İstilacı Türlerin Kendi Yaşam Alanlarında Tehlike Altında Olması, Doğayı Korumaya Yönelik Büyük Soruları Gündeme Getiriyor!

İnsanlar tarafından bölgeye getirilen yabancı türler, küresel tür azalmasının ana nedenleri arasındadır. İstilacı türler, son yıllarda dünya çapında nesli tükenen türlerin %60'ından kısmen sorumludur. Orta Avrupa’da karşılaşılan bu yabancı memeliler arasında kahverengi sıçan, yaban koyunu ve vizon gibi türler bulunmaktadır.

Viyana Üniversitesi ve Roma'daki La Sapienza Üniversitesi'nden biyologların yürüttüğü ve Conservation Letters dergisinin son sayısında yayınlanan bir çalışma, insanlar tarafından bölgeye sokulan bu türlerin bazılarının kendi doğal yaşam alanlarında tehlike altında olduğunu ortaya koydu.^[1]

Küreselleşme, birçok hayvan ve bitki türünün dünyanın farklı bölgelerine götürülmesine yol açıyor. İstilacı türler, rekabet yoluyla yerli türleri yerlerinden edebilir ya da yeni hastalıklar yayabilir. Ancak bunların yanı sıra yabancı türlerden bazıları kendi doğal bölgelerinde yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır.

Bu durum bir koruma paradoksu oluşmasına neden oluyor: Kendi doğal yaşam alanlarında tehlike altında olan yabancı türlerin popülasyonları korunmalı mı yoksa mücadele mi edilmeli? Bu soru şimdilik cevaplanmayı bekleyebilir ancak bu soruyu cevaplamadan önce bilinmesi gereken bazı bilgiler de var. Örneğin bu paradoksun tam olarak kaç yabancı memeli türünü ilgilendirdiği daha önce bilinmiyordu. Bilim insanları, bu soruyu çözmeye bir adım daha yaklaşabilmek için durumu nicel olarak ölçmeye karar verdi.

Araştırmacıların yaptığı değerlendirmelere göre insanlar tarafından yeni yaşam alanlarına getirilen toplam 230 yabancı memeli türü, bu bölgelerde kalıcı popülasyonlar oluşturdu. Çalışmanın baş yazarı Lisa Tedeschi, bu türlerden kaçının kendi doğal yaşam alanlarında tehdit altında olduğunu merak ettiklerini ve bu soruya cevap aramak için bu çalışmayı yaptıklarını vurguluyor.

Araştırmacılar, koruma paradoksunun konusu olan 36 yabancı memeli türü tespit etti, bunlar kendi doğal yaşam alanlarında tehdit altında olan türlerdi. Tedeschi, şöyle anlatıyor:

Sonuçlar bizi çok şaşırttı. Bu, beklediğimizden yüksek bir sayıydı. Çünkü istilacı türlerin kendi yaşam alanlarında oldukça yaygın türler olduklarını düşünüyorduk.

Örneğin, Sulawesi'deki nüfusu 1978'den bu yana %85 azalan tepeli makak, tehlike altında olan önemli memelilerden biridir. Ancak bu tür, Endonezya’nın diğer adalarına yayılmış ve buralarda istikrarlı popülasyonlar oluşturmuştur. Avrupa'da tehdit altında olan yabani tavşan, Avustralya gibi diğer bölgelerde Avrupa'dakinden çok daha büyük popülasyonlara sahiptir.

Doğal yaşam alanında tehdit altında olan türlerin çoğu tropikal Asya kökenlidir. Genellikle bu türlerin azalması, geniş çaplı yağmur ormanı tahribatı ve aşırı avlanmanın bir sonucudur. İnsan eliyle farklı bölgelere götürülen popülasyonlar, bu türlerin yok olmasını engelleme potansiyeline sahiptir.

Küresel yok olma riski değerlendirilirken bir türün doğal yaşam alanı dışındaki popülasyonları genellikle dikkate alınmaz. Ancak araştırmacılar, bu yabancı popülasyonların da hesaba katılması durumunda, bazı türlerin nesli tükenme tehlikesinin biraz daha iyiye gidebileceğini ortaya koydu. Çalışmanın yazarlarından Viyana Üniversitesi biyolojik çeşitlilik uzmanı Franz Essl şöyle anlatıyor:

İncelenen türlerin %22’si için yabancı popülasyonlar da değerlendirmeye dahil edilseydi küresel yok olma riski azalırdı.

Bu bulgular, tehdit altındaki türlerin hayatta kalması için yabancı popülasyonların oldukça önemli olduğunu gösteriyor. Özellikle doğal yaşam alanında yüksek tehdit seviyeleri varsa bu durum daha belirgin hale geliyor.

Bununla birlikte, bu türlerin yabancı popülasyonlarını tehdit değerlendirmesine dahil etmek bazı riskleri de beraberinde getiriyor. Örneğin, bu türlere çok odaklanmak doğal yaşam alanında tehlike altında olan diğer popülasyonların korunmasına daha az önem verilmesine neden olabilir. Ayrıca, yabancı popülasyonlar diğer türler üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilir. Essl, sözlerini şöyle sonlandırıyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Ana odak noktamız, türlerin doğal yaşam alanlarında korunması olmalıdır. Ancak gelecekte, doğal alanlarında yok olma tehlikesi yaşayan ve gittikleri yeni bölgelerde daha iyi hayatta kalma şansı bulan türlerin sayısında artış olması da olası.

Küreselleşmenin türlerin dağılımını etkilediğini gösteren bu durum, aynı zamanda doğayı korurken faydaları ve riskleri nasıl tartmamız gerektiği ile ilgili zor bir soruyu da kendimize sormamızı sağlıyor.