Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Kedigiller (Felidae)

Kedigiller (Felidae) Süha Derbent
5 dakika
7,683
Tüm Reklamları Kapat
Kedigiller
  • Bilimsel Adı Felidae
  • Halk Arasındaki Türkçe Adı Kedigiller
  • Halk Arasındaki İngilizce Adı Cats
Taksonomi
  • Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
  • Gözlem Ekle

Tanım ve Genel Bilgiler

Beş parmaklı patileri bulunan, tırnaklar yürürken retrakte (geri çekilmiş) halde olan kısmen basık suratlı plasentalı memelilerdir. Vücutları esnek ve kaslıdır. Ön uzuvlar kuvvetli kavrama kabiliyetine ve keskin pençelere sahiptir. Plantar pedler (yastıkçıklar) birleşerek karakteristik 3 loblu görünüm verir. Gözleri ve göz çukurları oldukça iridir. Işığı retinaya daha fazla yansıtan tapetum lucidum isimli bir tabaka bulunur. Aynı zamanda gece görmeyi sağlayan retinadaki çubuk (rod) hücrelerinin de oranı fazladır. Böylece insanlardan 6 kat daha duyarlı gece görüşüne sahiptirler. Köpek dişler (canine) oldukça iri ve belirgindir. Çeneleri güçlü ve ısırmak için evrimleşmiştir. Tırtıklı dilleri sayesinde kıllarını kolayca temizler ve etleri törpülerler. Bıyıkları (vibrissa) hassas bir şekilde direkt somatosensorial kortekse duyu iletimi sağlar. Köpekgiller (Canidae) kadar olmasa da, koku alma duyuları vomeronazal organları sayesinde oldukça güçlüdür. Kulaklar da kemirgenleri takip etmek için iri ve hassastır. Böylece karanlıkta etrafın farkındadırlar. Ayrıca bıyıklar kaşların üstünde, yanaklarda bulunsa da; çenenin altında yoktur. Çoğunun adaptasyon amaçlı karakteristik desenli postları vardır. Bazen melanizm denilen bir genetik farklılık sonucu melanistik bireyler ortaya çıkabilir. Bu bireylerin melanositleri fazlası ile melanin depoladığı için siyah renkte gözükürler. Yani albinizmin tam tersi. Bu polimorfizm birçok hayvanda gözükebilir; ancak en meşhuru kara panter veya siyah jaguar diye bilinen Panthera cinsine özgüdür. Genel olarak felidler veya kediler olarak tanımlanırlar. Her ne kadar "kediler" aynı zamanda evcil kediler olan Felis silvestris catus. için kullanılsa da Felidae (Kedigiller) familyası için de kullanılır. Yaşadığı bilinen en küçük kediler 35-48 cm uzunluğu ile kara-ayaklı kedi (Felis nigripes) ve pas-noktalı kedi (Prionailurus rubiginosus) türleridir. Yaşadığı bilinen en büyük kedi ise 4 metrelik uzunluğu ile Sibirya kaplanıdır (Panthera tigris tigris). Fakat öte yandan liger, aslan (Panthera leo) baba ve kaplan (Panthera leo) anneden meydana gelen bir melez. Tigor ise tam tersi. Bu melez türlerin bazen Sibirya kaplanlarından büyük oldukları rapor edilmiştir. Özellikle de liger olanların.

Karadaki en hızlı hayvan olan çita (Acinonyx jubatus).
Karadaki en hızlı hayvan olan çita (Acinonyx jubatus).
Süha Derbent

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Carnivora (Etçiller) takımı içerisinde sınıflandırılan plasentalı memelilerdir. Ardından Felidae isimli Kedigiller ailesinde sınıflandırılırlar. Bu ailede Pantherinae ve Felinae olmak üzere iki büyük alt familya bulunur. Pantherinae alt familyasında kaplanlar, aslanlar, leoparlar gibi kediler varken; Felinae alt familyasında çitalar, pumalar ve dağ kedileri gibi türler vardır. Taksonun en eski cinsi Panthera, en yeni cinsi ise Felis'tir. National Geographic'te 2006 yılında yayınlanan bir araştırma haberine göre kedi cinslerinin %60'ı son birkaç milyon yılda evrimleşmiştir. Felidae üyesi kedilerin, yani Felidlerin, 18 ya da 19 çift kromozomu bulunur. Yeni Dünya Kedileri, yani Orta ve Güney Amerika'da bulunan kedilerin 18 çift kromozomu vardır. Yapılan araştırmalar, tıpkı insanların atalarından insanların evrimi sırasında olduğu gibi, iki kromozomun kaynayarak tek bir büyük kromozom haline geldiğini keşfetmişlerdir.

Kediler, misk kedileri ve sırtlanların ortak atası, günümüzden 30 milyon yıl kadar önce yaşamış olan Haplogale isimli cinstir. Kedilere ait bazı özellikler taşımakla birlikte, hala tam olarak bir kedigil olduğu söylenemez. Daha sonra, erken Miyosen'de, 25 milyon yıl kadar önce Proailurus julieni evrimleşmiştir. Bu türün misk kedisigillere benzer özellikleri bulunmaktadır; ancak kafatası ilk defa kedigillerinkine doğru evrimleşmeye başlamıştır. Bu türün ilk başta bir Proaurilus cinsi olduğu sanılmış, bu isim o yüzden verilmiştir. Ancak günümüzde yapılan yeni araştırmalar sonucunda Proaurilus'un atası olduğu bilinmektedir; ancak halen adı değiştirilmemiştir. Daha sonra, 24 milyon yıl kadar önce gerçek bir Proaurilus türü olan Proaurilus lemanensis evrimleşmiştir. Bu tür, bilinen ilk kedi türü olarak kayıtlara geçmiştir. Kafatası günümüz kedigilleriyle neredeyse tamamen aynıdır ve bulbları oluşmaya ve kemikleşmeye başlamıştır. Daha sonra, günümüzden 20 milyon yıl kadar önce Pseudoaelurus cinsi evrimleşmiştir. Bu tür, atalarına oldukça benzemekle birlikte, yapısal olarak modern kedilere doğru bir adım daha atılmıştır. Daha sonra, 18 milyon yıl kadar önce evrimleşen Dinictus, günümüz Felinae alt ailesine, yani puma ve çitaları barındıran aileye benzemeye başlamıştır. Son olarak keşfedilen Hoplophoenus, kedilerin ortak atasından kılıç dişli kedilere geçiş türü olarak kayıtlara geçmiştir. Eklemekte fayda var, Smilodon cinsi gibi kılıç dişli kediler, genel kanının aksine aslında günümüz kedigillerin atası değildir! Yakın akraba bile değillerdir. Yaklaşık 20 milyon yıl önce soy hatları günümüz büyük kedilerden ayrılmış ve nesilleri tükenmiş memelilerdir. Bu yüzden "kılıç dişli kaplan" veya "kılıç dişli aslan" ismi yanlış oluyor. Aslında doğrusu sadece "kılıç dişli” veya “kılıç dişli kedi” demek. Kedigillerin evrimi hakkında yazdığımız ayrıntılı makalemize buradan ulaşabilirsiniz.

Yaşadığı bilinen en büyük kedi olan Sibirya kaplanı (Panthera tigris tigris).
Yaşadığı bilinen en büyük kedi olan Sibirya kaplanı (Panthera tigris tigris).
Süha Derbent

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Avustralya kesimleri ve Antarktika dışında her kıtada bulunurlar. Mükemmel bir uyum başarısına sahip olduklarından ötürü her coğrafyaya ve iklime uyum sağlamışlardır. Öyle ki sıcaklığı sıfırın altında olan yüksek rakımlı karlı dağlardan, 60 derece sıcaklığı bulan çöllere kadar. Ormanlarda yaşayan türler çok iyi tırmanıcıdırlar. Elbette insan kökenli seyahatler sonucu farklı bölgelere taşınmışlardır. Dolayısıyla evcil kedileri her kıtada görmek mümkün.

Tüm Reklamları Kapat

Davranış ve Etoloji

Etçil diyetleri nedeni ile avlanmada ustalaşmış memelilerdir. Öyle ki pusu kurmada, beklemekte ve sabırlı olmakta üstlerine yoktur. Karadaki en hızlı hayvan olan kısa mesafe atleti çita (Acinonyx jubatus) da bu ailenin üyesidir. Yaşadığı bilinen en hızlı hayvan olan gökdoğan (Falco peregrinus) kaydımıza buradan ulaşabilirsiniz. Hatta Afrika yaban kedisi (Felis silvestris lybica), 6/10 avlanma oranı ile bilinen en başarılı avcılardan biridir. Bazı türleri yalnız avlansa da, bazı türler gruplar halinde avlanabilir. Genelde suyu sevmeseler de, kaplan (Panthera tigris) gibi türler suyu oldukça sevebilir. Av tiplerine göre nokturnal (gece), krepuskular (şafak ve alaca karanlık) ve diurnal (gündüz) avlanabilirler. Çeşitli seslenme davranışları vardır. Bunlardan en belirgini "tıslama" veya "hırlama" olarak bilinen agresif tavırdır.

Diyet ve Metabolizma

Sadece etçil (karnivor) beslenen memelilerdir. Ufak kertenkelelerden bizonlara kadar birçok hayvanı yiyebilirler. Hatta günde gerekli olan kalori ihtiyaçlarını karşılamak için fazlası ile et tüketmeleri gerektiği için hiperkarnivor olarak tanımlanabilirler.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

İnsanlarla beraber yaşayan Felis silvestris türünde, son 70.000 yıldır Felis silvestris catus isimli evcil kedi evrimleşmiştir. Bazı büyük kedigiller, insan zevklerine hizmet etmek amaçlı sirklerde ve hayvanat bahçelerinde sergilenirler. Başta Antik Mısır ve Vikingler olmak üzere birçok kültürde kediler kutsal ve simgesel sayılmıştır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
9
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 4
  • Tebrikler! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Merak Uyandırıcı! 2
  • Bilim Budur! 1
  • İnanılmaz 1
  • Umut Verici! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 13:49:52 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7368

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
P. Türkoğlu. Kedigiller (Felidae). (19 Ağustos 2018). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7368
Türkoğlu, P. (2018, August 19). Kedigiller (Felidae). Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7368
P. Türkoğlu. “Kedigiller (Felidae).” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, 19 Aug. 2018, https://evrimagaci.org/s/7368.
Türkoğlu, Pedram. “Kedigiller (Felidae).” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, August 19, 2018. https://evrimagaci.org/s/7368.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close