel olarak otofajinin beslenmemizle doğrudan ilişkili olduğu sonucuna varabiliriz. Aralıklı oruç (İng: "intermittent fasting") ya da ketojenik diyet gibi beslenme türlerinin otofaji işlemini hızlandırarak sinir sistemi sağlığına yardımcı olduğu düşünülmektedir ve bu yüzden önerilmektedir. Bu konuda daha fazla bilgi almak için buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.