Neden Hala Neandertalleri Küçümsüyoruz?

Evrimsel kuzenlerimiz Neandertallerin entelektüel kapasiteleriyle ilgili eski varsayımlar günümüzde hala var olmaya devam ediyor. Fakat giderek artan kanıtlar, bizi bu eski fikirleri tekrar gözden geçirmeye zorluyor.

Bu hafta Nature Ecology and Evolution adlı akademik dergide yayınlanan bir makale, modern insanların İberya'ya varışının 44 bin yıl önce olduğuna dair kanıtlar sundu.

Peki bu neden önemli? Bu gelişme, atalarımızın yayılımı ve Neandertallerin soylarının tükenmesi ile yakından ilgili. Bazı araştırıcılarca tartışılsa da, Güneybatı İberya'nın Neandertallerin diğer her yerden daha uzun süre hayatta kaldıkları son sığınağı olduğu ileri sürüldü.

Neandertallerle doğrudan ilgili olmayan makale, bu bölgeye daha önce düşünülenden daha erken erişildiğini gösterdi.

Eğer modern insanlar, Güneybatı İberya'ya düşünülenden erken vardılarsa, Neandertallerin ortadan kaybolmalarına da sebep olmuş olabilirlerdi. Bu çıkarım aslında, modern insanların "üstünlüğünün" Neandertallerin yokoluş sebebi olduğunu vurgulamanın bir başka biçimi. Peki, Neandertallerin ve atalarımızın çiftleştiğini biliyorken, bu tür iddiaların savunulması mümkün mü?

Yakın zamanda, Neandertal kaynaklı spesifik bir DNA diziliminin buna sahip bireylerdeki yuvarlağımsı bir kafa biçimiyle ilişkilendirildiğine dair bir çalışma yayınlandı. Araştırıcılar ayrıca, bu özelliğin kişilerle karşılaşıldığında görülecek kadar belirgin olmadığını özellikle vurguladılar. Bunu yapmalarının nedeni artmakta olan ksenofobi (yabancı düşmanlığı) ve Neandertallerin sahip olduğu kötü izlenimin durumu etkilemesinden çekinmeleriydi.

Bir zamanlar doğuda Sibirya'ya, batıda İberya'ya, kuzeyde Britanya'ya ve güneyde Irak'a kadar uzanan bir coğrafyada yaşamış olan Neandertaller, genellikle farklı bir insan türü (Homo neanderthalensis) olarak değerlendirilirler. Yaklaşık 450,000 yıl önce ilk kez görülmeye başlandılar ve 60,000 yıl öncesinden başlayarak, türümüzün Avrasya'ya yayıldığı dönemde yok olmaya başladılar. Fakat herkes onların farklı bir tür olduğu konusunda hemfikir değil.

Son yıllarda genetik alanından gelen kanıtlar, aslında Neandertallerin tam anlamıyla yok olmadıklarını gösterdi. Atalarımız (çoğunlukla Homo sapiens ismiyle ayrı bir tür olarak tanımlanır), onlarla çiftleştiler ve günümüzde Afrikalı olmayan insanların genomların %2'si Neandertallerden miras kalmış durumda.

Uzun zamandır biliyoruz ki; her ne kadar Neandertallerin kafatası bizimkilerden boyut olarak büyük olsa da, farklı bir şekle sahipti. Önemli bir nokta, bizim kafataslarımızın daha küre biçimli olması.

Yakın zamanda yayınlanan bir makalede araştırıcılar, bu şekil farklılığının, bu iki türün beyinlerinin farklı bir düzenlenime sahip olduğunu bunun da düşünme ve hareket biçimimizi etkileyebileceğini öneriyor.

Genetik biliminin çözmesinin zor olduğu önemli bir soru, Neandertaller ve bizler arasındaki farklılıkların ne dereceye kadar etkilerinin olduğu. Geçtiğimiz yıllarda, anatomik farklılıkların çok da önemli görünmediğini gördük.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Bu fiziksel özellik farklılıkları, Neandertalleri de içeren insan toplulukları içinde ekolojik farklılıkları yansıtan geniş bir fenotipik çeşitliliğin parçası olabilir. Anatomi, tabii bazı davranışları sınırlayabilir. Örnek olarak, Neandertaller, Mamut Stepleri boyunca sürüleri kovalamak konusunda, iri vücutlarıyla atalarımız kadar başarılı olamamış olabilirler.

Sürpriz Faktörü

Diğer bir yandan, iri hayvanları pusu kurup yakın mesafeden avlama konusunda olasılıkla daha iyiydiler. Pleistosen Dönem'de hızlı değişen ekolojik senaryoların dünyasında, şans da başarı veya başarısızlığa giden yolda önemli bir faktördü. Her şey doğru zamanda doğru yerde olmakla ilgiliydi, çünkü doğal seçilim bu gibi değişimlere hızlı cevap veremeyebilir.

Çoğu zaman, hayatta kalma ve soy tükenme kavramlarını üstünlük ve aşağılık kavramlarıyla karıştırıyoruz. Bu yüzden buna neden olan farklılıkları aramaktan vazgeçemiyoruz. Biz burdayız, ama onlar burada değil, öyleyse bazı farklılıklar bu veriyi açıklayabilmeli.

Tabii, sorunun önemli bir bölümü de, açıklamaya çalıştığımız hikaye bizim hikayemiz ve bu da bizi kaçınılmaz şekilde bizi üstün gösteren önyargılara itiyor. Neandertallere isim verenler olarak, kendimizi hemen onları başka bir şey olarak görmeye şartlandırıyoruz.

Onlar, biz değiller. Neredeyse insan bile değiller. Biz kesinlikle onlardan üstünüz. Ne de olsa hikayeyi anlatan bizleriz. Bu düşünceler, tarihin en çarpık düşünme biçimlerinden biri, belki de en çarpığı.