Küçük semender (Lissotriton vulgaris)

Gözlem Bilgileri

Küçük semender olarak bilinen Lissotriton kosswigi türünü 7 ekim 2018 tarihinde Sakarya'nın Karasu ilçesinde gözlemledik.

Tanım ve Genel Bilgiler

Üreme mevsimi dışında, erkek ve dişi bireylerin ayırt edilmesi zordur. Her iki cinsiyet de benzer büyüklüktedir (baştan kuyruğa kadar uzunluk yaklaşık 7-11 cm). Erkeklerde sırt rengi esmerden yeşilimsi esmere kadar değişirken, dişilerde ise sarı-kahverengidir. Üreme dönemlerinde renkler daha canlıdır. Üreme dönemlerinde erkeğin sırt yüzgeci kuyruk yüzgecine doğru kesintisiz devam eder ve kloakı yuvarlak ve şişkindir, dişide ise sadece kuyruk yüzgeci oluşur ve sırt kısmında küçük bir çıkıntı olarak devam eder. Başın üst tarafında uzunlamasına çizgiler bulunur ve karın kısmı siyah beneklerle kaplıdır ve kuyruk da yanlardan basıktır.

Gökhan Eren

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Küçük semender (Lissotriton kosswigi), Urodela takımında Salamandridae ailesine ait bir türdür. Bu tür ilk olarak taksonominin babası sayılan meşhur İsveçli doğa bilimci Carl Linnaeus tarafından Sistema Naturae eserinin 10. baskısında tanımlanmıştır. İlkin semender fosillerinden biri olan Phosphotriton sigei, Orta ila Geç Eosen arasındaki tarihe denk geliyor. Türkiye’de L.v. vulgaris ve L.v. kosswigi olmak üzere iki coğrafi alt türü bulunur.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Küresel ölçekte Avrupa ve Asya, ülkemizde Trakya, Marmara, Ege, Batı Akdeniz civarında görülür. Genelde durgun göletler, küçük su birikintileri ve nemli alanlarda yaşarlar.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Popülasyonu çok fazla olmamakla birlikte, tehdide yakın veya tehdit altında değildir. IUCN Kırmızı Liste içerisinde LC yani Asgari Endişe (Least Concern) kategorisinde sınıflandırılırlar. Bununla birlikte, bazı popülasyonlar antropojenik (insan kaynaklı) nedenlerden dolayı, özellikle kentsel koşullar nedeniyle azalmakta veya yok olmaktadırlar.

Davranış ve Etoloji

Küçük semenderler zamanının çoğunu karada geçirir. Coğrafyaya ve alt türlere bağlı olarak ilkbahar veya sonbaharda üremek için suya geri dönerler. Erişkin bireyler, hem suda hem de karada çoğunlukla geceleri aktiftir. Gündüzleri karada bulunan erişkinler yağmur yağmaları sırasında ve hemen sonrasında aktiftir. Yağmur sonrasında uygun ortamlarda onlarca bireyi bir arada görebilirsiniz. Sudaki erişkinler ve larvalar hem gündüz hem de gece erken saatlerde aktiftir. Metamorfoz sırasında larva aktivitesi alacakaranlığa kayar. Küçük semenderler genellikle çürük ağaç ve malzeme altında, genellikle de gruplar halinde karada kışlarlar.

Gökhan Eren

Yalnızca üreme zamanlarında sularda görülürler. Daha sonra karaya geçiş yaparlar. Larvalar aşamaları da metamorfozunu (başkalaşım) tamamlayıp kara formuna geçiş yapar. Küçük semender türlerinde çiftleşme öncesi kur davranışları vardır. İlkbahar ve sonbahar aylarında yılda iki kez çiftleşme için suya girerler. En aktif oldukları dönemler Ocak, Şubat, Mart, Nisan, Mayıs, Aralık aylarıdır.

Diyet ve Metabolizma

Kabuksuz omurgasızlar, küçük böcekler, solucanlar ve kendi türlerine de ait larvalarla beslenirler.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Semender türlerinin, büyük şehirler de dahil olmak üzere insanlar tarafından değiştirilen alanlarda yaşamasına rağmen, sinantropizasyon (hayvan popülasyonlarının genel olarak insanın yarattığı koşullara adaptasyonunu) kabiliyeti orta düzeydedir. Genel olarak nüfus yoğunluğu fazla olan şehirlerde popülasyonları daha düşüktür. Ek olarak, çevre ve rekreasyona yönelik antropojenik kirlenmenin baskısı arttıkça, yeni gelişimsel anomalilerin ve hastalıkların ortaya çıkması artar.

Etimoloji

İngilizce "newt" ve "salamander" olmak üzere iki farklı tanım kullanılırken; Türkçe sadece "semender" veya "küçük semender" denir. Genelde newt, Türkçe "küçük semender" olarak tanımlanır.