Köpekler Gerçekten Sahiplerini "Alfa" Olarak Görüyor mu? Köpeklerle Etkileşimlerinizde Nasıl Davranmalısınız?

Köpekler üzerinde hiyerarşi kurma kavramı, uzun bir süre köpeklere yaklaşma ve onlarla iletişim kurma şeklimizi etkilemiştir. Köpek sahiplerinden şu sözleri mutlaka duymuşsunuzdur: "Köpeğe patronun kim olduğunu öğretmelisin!", "Gözlerinin içine bak ki alfa kim anlasın!", "Köpek üzerinde baskınlık kurmalısın!"...

Bu anlayışın kökenleri, köpeklerin en yakın akrabası olan kurtların (Canis lupus) oldukça yanlış anlaşılan tür içi sosyal hiyerarşi düzenine dayanıyor.^[1] Ancak bu fikri ortaya atanların atladıkları bir nokta var: Köpekler ve kurtlar (her ne kadar ortak bir atayı paylaşsalar da) evrimsel ve davranışsal olarak birbirlerinden oldukça farklıdırlar!^[2]

Baskınlık teorisi, tıpkı cezalandırma yöntemi gibi köpeklerin (ve birçok hayvanın) davranışlarını şekillendirmek için yıllar boyu kullanılmış bir kavramdır. Bu teori, köpeklerin "yanlış" veya "yaramaz" davranışlarının asıl sebebinin, köpeklerin sahiplerini değil kendilerini baskın olarak görmesi olduğunu savunur. Fakat AVSAB (American Veterinary Society of Animal Behavior), baskınlık teorisini köpek eğitiminde kullanmanın oldukça sakıncalı olduğunu söylüyor ve köpeklerde birçok davranış problemine yol açabileceği konusunda insanları uyarıyor. Sanılanın aksine, köpekler üzerinde "baskınlık" kurmaya çalışmak yerine, istenilen davranışların olumlu pekiştirme yöntemiyle ödüllendirilmesi gerekmekte!

Köpeklerin Davranışları Hakkında Popüler Yanılgılar

Köpekler hakkında birçok asılsız iddia duymuş olabilirsiniz. Bunların bir kısmına değinelim.

Köpeklerde Yemek Çalma

"Köpeğim sık sık üzerime atlıyor, yemeğimi çalıyor, kucağıma çıkmaya çalışıyor, çağırdığımda gelmiyor. Bunlar baskınlık işaretleri mi?" Aslında değiller. Hayvanların sosyal düzeninde baskınlık, kaynaklara öncelikli erişim için saldırganlık ve boyun eğme yollarıyla türün iki veya daha fazla bireyi arasında kurulan ilişkidir.^[3]

Köpeklerdeki birçok uyumsuz davranış, köpeklerin "alfa" olma isteklerinden değil, istenmeyen davranışların ödüllendirilmesinden kaynaklıdır. Örnek verecek olursak, köpekler insanların üzerine atlamayı severler çünkü böyle yaptıklarında ilgiyi kendi üstlerine çekerler. Benzer şekilde, eğer bir köpek çağrıldığında gelmiyorsa, etrafındaki dikkatini dağıtan nesneler veya aktiviteler tarafından "ödüllendirildiği" içindir. Hatta köpekler, insanlardan yemek çalma davranışını bile "alfa" olmaya çalıştıkları için yapmazlar. Vahşi doğada yemek çalma davranışı sıkça rastlanan bir kaynaklara erişme stratejisidir. Köpekler de bunu yaptıklarında başarı ile ödüllendirildikleri için, bu davranışı sürdürürler.

Gelelim bir başka yanılgıya: "Köpekler, kurtlarla yakın akraba olduklarından köpekleri anlamak için kurtları model almalıyız." Her ne kadar köpek davranışlarını çalışırken kurtlardan ilham alabilsek de evcil köpekleri anlamak için en iyi model yine evcil köpeklerdir. Köpekler, son 15.000 yılda kurtlardan önemli ölçüde ayrılmışlardır. Kurtların ataları, avcı olarak evrimleşmiştir ve günümüzde yaşayan kurtlar aile üyelerinden oluşan sürülerde yaşamaya devam etmektedir. Sürü üyeleri, avlanmak ve yavruların bakımını sağlamak için iş birliği yaparlar.

Genelde bir yıl içerisinde sadece alfa dişi ve alfa erkek çiftleşir, böylece tüm sürünün kaynakları tek yavru için harcanabilir. Köpekler ise avcı olarak değil, leşçil olarak evrimleşmiştir.^[4] En korkusuz olanları, insanlardan çekinenlere nazaran, insan artıklarıyla ve çöpleriyle beslenip hayatta kalarak üremeyi başarmıştır. Günümüzde, serbest dolaşan köpekler sürü yerine küçük gruplar halinde yaşarlar ve bazı durumlarda da yaşamlarının büyük bir kısmını yalnız geçirirler.^[5] Genelde avlanmak veya yavrularını büyütmek için de iş birliği yapmazlar ve tüm dişileriyle tüm erkekleri üreme fırsatına sahiptir.^[6] Kurtların ve köpeklerin sosyal yapısındaki bu belirgin farklılıklar, sosyal davranışlarına da yansır.

Köpekleri Yere Yatırmak

"Eğer bir köpek baskınsa, onu sırt üstü çevirip yüzüne hırlamalısınız çünkü bu bir alfa kurdun yapacağı şeydir." Bir kurt sürüsünde, baskın kurtlar diğerlerini sırt üstü çevirmez. Baskın olmayan kurtlar, itaat ettiklerini göstermek için sırt üstü yuvarlanarak boyun eğerler. Bu hareket daha çok, bir insanın diz çökerek kraliçeyi veya papayı selamlamasına benzer.

Köpeklerde saldırganlığın en yaygın sebebi korkudur. Korkan bir köpeği yere yatırmak, korkusunun geçmesini veya sorunun köküne inmeyi sağlamayacaktır. Bilhassa, saldırganlığını daha çok tetikleyebilir.

Köpekler üzerinde yapılan bir araştırmaya göre, köpeğe istenmeyen davranışları için vurmak veya tekmelemek, hırlamak, yere yatırmak, gözlerinin içine bakmak gibi teknikler köpeklerde saldırganlığı daha çok tetikliyor.^[7] Bu saldırganlık aynı zamanda nesnelere veya diğer hayvanlara da yönlenebiliyor. Yüksek sesle köpeği uyarmak veya parmak sallamak gibi fiziksel olmayan cezalandırma yöntemleri bile eğer köpek tehdit altında hissederse saldırganlığı tetikleyebiliyor!

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Michael's Dogs

Eylemlerde Öncelik

"Köpeğin patronu ya da lideri olmak için kapılardan önce geçmeli ve kurtların yaptığı gibi köpeğin önünden yürümelisiniz." Bir kurt sürüsünde baskın kurtlar, av sırasında sadece zamanın küçük bir kısmında sürüye liderlik ederler. Dahası, bu kural çok değişkendir.

Buna benzer bir başka yanılgı da şudur: "Alfa her zaman önce gelir, bu yüzden köpeğinizden önce yemek yemelisiniz!" Ancak aslında baskın kurtlar her zaman kaynaklara öncelikli erişmezler. Yemek kaynağına sahip bir kurt, baskın olsa da olmasa da başka bir kurtla kaynağını paylaşmayabilir. Yemek kaynağı henüz herhangi bir kurdun sahipliğinde değil iken, "ritüelleşmiş saldırganlık" (hırlama, hücum etme gibi) hâlâ gerçekleşebilir ve genelde baskın kurtlar bu savaşı kazanır.

Yemeğinizi Paylaşmak

"Köpeklerle yemeğinizi paylaşmanız onları dominant yapar." Gerçekte, vahşi hayvanlar arasında bile yemek paylaşımı baskınlıkla ilişkili değildir. Yetişkin kurtlar sık sık yavruları için yediklerini "geri kusar". Bazı türlerin erkekleri, dişilerine yemek getirerek onlara kur yaparlar. Bir köpek üstünüze atladığında veya havladığında ona yemek vermek uyumsuz davranışlara yol açabilir ancak bu ona "baskın" olduğu mesajını vermez. Eğer köpeğinize nazikçe beklemeyi öğretmek istiyorsanız yemeği vermek için önce oturmasını veya yere yatmasını bekleyebilirsiniz.

Köpeklere Tehditkâr Davranmak

"Köpeğe hırlayarak, onu ısırmaya çalışarak veya parmaklarınızla pençe şeklini yaparak baskın kurtların diğer kurtlara yaptığı davranışı taklit edebilirsiniz." Ancak bu iddiayla ilgili hiçbir çalışma yoktur. Bir deney yapmak isterseniz, bir köpek tarafından ısırılmış bir arkadaşınıza parmaklarınızı pençe şekline getirip ona batırmanın ısırılmak ile benzer bir deneyim olup olmadığını sorabilirsiniz.

Özetle, genelde köpeklere karşı olan eylemlerimizi kendimizi bir köpeğe veya kurda benzeterek yapmamalıyız. Bunun yerine, evcil hayvanlarımızla her etkileşimimizi değerlendirmeli ve evcil hayvanlarımızın eylemlerimizi nasıl karşıladığını gözlemlemeliyiz.