Memeliler Neden Bebekleri Öldürüyorlar?

Science dergisinde yayınlanan bir makale, memeli türlerinde erkek bireylerin neden yabancı yavruları öldürdüğüne ve annelerin buna karşı aldığı yöntemlere değinirken, aynı zamanda farklı bakış açıları sunuyor.

Belgesellerde sıkça lafı geçen, dikkatli bir gözlemci iseniz doğada da rastgelebileceğiniz bir olay vardır: bazı hayvan türlerinde erkekler, kendilerine ait olmayan yavruları katlederler. Özellikle memelilerde çok yaygın olan bu olay bazı popülasyonlarda yüksek bebek ölümü oranlarının arkasındaki en temel neden olmaktadır. Örneğin, konunun aslan popülasyonlarındaki örneğini görmek için buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.

Araştırmacıların uzun yıllardır ilgisini çeken bebek katliamının (infanticide) tam olarak nasıl oluştuğu ve nasıl bir amaçla yapıldığı hakkında çeşitli görüşler bulunmakta. Amaç konusunda öne sürülen yaygın bir fikir, erkeklerin kendilerinden olmayan bir bebeği bakmaya yanaşmadıkları ve dişiyi kendi bebeklerine anneliğe zorlamak (ve annenin doğumdan sonra acilen cinsel aktiviteye dönebilmesini sağlamak) için babası olmadıkları mevcut yavruları öldürdükleri yönündedir. Annenin doğumdan sonra cinselliğe hızlı bir şekilde dönüş yapabildiği türlerde bebek katliamı vakaları da nadiren görülmektedir. Science’ta yayınlanan yeni bir makale, bu yaygın fikir ile benzer bir doğrultuda yol izleyerek, bebek katliamı fenomeninin memeli sosyal sistemlerindeki cinsel çatışmaların bir sonucu olarak evrimleştiğini iddia etmekte.

İngiltere’nin Cambridge ve Fransa’nın Montpellier Üniversiteleri’nden araştırmacıların 260 memeli türü ile 5 yıllık bir süreçte gerçekleştirdiği çalışma, bebek katliamı hakkında ilginç bulguları bizlere sunuyor. Araştırmaya göre bebek katliamlarının büyük kısmı erkeklerin cinselliği tekelleştirebildikleri populasyonlarda görülüyor (Mesela oran olarak bir erkeğe üç dişinin düştüğü durumlar). Erkek ve dişi sayılarının eşit ya da yakın olduğu topluluklarda ise bu olay çok daha nadir.

Erkekler dişiler üzerinde bir doğum tekeli kurmak isterken dişilerin de buna karşı geliştirdiği mekanizmalar mevcut. Bu mekanizmalardan etki sahibi bir tanesi dişi çokeşliliği. Buna göre dişiler çiftleşme döneminde birden çok erkekle birlikte olması erkeğin bebek üzerinde sahipleniciliğini etkiliyor. Yavrunun kendinden mi olduğuna emin olamayan erkek bebeği öldürme riskine girmiyor. 

Araştırmacılar bu hipotezi test etmek için bebek katliamı oranları ve memeli türlerinin testis büyüklükleri arasındaki ilişkiyi değerlendirdiler. Neden testis boyutu? Çünkü bir türde testis/vücut büyüklüğü oranının yüksek olması o türün erkeklerinin hasımlarıyla yarışmak için sperm üretimin e daha çok sermaye harcadığının bir göstergesi sayılıyor. Buna göre dişinin birden çok erkekle çiftleştiği, erkekte de bu yarışta geri kalmamak için testis boyutlarının büyüyecek şekilde evrimleştiği türlerde bebek katliamı neredeyse tamamen siliniyor.

İlginç bulgulara sahip bu çalışma cinselliğin evrimi konusunda oldukça zihin açıcı fikirler vermekte. Dişinin doğurganlık döneminde çokeşliliğe (ya da tek bireye bağlı kalmayan bir cinsel hayata) yönelmesinin ardında gen havuzundan verimli döl toplama çabası olacağı genelde çok söylenegelir. Bu tarz evrimsel bir talebe ek olarak işin bir de yavruların güvenliğini sağlamak için geliştirilen, sosyal bir boyutunun olması da hayli ilgi çekici. 

Teşekkür: Bu yazıyı hazırlayan Yiğit Kocagöz'a teşekkür ederiz.