Köpek Yaşı Nasıl Hesaplanır? 7 ile Çarpma Yöntemini Unutun!

Köpeklerin yaşına yönelik yaygın hesabı bilirsiniz: Bir köpeğin "insan yaşına" karşılık gelen yaşını bulmak için, doğumundan itibaren geçen yıl sayısını 7 ile çarpın. Örneğin köpeğiniz doğduğundan beri 4 yıl geçtiyse, köpeğinizin yaşı (fizyolojik olarak) 28 yaşındaki bir insana eşittir. Eğer 10 yaşında bir köpeğiniz varsa, bu, 70 yaşındaki bir insanla eşdeğerdir.

Ne var ki bu hesaplama tamamen yanlıştır. Çünkü bu hesaplama, bir köpeğin yaşlanma hızının insanların yaşlanma hızına oranının her zaman sabit olduğunu varsayar. Bu varsayım, hatalıdır. Köpeklerin gelişimine bakacak olursak, ilk birkaç ayda ve yılda insanlara göre çok ama çok daha hızlı büyüdükleri görülür. Sonrasındaysa bu büyüme yavaşlar. Dolayısıyla bir köpeğin büyüme hızıyla bir insanın büyüme hızı doğrusal değildir. Daha ziyade aradaki ilişki şu şekildedir:

Cell Systems

Bu grafiğe göre, 1 yaşındaki bir köpek, 7 yaşındaki bir insanla değil, yaklaşık 31 yaşındaki bir insanla yaşıttır. Ancak 4 yaşındaki bir köpek 28 yaşındaki değil, 53 yaşındaki bir insanla yaşıttır. Yaş ilerledikçe, 1'e 7 oranı da belirmeye başlar ve nihayetinde 10 yaşındaki bir köpeğin gerçekten de 68 yaşındaki bir insanla yaşıt olduğu görülür. Eğer bu grafiği formüle dönüştürmek isterseniz, karşımıza yaklaşık olarak şöyle bir formül çıkar:

$16\ast \ln \text{(ko¨peg˘in yaşı)}+31$

Burada $ln$, doğal logaritmadır ve bunu hesaplamak için bir hesap makinası kullanmanız gerekebilir.

Ancak nasıl hesaplarsanız hesaplayın, bu yaklaşık 7 ile çarpma yöntemine göre çok daha mantıklıdır: 1 yaşındaki bir köpek, rahatlıkla üreyebilir; ancak 7 yaşındaki bir çocuk bunu yapamaz (30 yaşındaki bir insan ise yapabilir). Benzer şekilde, insanlar yaşlandıkça sürekli eşit hızda büyümezler; büyümeleri ergenlik çağı sonrasında büyük oranda durur. Köpekler de belli bir yaştan sonra, gençliklerindeki kadar hızlı büyümezler. Bu nedenle yukarıdaki grafikte görüldüğü gibi, başta oldukça hızlı bir şekilde büyüse de sonradan yavaşlayan bir büyüme grafiği görülür. Buna göre, bir köpek:

• İnsanlarda 1-12 yaş "çocukluk" iken, köpeklerde 2-6 ay arası "çocukluk" olarak kategorize edilir.
• İnsanlarda 12-25 yaş "ergenlik" iken, köpeklerde 6 ay - 2 yıl arası "ergenlik" olarak kategorize edilir. Bu evrede gelişim tamamlanır.
• İnsanlarda 25-50 yaş "yetişkinlik" iken, köpeklerde 2-7 yaş arası "yetişkinlik" olarak kategorize edilir.
• İnsanlarda 70 yaşa kadar olan süreç "yaşlılık" iken, köpeklerde 12 yaşa kadar olan süreç "yaşlılık" olarak kategorize edilir. Bu süre, ömrün sonuna kadar devam eder.

Bu bulgular, San Diego'daki Kaliforniya Üniversitesi'nin Tıp Fakültesi'nden araştırmacıların köpek ve insan genomlarındaki metil gruplarına bakmaları sayesinde elde edildi. Canlılar yaşlandıkça, genomlarında epigenetik bazı değişimler yaşanır. Bunların başında metil gruplarındaki artış gelmektedir. Dolayısıyla metil gruplarına bakarak, bir canlının yaşlanma hızını belirleyebiliriz ve gelişimin farklı basamaklarını daha net ayırt edebiliriz. Ayrıca, bu örnekten de görüleceği üzere, türler arası kıyaslama yapmamız da mümkün olabilir!

Tıpkı evrimsel biyoloji araştırmalarında "moleküler saat" olması gibi, bu da gelişim biyolojisi araştırmalarında kullanılabilecek bir "epigenetik saat" olarak görülebilir. Tıpkı bir saatin tik takları gibi metil grupları arttıkça, zaman işler ve etkisini genlerimiz üzerinde gösterir. Bilim insanları da bu izlere bakarak, canlının fizyolojisinin zamana bağlı olarak nasıl değiştiğini tespit edebilirler.

Elbette yukarıda verdiğimiz sayılar, spesifik bir köpek çeşidi için (bu örnekte, labradorlar ve benzeri büyüklükte köpek çeşitleri için) geçerlidir; diğer köpek çeşitlerinde boyuta bağlı olarak bu süreler daha farklı işleyebilir. Ancak epigenetik saat, bu farklı büyüklükteki diğer çeşitler için de bir kıyas imkanı sunmaktadır.

İlerleyen dönemde bu sahada yapılacak araştırmalar, diğer hayvanların yaşlanma örüntüleri ile insanlar arasındaki benzerlik ve farkları daha iyi anlamamızı sağlayabilir. Ve kim bilir, belki de yaşlanmayı yenme yönünde adımlar atabilmemizi sağlar!