Karakulak (Çöl Vaşağı) Nedir?

Tıpkı sıradan bir ev kedisi gibi ama "ufak" bir farkla, değil mi?

Türkiye'de az sayıda bilim insanının çabalarıyla yeni türler tanımlanmakta; ancak bunları Dünya'ya tanıtabilecek bilimsel kültürden halen yoksunuz. Öte yandan, ilginç bir şekilde fotoğrafta gördüğünüz tür, belki de resmi hayvanımız olmayı hak etmektedir: Çünkü İngilizcede "caracal" (karakal) olarak bilinen bu hayvanın adı doğrudan Türkçeden, "karakulak" isminden alınmıştır. Farsçada "siyāh-goosh” (سیاه گوش) ve Hintçede "syahgosh" olarak bilinen bu hayvanın adının bu dillerdeki anlamı da "kara kulak"tır. Ancak etimolojik kökeninin Türkçe olduğu dilbilimciler tarafından doğrulanmaktadır; dolayısıyla belki de acele etmemeliyiz.

İşin garip tarafı, karakulak Türkiye'nin çok dar bir bölgesinde, sadece Akdeniz ve Ege’nin ormanlık kesimlerinde yaşamaktadır. Daha yoğun olarak Orta Doğu, Arap Yarımadası ve Güney Afrika'da yaşamaktadır.

İlk olarak 1776'da Alman doğabilimci Johann Christian Daniel von Schreber tarafından Güney Afrika'da keşfedilmiştir ve Felis caracal ismiyle isimlendirilmiştir. von Schreber'in bu ismi seçme nedeni, kendisinden önce Georges-Louis Leclerc (daha ziyade Comte de Buffon olarak bilinir) tarafından türden "caracal" olarak bahsedilmesidir. Buffon, bu ismi neden bu şekilde seçtiğini, Historie Naturelle kitabında bir dipnot ile, şöyle anlatıyor:^[1]

Bu hayvana "caracal" ismini vermeyi seçtik, çünkü bu hayvan Türk dilinde "karrah-kulak" veya "Kara-coulac" olarak, Arapçada "Gat el challah", Farsçada "Siyah-gush" olarak isimlendirilmektedir. Bunların hepsi "siyah kulaklı kedi" anlamına gelmektedir.

Sonrasında, 1843 yılında John Edward Gray tarafından yapılan analiz, karakulakların ayrı bir cins olduğu ve evcil kediler ile yakın akrabalarını barındıran Felis cinsine ait olamayacağını tespit etti. Böylece Caracal, bir cins adı haline geldi. Diğer adı "çöl vaşağı" olsa da, bu isim bir benzetmedir. Karakulaklar, vaşak değildirler.

Günümüzde cinsin tek bir türü olan karakulak (Caracal caracal) ve Afrika altın kedisi (Caracal aurata) olmak üzere iki türü yaşamaktadır. Karakulak nesli IUCN Kırmızı Liste’de Düşük Riskli (LC) kategorisindedir. Yani herhangi bir tehlike bulunmamaktadır. Afrika altın kedisinin nesli ise IUCN Kırmızı Liste’de Duyarlı (VU) kategorisindedir. Yani popülasyonları tehdit altındadır. Karakulakların bu sıra dışı kulak yapısının hem işitme fonksiyonuyla, hem de cinsel seçilim ile alakalı olduğu düşünülmektedir.