Klavyede 0, Neden 1'in Solunda Değil de, 9'un Sağındadır?

Mantıklı olan klavyelerimizdeki rakamların 0123...9 diye olmasıdır, 123..890 olması değil. Peki neden bu şekilde ters? 

Cevabı, klavyelerin tarihinde yatıyor. Tabii ki, daha doğrusu, daktiloların tarihinde. İnanması güç olsa da, eski daktiolalarda ne 0 sayısı vardı, ne de 1... O zamanlarda daktilodaki sayılar 2'den başlayıp 9'a kadar gidiyordu. Peki 0 ve 1 nasıl yazılıyordu? Çok basit: O ve l ile. Büyük "o" harfi ve küçük "L" harfi ile...

Günümüz dijital yazı tiplerinin bir kısmında bu karakterler, sayılara çok fazla benzemiyor olsa da, daktilolarda ikisi arasında neredeyse hiç fark yoktu. Bu nedenle tuşlardan tasarruf etmek adına 0 ve 1 sayıları konulmamaktaydı. Çünkü zaten tuşlar yeterince yer kaplıyordu ve mekanik makinalarda bu tuşların bağlantıları oldukça sıkıntı yaratıyordu. Günümüzde komik gelse de, 2 tuştan tasarruf etmek o zamanlarda önemliydi.

Sonradan, öncelikle 0, daktiloların sayı tuşları arasına eklendi (fotoğrafta bu geçiş gözüküyor). Bunun nedeni, teknolojinin ilerlemesi ve tüketimin daha talepkar hale gelmesi nedeniyle, 0 yerine büyük "o" harfini, yani O'yu kullanmanın verimliliği düşürmesiydi.

Neden mi? Çünkü O harfini yazmak için daktiloda Shift tuşuna da basmanız gerekmektedir. Bu saniyenin birkaçta biri kadarlık zaman kaybı, uzun vadede ergonomik açıdan sıkıntı yaratıyordu. Bu nedenle 0'ın konmasına karar verildi. Fakat sayıların 0234...89 diye gitmesi tuhaf olacağı için 0 sayısı, 9 sayısının sağına eklendi: yani klavyede sayıların sırası 234...890 oldu.

Sonradan 1 sayısı da eklendi. Bunun sebebi de, yine teknolojinin gelişmesiyle birlikte giderek dijitalleşen, üretim fiyatları düşen daktilo ve diğer yazı araçlarında (klavyeler gibi) bu kadar ufak tasarruflara ihtiyaç kalmayışıydı. 1 sayısı, olması gerektiği gibi en sola eklendi. Ancak insanlar çoktan 0'ın yerine alıştığı için, hiçbir üretici 0'ı başa almayı düşünmedi. Böylece, geleneksel ve tarihi nedenlerle, klavyelerimizdeki rakamların sırası 123...890 oldu.

Pınar (@EPApinar)

Diğer Açıklamalar...

Konuyla ilgili bazı diğer açıklamalar da mevcut: örneğin dijital çağa geçilmesiyle 1 ve 0'ın kaçınılmaz olmasına bağlayanlar var. Örneğin dijital ortamda bir harfle ifade edilen sayı (örneğin l), gerçek bir sayı (örneğin 3) arasında matematiksel olarak işlem yapılamaz. Dolayısıyla 1 ve 0'ın sayı olarak eklenmesi gerektiği ileri sürülüyor. Bu doğru değil, çünkü daktilolarda 01'sizlikten 01'liliğe geçiş, dijital çağın başlamasından çok daha öncesine dayanıyor. 

Bir diğer açıklama, sayı konumlarının 9'dan büyük sayıları yazarken kolaylık sağlaması yönünde. Bu makul bir açıklama; ancak muhtemelen sayı düzeninin asıl nedeni bu değil. Şans eseri, 1'in olmayışı nedeniyle 0'ın 2'nin soluna konmasının anormal olacak olması, ergonomik bir fayda sağlamış da olabilir (10, 20 gibi sayıları yazmak konusunda). Dolayısıyla beklenmedik bu fayda, tuş düzeninin değiştirilmesine engel olan bir diğer sebep olabilir, ancak ana neden bu değil gibi gözüküyor. 

Peki Ya QWERTY?

Son olarak, QWERTY tuş takımındaki (Q-Klavye) harflerin yerleri, belli bir düzeni takip edecek şekilde geliştirilmemiştir. Tıpkı 012..9 sayılarında olduğu gibi, harflerin yerleri de büyük oranda daktiloların tarihsel geçmişini ve gelişimini takip etmiştir. Kimi zaman klavyedeki harflerin çeşitli sözcükleri daha kolay yazmak için bu şekilde düzenlendiği iddia edilse de, bu doğru değildir. İngilizce konuşan ülkeler tarafından üretilen ve geliştirilen ilk QWERTY tuş takımında, sol elle binlerce kelime yazılabilirken, sağ elle sadece birkaç kelime yazılabilmektedir. Dolayısıyla bu düzenin yazım kolaylığını amaçlamadığı söylenebilir. Dolayısıyla sayılarda da yazım kolaylığı amacı güdülmediği buradan da anlaşılabilir.