Paleo-Eskimolar, Modern Kuzey Amerikalılara Bol Miktarda Genetik Miras Bıraktı!

İçlerinde Evrim Ağacı ekibinden Ezgi Altınışık'ın da bulunduğu bir ekip tarafından yapılan ve Dünya'nın en prestijli bilim dergisi olan Nature'da yayınlanan yeni bir araştırma, Sibirya'dan Kuzey Amerika'ya 5000 yıl kadar önce göç eden Arktik avcı-toplayıcıların günümüz Yerli Amerikalıları üzerindeki derin etkilerini ortaya koymayı başardı.

Her ne kadar bu insan grubu antik DNA ve arkeoloji çalışmaları nedeniyle yakından tanınıyor olsa da, daha önceki genetik araştırmalar bu grupların yerlerinin büyük oranda günümüzdeki Inuit, Yup'ik ve Aleutlar gibi Arktik bölgelerde yaşayan insanların atalarınca alındığını gösteriyordu. Yeni araştırma ise günümüzdeki Kuzey Amerikalıların birçoğunun bu antik popülasyondan dikkate değer miktarda genetik miras aldığını gösteriyor. Altınışık, araştırmalarının önemiyle ilgili Evrim Ağacı'na şöyle diyor:

Bu araştırmada biz ilk defa bölgenin tarihini geniş çerçevede modelledik: Hem Amerika kıtasının hem de Asya'nın Arktik kısmını kapsamayı başardık. Bu oldukça geniş bir açı. Araştırmamız, daha önceden bu konuda ileri sürülen modelleri temel alıyor. Ancak bizim yaklaşımımız sayesinde nihayetinde geniş bir bölgenin evrimsel ve genetik tarihine dair çok daha somut bir fikrimiz oldu.

Kuzey Amerika Göçü ve Paleo-Eskimolar

İnsanlar, Kuzey Amerika'ya ilk olarak günümüzden 14.500 yıl önce ulaştılar. Bundan bir sonraki ana dalga günümüzden 5000 yıl öncesine dayanıyor ve ikinci dalga olarak göç eden bu gruba Paleo-Eskimolar adı verilmektedir. Günümüzden 800 yıl kadar önce, günümüzdeki Inuit ve Yup'ik halkları Arktik boyunca bu Paleo-Eskimolar'ın yerini aldı. Günümüzden 700 yıl kadar öncesine varan arkeolojik kayıtlar, Paleo-Eskimo kültürünün tamamen yok olduğunu gösteriyor. Bu yok olan popülasyonun genetik mirası oldukça tartışmalı bir konu; çünkü birden fazla genetik araştırma, bu popülasyonun Kuzey Amerika toplumlarına pek az genetik miras bıraktığını ileri sürüyordu.

Yeni yayınlanan araştırmada ise araştırmacılar 48 antik insandan ve Sibirya, Alaska, Aleutan Adaları ve Kanada'da yaşayan 93 modern bireyden aldıkları genom verisini kullanarak, eldeki veriyi daha önceden yayınlamış veriyle kıyasladılar. Araştırmacılar yeni analiz yöntemleri kullanarak, antik ve modern çok sayıda popülasyonun kapsamlı bir genetik modelini çıkarmayı başardılar. Bu model sayesinde sözü edilen grupların birbirleriyle akrabalıklarını tespit etmek mümkün oldu. Max Planck İnsan Tarihi Enstitüsünden Stephan Schieffels şöyle diyor:

Araştırmamız sadece bu bölgeden gelen antik DNA verisini genişletmesi bakımından değil, aynı zamanda bu bölgedeki popülasyonların hepsini tek ve bütüncül bir modelle açıklayabiliyor olmak bakımından eşsizdir.

Paleo-Eskimoların Kuzey Amerika'daki İzleri

Araştırmacılar, tüm modern Amerikan Arktiği ve Chukotka popülasyonlarının dikkate değer bir kısmının genetik mirasının Paleo-Eskimolar'dan geldiğini göstermeyi başardılar. Bu insanlar arasında Yup'ik, Inuit ve Aleutlar gibi Eskimo-Aleut dilleri konuşan popülasyonlar ile Athabaskan ve Tlingit dilleri gibi Na-Dene dillerini konuşan popülasyonlar bulunuyor. Bu ikinci grup, Kanada'da, Alaska'da ve hatta ABD'nin aşağı 48 eyaletinde yaşıyorlar.

Araştırmacıların analizine göre Paleo-Eskimolar, günümüzden 5.000 ila 4.000 yıl önce Alaska'ya varmalarından kısa bir süre sonra, güneyli yerlilerin atalarına daha benzer olan popülasyonlar ile çiftleştiler. Aleut Adaları ve Athabaskan toplumlarının ataları, genetik miraslarını doğrudan bu iki grubun karışımından almaktalar. Araştırmacılar aynı zamanda Inuit ve Yup'ik insanlarının atalarının en az 3 defa Bering Boğazı'nı geçtiklerini gösterdi: İlki Paleo-Eskimolar'ın Alaska'ya geçişi , ikincisi Eski Bering Denizi civarında yaşamış toplumların atalarının geçişi, sonuncusu ise Thule kültürünün yeniden Alaska'ya geçişi. Yupik ve Inuit ataları, Chukotka bölgesinde muhtemelen 1000 yıldan uzun bir süre boyunca kaldılar ve burada, günümüz Chukchi ve Kamchatka yerli halklarıyla çiftleşerek karıştılar.

Paleo-Eskimo atalarından kalan genler günümüzde özellikle Na-Dene dillerini konuşan Athabaskan ve Tlingit komünitelerinde yaygındır. Bu gruplar, Alaksa, kuzey Kanada ve ABD'nin batı kıyılarında ve güneybatı yaşarlar. Harvard Tıp Fakültesi ve Howard Hughes Tıp Ensititüsünden David Reich şöyle diyor:

Son 7 sene boyunca Paleo-Eskimolar'ın günümüzde Kuzey Amerika'da yaşayan toplumlara genetik miras bırakıp bırakmadığı tartışma konusu olmuştur. Araştırmamız, bu tartışmaya son noktayı koymakta ve Paleo-Eskimolar'ın Na-Dene dillerini yaydığına yönelik teoriyi güçlendirmekte.

Tarihsel Arkeoloji ile ilgili diğer içerikler ›

• Bir Taşın Hikayesi: Yerebatan Sarnıcı Yakınlarındaki Milion (Milyon) Taşı
• Ekinoks Nedir? Nasıl Meydana Gelir?
• Kara Veba Etkeni Olan Yersinia pestis Bakterisinin Antik Kökeni Aydınlatıldı!

En şaşırtıcı verilerimizden birisi, iç Alaska'da bulunan antik bir Athabaskan yerleşimi olan Tochak McGrath'ten elde ettiğimiz antik DNA'dan geliyor. Burada yerel komünite ile ortaklaşa çalışarak 700 yıl öncesine ait 3 bireyden veri toplamayı başardık. Kuzey Amerika'da Paleo-Eskimo kültürünün yok olmasından hemen sonra yaşamış olan bu 3 bireyin kalıntılarını bulduk ve bunların günümüzdeki Athabaskan bireylerinde görülen ile birebir aynı iki genetik soy hattı bileşenine sahip olduğunu gösterdik. Bu bireyler, genetik miraslarının %40 civarını Paleo-Eskimolar'dan almaktadır.

Arkeoloji ile Genetik Biliminin Güç Birliği!

Araştırmacılar bu makalenin, uzun süredir cevaplanamayan arkeolojik soru işaretlerinin cevaplanmasında genetik verilerin ne kadar değerli olduğunu göstereceğini umuyorlar. Ostrava Üniversitesinden Pavel Flegontov şöyle diyor:

Bu popülasyona neler olduğunu tespit etmek, sadece arkeolojik verilere bakılarak yapılabilecek bir şey değildi. Genetik verileri, arkeolojik verilerle birlikte değerlendirerek bu bölgedeki insanların antik tarihine dair bilgilerimizi anlamlı bir şekilde geliştirmeyi başardık. Bering Boğazı'nın her iki tarafındaki halkların da sahip oldukları karmaşık gen akışları nedeniyle önümüzde oldukça zor bir analitik problem vardı. Bu olayların sırasını yeni modelleme teknikleri sayesinde netleştirerek, bu bölgedeki insanların tarihiyle ilgili benzer problemleri çözebileceğimizi umuyoruz.

Altınışık, bulgularının bu tartışmanın taraflarını nihai olarak ikna edip etmeyeceğiyle ilgili düşüncesini Evrim Ağacı'na şöyle anlatıyor:

Sonuçlarımızın yeterince ikna edici olduğunu düşünüyoruz. Tabii ki yanıtlanması gereken çok sayıda soru var; her yeni cevap, yeni sorular doğuruyor. Örneğin bölgede henüz antik bireylerin tamamının genomu örneklenmiş değil. Dolayısıyla, yeni örnekler geldikçe, Kuzey Amerika insanlarının tarihine yönelik bilgilerimiz daha da netleşecektir. Ancak bu makalede geliştirdiğimiz metodolojinin ilerleyen çalışmalar için bir omurga görevi göreceğini düşünüyoruz.