Mikro Uyku Nedir?

Sıkıcı bir filmin ortasında göz kapaklarınızın 1 veya 2 saniyeliğine kapandığı, başınızın önünüze düştüğü ve birdenbire sarsılarak kendinize geldiğiniz ve filmde az önce ne olup bittiği ile ilgili en ufak bir fikrinizin olmadığı o anları hiç yaşadınız mı? İşte o tatlı uykuya nasıl daldığınızı farketmediğiniz, tamamen normal olan ve yaklaşık 1 ila 15 saniye arasında gerçekleşen bu hafif uyku durumuna mikro uyku denmektedir.

Mikro uyku esnasında, bazı hallerde, gözleri açık durumda olsa bile kişi, bakışlarını belli bir noktaya sabitlemiş bir şekilde bakabilir ve çevreden gelen uyaranlara verdiği tepkinin süresinde düşüş olabilir. Ayrıca, uykuya dalıp gittiği anlarda etrafında ne olduğuna dair pek bir şey hatırlamayabilir.

Sebepleri Nelerdir?

Mikro uykunun sebeplerinden biri uykuyu yeterince alamamak ya da kalitesiz uyku uyumaktır. Yeterli uyku alamadığımızda beynimiz, bu uyku açığını kapatmak üzere gün içerisinde herhangi bir işin ortasında bizi uyumaya yönlendirebilir. Ayrıca, o an yapıyor olduğumuz işin tekdüze oluşu da diğer bir sebeptir. Örneğin, uzun süreler boyunca yaptığımız otoyolda araba kullanmak veya dikiş makinesinde dikiş dikmek gibi aktiviteler monoton hale gelmeye başladığında göz kapaklarımız ağırlaşabilir ve uyuma ihtiyacı hissedebiliriz.

Mikro Uyku Nasıl Meydana Gelir?

Normalde yemek yemek, konuşmak veya spor yapmak gibi sıradan bilinçli aktiviteleri yerine getirirken beynimiz beta dalgaları üretir. Mikro uyku sürecinden hemen önce "bilinçli" olan beyin, bu kısa uykuya geçerken beta dalgalarından, uykuyla veya dinginlik durumuyla ilişkili olan teta dalgalarına ani bir sıçrayış yapar.

Yapılan EEG ölçümleri sonucunda mikro uykunun, normal bir uyku döngüsünün 2. evresiyle benzerlik gösterdiği anlaşılmıştır. Uykunun 2. evresinde kalp hızı yavaşlar ve vücut ısısı düşer. Artık beyin derin uykuya geçmeye hazırdır. Ancak 2. evreden farklı olarak mikro uykudayken beynimiz, çevreden gelen uyaranlar neticesinde veya bazı sosyal koşullardan ötürü (sınavın ortasında uyumamak gerektiği gibi) derin uykuya geçiş yapamaz. Diğer bir ifadeyle, sanki uyumaya devam etmemesi gerektiğini biliyor gibidir. İşte, beyin uykuda olduğunu ama uyanması gerektiğini saniyeler sonra "anladığında" ani bir sarsılışla uyanırız.

Gelin, bu duruma bir de sinirbilimsel pencereden bakalım ve NeuroImage dergisinde yayımlanmış bir araştırmadan bahsedelim. Yapılan çalışmalarda mikro uyku deneyimleyen kişilerin uykuyu düzenlemekten sorumlu talamus adlı beyin bölgesinde bir etkinlik azalması olduğu, buna karşın dikkat vermeyle ve duyusal girdinin işlenmesiyle ilintili beyin bölgelerinde ise aktivite artışı olduğu görülmüştür. Sonuç olarak, mikro uyku esnasında uyku ve uyanıklık ile ilişkili beyin bölgeleri arasında bir gerilim yaşandığı anlaşılmaktadır.

WKYT

Mikro Uykunun Evrimsel Avantajı Nedir?

Peki, uyku eksikliğini telafi amaçlı olduğu halde mikro uyku niçin kısa süreli ve hafif olmaktadır? Bunun bize evrimsel geçmişimizde getirisi ne olmuş olabilir? Şöyle ki: İnsanlar, aşina olmadıkları ortamlarda veya güvenliklerine tehdit oluşturabileceğini düşündükleri yerlerde (yabani hayvanların olduğu bir orman gibi) genellikle uyku ile uyanıklık arasında bir yerde olan daha hafif bir uyku uyurlar, bu da onların çevresel uyaranlara daha çabuk tepki vermelerini sağlar. Bu tarz bir uykunun, etraftaki yırtıcılara karşı bizi tetikte tutarak evrimsel geçmişimizde bize avantaj sağladığı aşikardır.

Tehlikeleri Nelerdir?

Evimizin koltuğu ya da yatağımız gibi rahat bir ortamda değil de dikkat vermenin hayati öneme sahip olduğu otoyolda araç sürmek veya iş makinası kullanmak gibi durumlarda saniyeler süren uyku dilimleri yaşıyorsak potansiyel tehlikeleri tahmin edebilirsiniz. Yine de yardımcı olması için şöyle bir örnek vermek isteriz. Diyelim ki saatte 70 km hızla gidiyorsunuz ve sadece 6 saniyeliğine şöyle bir içiniz geçmiş. Bu süre zarfında kabaca 120 metre yol (yaklaşık 1 futbol sahası uzunluğu kadar bir mesafe) kat etmiş olursunuz. Bir de bu süre zarfında trafik halindeyken neler yapmış olabileceğinize odaklanalım: Yan şeride kaymış, yolun karşı şeridine girmiş veya kırmızı ışıkta geçmiş olabilirdiniz.

Peki tehlikeli durumlara sebebiyet vermemek için mikro uykuyu nasıl önleriz? Çözümü çok basit: Uykumuzu yeterince almak... Ayrıca gün içerisinde kendimizi uykulu hissettiğimiz anlarda, dans etmek gibi fiziksel bir aktiviteyle meşgul olmak ya da parlak ışığın bulunduğu bir ortama geçmek de yardımcı olabilir.