Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Neoklasik İktisat Genel Denge Modeli ile Neyi Açıklar?

Neoklasik İktisat Genel Denge Modeli ile Neyi Açıklar? The Economist
6 dakika
13,737
Tüm Reklamları Kapat

Neoklasik iktisat teorisinin hemen hemen bütün modern modellerinin özü, Leon Walras’ın "Saf Değişim Modeli"nden yola çıkarak türettiği "Genel Denge Modeli"ne dayanmaktadır. Dolayısıyla Neoklasik iktisat teorisini ve teorinin açıklama gücünü anlamak için, Leon Walras’ın modelini bilmek olmazsa olmaz niteliktedir.

Genel Denge Modeli

Öncelikle model; üretimin olmadığı, tüm insanların önceden bahşedilmiş (İng: "endowment") bir ürün sepetine sahip olduğu bir ekonomi varsayımını yapıyor. Aşağıdaki grafikte gösterildiği üzere arz eğrisi, 'S', tüm insanların sepetlerindeki ürünler toplamının sabit olduğunu veri olarak göstermekte. Dolayısıyla, arz eğrisi dik olarak ifade edilir. Ekonomide hiç kimse sepetindeki ürün miktarını belirleyemez. Ürünler rassal olarak (rastgele bir şekilde) dağıtılmıştır ve her sepette olan ürün miktarı veri olarak kabul edilir. 'D' ile ifade edilen talep eğrisi ise kısaca, fiyat ile talep arasındaki negatif ilişkiyi göstermekte. Yani, bir malın fiyatının, miktarındaki artıştan doğan, düşüşüne karşılık talebin artmasını ifade etmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Saf Değişim Modeli'nde Arz ve Talep
Saf Değişim Modeli'nde Arz ve Talep

Ekonomideki mal miktarı i=1,2,3,...,i...,mi=1,2,3,...,i..., m bu malların ayrı ayrı sabit toplam x=(X1ˉ,X2ˉ...Xiˉ...Xmˉ)x=(\bar{X_1},\bar{X_2}...\bar{X_i}...\bar{X_m}) insanlar ise h=1,2,3,...,sh=1,2,3,...,s şeklinde ifade edilir. Dolayısıyla bir insanın sahip olduğu mal sepetini matematiksel olarak şu şekilde ifade edebiliriz:

Varsayılan Ekonomideki Bir insanın Mal Sepeti
Varsayılan Ekonomideki Bir insanın Mal Sepeti

Bu ifadeyi toplumdaki tüm insanlar için uygulayıp, genişletirsek elde edeceğimiz yeni ifade şu olur:

Tüm Reklamları Kapat

Toplumdaki Tüm İnsanların Mal Sepetleri
Toplumdaki Tüm İnsanların Mal Sepetleri

Tüm malların fiyatları ayrı ayrı, P=[P1,P2,...Pi...Pm]P=[P_1,P_2,...P_i...P_m] şeklinde ifade edilirse; bir kişinin sahip olduğu mal miktarının parasal toplamı, diğer bir deyişle, o kişinin toplam bütçesi elde edilebilir:

Varsayılan Ekonomideki Bir İnsanın Toplam Bütçesi
Varsayılan Ekonomideki Bir İnsanın Toplam Bütçesi

Fayda teorisine göre her insanın ürün tüketerek faydasını maksimize ettiğini varsayarsak; her sepette rassal şekilde bahşedilmiş mallar, kişilerin tercih farklılıklarından dolayı mübadele edilir. Bu değişim ile insanlar faydalarını maksimize ederler. Bu durumun matematiksel ifadesi tam olarak şudur:

Varsayılan Ekonomideki  Bir Kişinin Fayda Maksimizasyonu
Varsayılan Ekonomideki Bir Kişinin Fayda Maksimizasyonu

Bu, aşağıdaki iki koşula bağlı olarak yapılır:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Kişinin Bütçesi ve Ürünlerin Piyasada Varlığı
Kişinin Bütçesi ve Ürünlerin Piyasada Varlığı

Kişinin mübadele planları toplamı ise şu şekilde ifade edilir:

Kişinin Mübadele Planları Toplamı
Kişinin Mübadele Planları Toplamı

Tüm ürünler toplamları matris içerisine koyularak aynı satır ve sütun sayısına ait bir matris elde edilir. Diğer tüm malları kendi cinsinden (görece) bir nevi ölçecek mal, rassal bir şekilde seçilerek denklem 'm-1' sayıya düşürülür ve çözülebilir bir matris elde edilir. Bu seçilen mala Walras, "Numéraire" adını verir. Bu matrisin matematiksel çözümü kısaca, herhangi bir ürün piyasasında oluşacak arz fazlası yada talep fazlası, matematiksel genel toplamda sıfıra eşitlenir. Yani bir malın piyasasında oluşan talep fazlalığı diğer bir malın piyasasındaki talep eksikliği yada arz fazlalığı ile dengelenmiş olur.

Bu noktada şunları belirtmek gerekir: Oluşan karar matrisinden çıkarılacak 'görece fiyat ölçeği'nin negatif olmayıp (bir ürünün fiyatının negatif olamaması) iktisaden mantıklı sonuç verebilmesi için üretici ve tüketici teorileri amaca uygun varsayımlar ile tasarlanmıştır.

Dört Maldan Oluşan Ekonomi Örneği

Şimdi sistemi daha da basit hale getirmek için dört maldan oluşan bir ekonomi varsayımı yapalım. Bu ekonomi Walrasyan genel denge ile şu şekilde ifade edilir:

P1.[D1−X1ˉ]+P2.[D2−X2ˉ]+P3.[D3−X3ˉ]+P4.[D4−X4ˉ]=0P_1.[D_1-\bar{X_1}]+P_2.[D_2-\bar{X_2}]+P_3.[D_3-\bar{X_3}]+P_4.[D_4-\bar{X_4}]=0

Tüm Reklamları Kapat

Bu denklem için bir örnek verilirse, ifade edilen birinci sektördeki fazlalık ikinci ve üçüncü sektörlerdeki eksiklik ile dengelendiği durumda dördüncü sektör sıfıra eşit olacaktır ve dördüncü sektör için çözüm gereksizdir. Dolayısıyla, bu matematiksel modelden hareketle inşa edilen çoğu makro modeller için örneğin aşağıda verilen Neoklasik Fisher Modeli için, dört temel piyasa (mal ve hizmet piyasası, bono piyasası, para piyasası ve faktör (emek) piyasası) toplamı sıfıra eşittir:

(Yd−Ys)+(Bd−Bs)+(Md−Ms)+(Nd−Ns)=0(Y^d-Y^s)+(B^d-B^s)+(M^d-M^s)+(N^d-N^s)=0

Bu piyasalardan 3’ü denge durumunda ise 4’üncüsü matematiksel olarak denge durumunda olmak zorundadır. Bu matematiksel modelin çalışması ve iktisadi mantığa oturması için gerçeklikle benzeşmeyen çok ağır kısıtlamalar şarttır. Bunlardan akla ilk gelenleri: Tam rekabet piyasa koşulu ve tüketicilerin sosyal olarak moron olmaları yani birbirlerinden ve toplumdaki kurumlardan etkilenmeyerek, bağımsız tercihlerde bulunmalarıdır. Yapılan tüm varsayımlar gerçeklikten bir hayli uzak olduğu gibi, model, gerçek dünyayı ve problemlerini anlama konusunda hayli tartışmalıdır.

Gerçekte üretim zaman alan bir olgu olup; üreticiler üretimlerini talep beklentisine ya da temelde bu talep ve satış sonrası elde edilecek kâr beklentisine göre yapmaktadır. Keynesyen iktisatın genel eleştirisi bu yönde şekillenmiştir. Kurulan bu yapı aslında bireylerin tekil düşünsel tüketim planlarından (gerçekleşmeyen zihindeki düşünsel ifade), ekonomideki düşünsel tüketim planları toplamına ulaşır. Yani, ekonomideki tüm insanların bu düşünsel taleblerinin toplamı modele göre ekonomideki toplam talebi verir.

Tüm Reklamları Kapat

Modelin Eleştirisi

Ekonomide tüketiciler tarafından tüketilen iki normal mal düşünelim. Neoklasik iktisata göre, bireyler fayda teorisi temel alınarak mal tüketimiyle sürekli fayda maksimizasyonu yaparlar. Teoriye göre daha fazla tüketme isteği insan doğasıdır. Şimdi mallardan birinin (y) fiyatı sabitken, diğerinin (x) fiyatı düşerse, bir tüketici sabit geliri ile x malından daha fazla satın alıp tüketmek isteyecektir. Bu durum aşağıdaki ‘a’ grafiğinde ifade edilmiştir.

Modelin Eleştirisi
Modelin Eleştirisi

Bu düşünsel tüketim durumlarından kişinin bireysel tüketim planı, birinci grafiğin hemen altındaki ‘b’ grafiği ile negatif eğimli olarak saptanır. Walrasyan denge analizindeki talep eğrisi ekonomideki tüm tüketicilerin düşünsel tüketim planı toplamlarından başka birşey değildir. Aynı şey düşünsel üretim planları toplamı için de geçerli olup, sağ taraftaki ‘c’ grafiğinde ifade edilmektedir. Sol alttaki kişinin düşünsel tüketim planı ile, 'b', tüm bireylerin bu planlar toplamının ifade edildiği ‘c’ grafiği arasında doğrudan ilişki mevcuttur. Fakat kişiler Walrasyan denge analizine göre yalnızca denge durumunda ekonomik aktivitelerini yapmak zorunda oldukları için totolojik bir durum söz konusudur. Bireylerinlerin düşünsel taleb toplamı, kişilerin tekil talep planları toplamını gerektirirken; aynı bireylerinlerin kişisel ve düşünsel mal talepleri de denge durumunu gerektirmektedir.

Walrasyan denge analizine göre, denge durumu dışındaki her alan, sağ taraftaki 'c' grafiğinde kırmızı elipsler ile ifade edilen kısımlar, konu dışı yada önemsizdir. Ekonomide bir müzayedeci (İng: "Totonnement") varsayımı yapılır. Bu müzayedeci ortaya çıkan arz veya talep fazlası durumlarda fiyatları hesaplayarak denge durumunu sağlamaktadır.

Tekrar vurgulamak gerekirse denge durumu dışında ekonomik aktiviteler gerçekleşmez; bir nevi insanlar mal talebinde bulunmak için denge durumunu beklerler. Bu noktada bu modelin bir ‘ekonomik krize’ dair hiçbir açıklama getiremeyeceğini söylemek son derece doğrudur. Model, olası bir fazla üretimden doğan arz fazlası veya Keynesyen tabirle yetersiz talep yönlü krizleri analizin dışında durumlar olarak varsayar; yani bu durumlar konu dışı, alakasız durumlardır.  

Tüm Reklamları Kapat

Bir söylentiye göre Leon Walras dönemin Sosyalist çevrelerinden çok fazla etkilenmiş ve genel dengenin ekonomide var olmasının ne kadar imkansızlıklar silsilesine bağlı olduğunu göstermeye çalışmıştır.

Neoklasik iktisat modellerinin neredeyse tümü Walrasyan genel denge kuramına sıkı sıkıya bağlıdır. Öyle ki, Genel Denge Modeli hakkında çok geniş bir literatür mevcuttur. Fakat, bu iktisat ekolünün, merkezinde yer alan bu kuram ile iktisadi aktiviteleri ne kadar açıkladığı akademik çevrelerce tartışma konusu olmuştur.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
14
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Merak Uyandırıcı! 2
  • Muhteşem! 1
  • İnanılmaz 1
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • Mas-Colell & Whinston, et al. (1995). Microeconomic Theory. ISBN: 978-0-19-50734-0. Yayınevi: Oxford University Press.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 05:57:35 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7460

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
O. Özden, et al. Neoklasik İktisat Genel Denge Modeli ile Neyi Açıklar?. (12 Aralık 2018). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7460
Özden, O., Bakırcı, Ç. M. (2018, December 12). Neoklasik İktisat Genel Denge Modeli ile Neyi Açıklar?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7460
O. Özden, et al. “Neoklasik İktisat Genel Denge Modeli ile Neyi Açıklar?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 12 Dec. 2018, https://evrimagaci.org/s/7460.
Özden, Oktay. Bakırcı, Çağrı Mert. “Neoklasik İktisat Genel Denge Modeli ile Neyi Açıklar?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, December 12, 2018. https://evrimagaci.org/s/7460.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close