Minamata Hastalığı

Genel Bilgiler: Patoloji ve Mekanizma

Chisso-Minamata hastalığı veya sadece Minamata hastalığı, Japonya'nın Minamata şehrinde denize dökülen atık civa nedeniyle kontamine olan balık ve kabukluların yenmesi sonucu görülen bir çeşit civa zehirlenmesidir. Konjenital formunda rahim içerisindeki fetüsü de etkileyebilir. Aslında "ekolojik" bir hastalık sayılabilir. Çünkü Minamata'da Shiranui denizine dökülen civa dolu atıklar, bölgedeki planktonlar tarafından emiliyor, ardından planktonlar ile beslenen balıkların metabolizmasını etkileyerek, balıkları yiyen kedi, köpek, insan gibi hayvanlarda civa intoksikasyonu yaratabiliyor.

Toksikodinamik ve toksikokinetik olarak ayrılan üç çeşit civa vardır. Biri metalik civa denilen oda sıcaklığında ağır sıvı formunda, diğeri ise metil civa gibi organik civa denilen antifungal amaçlar için de kullanılan formu. Son olan ise inorganik civa formu. Metil civa, lipofilik (yağı seven) olduğu için hücre kolayca geçerek beyin dokusunu rahatça etkileyebilir. Civa zehirlenmesi hakkındaki ayrıntılı bilgileri buradan edinebilirsiniz.

Centro

Belirti ve Bulgular

Civa zehirlenmesi özellikle sinir sistemini etkilediği için ataksi, tremor, anksiyete, kas güçsüzlüğü, iştahsızlık, yorgunluk, körlük, sağırlık, paraliz ve koma gibi nörolojik semptomlar ile görülür. Benzer intoksikasyonlar, Irak'ta ekilen kontamine tohumlardan yapılan ekmeklerde de görülmüştü.

Teşhis Yöntemleri

Tanıda anamnez (hasta hikayesi) çok önemlidir. Hastanın öyküsünde Japonya seyahati bulunması, kabuklu veya balık ile beslenme geçmişi bulunması büyük ölçüde yardımcıdır. Kesin tanı ise kan ve idrar örneklerinde civa düzeyinin yüksek ölçülmesi ile konur. Tam kandaki civa konsantrasyonu 10 ug/L'nin altında ise normal kabul edilir. Bazı mesleki durumlarda 15 ug/L da normal kabul edilebilir. Ancak Dünya Sağlık Örgütü'ne göre 50 ug/L'nin üzerinde olması ciddi civa intoksikasyonunu gösterir. Akut zehirlenmede, tam kan tetkikinde eritrositler içerisinde civa metabolitleri tanı koydurabilir. Tam kanda civa düzeyi analizi metil civa zehirlenmesinin klinik takibinde; idrar civa düzeyi analizi ise metalik civa veya inorganik civa zehirlenmelerinin klinik takibinde kullanılmaktadır. İki tetkikin birlikte yorumlanması ise farklı civa kombinasyonları konusunda yol gösterici olabilir. Bu tetkiklerde Atomik Absorpsiyon Spektrometri ve atış enjeksiyonlu hidrür tekniği kullanılır.

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Eğer herhangi bir zehirlenme şüphesi ile karşılaştıysanız Ulusal Zehir Danışma Merkezini (114) aramanız gerekmektedir. Tedavi sürecinde öncelikle civa maruziyeti kesilmeli. Eğer akut dönemde henüz besin sindirilmemişse mide yıkanabilir. Eğer yüksek miktarda kana karışmış ise vücuttaki ağır metallerin bağlanıp atılmasını sağlayan şelasyon tedavisi uygulanır. Semptomatik tedaviler de çeşitli semptomlara yönelik eklenebilir.

Müddet Tahminleri (Prognoz)

Kabuklu ve balık gibi deniz ürünlerini yedikten sonra bölgedeki insanlarda önce kas ve sinir sistemi deformiteleri ile birlikte yürüme ve motor fonksiyonlarda azalmaya sebep oldu. Ardından çoğu hastada görme, işitme ve konuşma kaybı görüldü. Ardından paraliz (felç) ve birkaç hafta içerisinde koma ile birlikte ölüm (eksitus) gelişti.

Mercury Free

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Japonya'da LCD gibi materyallerin üretiminden sorumlu Chisso isimli kimyasal şirket tarafından, 1932 ila 1968 yılları arasında denize yüksek miktarda metil civa içeren atık suları döküldüğü için 2.265 kişi etkilenmiş, bunlardan 1.784 kişi hayatını kaybetmiştir. Geçtiğimiz 50 yıl içerisinde Dünya genelinde 800 fetüsü de etkilemiştir. Ayrıca bazı araştırmalara göre atık sudaki civa (II) sülfat, denizdeki bakteriler tarafından metabolize edilerek metil civa formuna dönüşmüş olabilir. Bu hadise nedeniyle şirket 86 milyon dolar tazminat cezası ve sebep oldukları atıkları temizleme görevi almışlardır.

Önlem Yöntemleri

Maternal metil civa intoksisitesi en çok balık tüketimine bağlı olduğu için 3. trimestırdaki gebelerin haftada 350 gramdan daha fazla balık tüketilmemesi öneriliyor. FDA (Food and Drug Administration) tarafından çocuklar için öneriler de bulunuyor. Örneğin 3 yaşından küçük çocuklar için haftada 1 ons (30 gr) balıktan fazla tüketilmemesi önerilir. Yüksek toksik maddeler içeren atıkların denize dökülerek ekolojik hasar vermemesi için geri dönüşüm önlemlerini almak gerekiyor. Zaten son yıllarda tıbbı, tarımsal ve endüstriyel alanda kullanımının sınırlandırılması zehirlenme vakalarının sayısını azaltmıştır. Aksi takdirde evrimsel olarak gezegenin jeokimyası değişecek, mevcut ekosistem de bu değişim ile birlikte evrimleşecek.

Tıpkı fotosentezin evrimi ile birlikte anaerop solunum yapan mikroorganizmalarının yok olması gibi. Siyanobakteriler Dünya üzerinde hiç olmamış bir olayı gerçekleştirerek fotosentez yapmaya başladılar ve bunun sonucunda, tamamen kimyasal tepkimenin gerekliliklerinden ötürü oksijen gazı üretmeye başladılar. Bu gaz aslında bir atık madde idi ve sanılanın aksine son derece "zehirli"ydi (hala da öyledir). İlk olarak oksijen, çok güçlü kimyasal bağlara sahip olan, çok yakıcı bir gazdı. Dolayısıyla bulunduğu ortamdaki kimyasallarla bağlanıyor ve hatta onların "yanmasına" (oksitlenmesine) sebep oluyordu. Bu, o zamana kadar evrimleşen canlıların alışkın olmadıkları bir durumdu. Çünkü oksitlenen bir kimyasal, alışık olunan şekilde işlemiyor ve hücre yapısına zarar veriyordu. Ve fotosentezin başlamasıyla oksijen gazının salınması, muhtemelen Dünya üzerindeki ilk kitlesel yok oluşa sebep oldu: Oksijen, neredeyse var olan bütün prokaryotları zehirleyerek öldürdü. Civa da benzer durum yaratarak, mevcut canlılığın büyük kısmını yok ederek yeni bir kitlesel yok oluşa neden olabilir. Ancak gezegen civayı içerisine katarak yeni bir evrimsel süreç izleyecektir. Sadece şu an yaşayan hayvanlar (biz dahil) bir daha gezegen üzerinde olmayacaktır.

Etimoloji

Japonca: 水俣病, Hepburn: Minamata-byō olarak tanımlanır. Etikelenen kedilerdeki ataksiler nedeniyle yerel halk tarafından "dans eden kedi hastalığı" olarak da tanımlanıyor. Eski Yunanca'da "sıvı, akışkan gümüş" anlamına gelen "hydragyros" sözcüğünden element sembolünü (Hg) alan civa, oda sıcaklığında sıvı olan, endüstriyel ve tıbbi alanda yaygın olarak kullanılan parlak gümüş renginde bir metaldir.