İran'da Bulunan "Yaşayan Fosil": Uzunkuyruklu İribaş Karidesi!

İran'ın Sistan ve Belucistan eyaletinde görüntülenen canlı, aslında Triops cinsi bir tür iribaş karidestir. İran'da ilk defa görüntülenmiş değil. Yıllar önce, yayımlanan bu makaleye göre İran'ın kuzeybatısındaki Urmiye Gölü'nden örneklendi ve Triops cancriformis tespit edildi. Bu sefer sadece İran'ın güneybatısında görüntülendi. Yani nesli tükenmiş veya bilinmiyor değildir. Hatta Lepidurus cinsi ile birlikte hayatta olduğu iyi bilinen iribaş karideslerdir.

Haber sitelerine göre Triops cancriformis türü olarak belirtilse de, görünüş olarak daha çok Amerika'da görülen Triops longicaudatus'a benziyor. Çünkü karapaks denilen yekpare sırt, diffüz (aynı ton) açık renkte ve siyah noktalardan yoksun. Üstelik telson isimli karın uzantısı da oldukça uzun gözüküyor. Dolayısıyla nihai tür tanımında emin değiliz. Belki insan kaynaklı bir yayılım söz konusu olabilir.

Wikipedia

Morfolojik (dış görünüş) olarak kalkan benzeri kabuğu ve birbirine yakın iki tane bileşik gözü bulunuyor. Doğada yaklaşık 11 cm'ye kadar büyüyebiliyor. Popülasyonlardaki düşük erkek sayısı nedeniyle milyonlarca yıl içerisinde hermafrodit üreme yöntemi bu canlılarda evrimleşmiştir. Döllenmiş yumurtalar diyapoz evresinde kalarak, aşırı ekstrem koşullarda kendilerini koruyabiliyorlar. Bu da canlının evrimsel başarısını kat kat artırıyor. Ayrıca haber sitelerinin "Bu türde bir yaşayan fosilin Sistan bölgesinde görülmesi bu bölgenin verimliliğine işaret etmektedir” ifadelerinin kullanılması doğru değil. Bu durum, bölgenin verimliliğini değil, bu canlının uyum başarısını gösterir.

Peki bu "yaşayan fosil" mevzusu nedir? Yaşayan fosil, tanım olarak eski çağlardan günümüze kadar büyük yapısal değişikliklere uğramadan soyunu devam ettirebilen canlılara denir. Büyük kitlesel yok oluşlardan sağ çıkmış ve yakın akrabalarının soyu tükenmiştir. Evet, Tripos türleri gerçekten de Triyas'a ait 200 milyon yıllık fosillerine karşı büyük değişiklikler yaşamamıştır. Dolayısıyla kabaca baktığımızda milyonlarca yıldır ufak (minör) değişimler ile hayatta kalmayı başarabilmiş türler arasındadır. Ancak "en eski" yaşayan fosil değildirler. Örneğin at nalı yengeçleri (Limulidae) yaklaşık 450 milyon yıldır, sölekantlar (Coelacanthiformes) yaklaşık 400 milyon yıldır ve hatta siyanobakteriler (Cyanobacteria) yaklaşık 3.5 milyar yıldır minör değişimler ile evrimleşmişlerdir. Buna rağmen son analizler, sölekantların aslında atasal türlerinden daha farklı morfolojiler ile çeşitlendiklerini gösteriyor. Tıpkı hamamböceklerinin (Blattodea) 300 milyon yıldır minör değişiklikler ile evrimleştiğini düşünmemize rağmen, aslında ovipozitörlerini kaybederek türleştiklerini yeni öğrenmemiz gibi. Yaşayan fosillerin neden evrimi çürütmediğini incelediğimiz yazımıza buradan erişebilirsiniz.

Jurassic Dreams

Dolayısıyla unutmamak lazım ki her canlı gibi Triops'lar da evrimleşmiştir. Yeryüzünde hiçbir canlı evrimleşmeden nesillerini devam ettiremez. Zira "evrim" aslında değişimdir. Çevre koşulları hiçbir zaman sabit değildir. En az değişen coğrafyalar arasında belki izole mağaraları veya derin okyanus tabanlarını sayabiliriz. Fakat bu bölgelerde bile nesiller boyunca hiçbir değişikliğe uğramayan türler pratik olarak mümkün değildir. Ayrıca evrim, sürekli hücresel ve moleküler seviyede de baş gösterdiği için fosillerde her zaman bu incelenemez.

Öte yandan evrim teorisi canlıların morfolojik olarak evrimleşmek zorunda olduğunu söylemez. Hatta değişmeyen bir ortamda dengelenmiş (sabitleyici) seçilim, canlıyı olabildiğince değişmemiş halde tutmaya çalışacaktır. Çünkü değişim, masraflı bir süreçtir ve esasında çevre değişmiyorsa, en az değişen nesiller en avantajlıları olacaktır. Mevcut ortamların birçoğu, milyonlarca yıl öncekinden farklı olsa da, bazı yaşam alanları uzun yıllardır neredeyse hiç değişmemiştir. Fakat buradaki "neredeyse" kelimesi önemli. Çünkü morfolojik olarak atasal türe benzerlik göstermesi, o türün aslında "evrimleşmediği" anlamına gelmez. Unutmayın bireyler asla evrimleşmez, gelişir; popülasyonlar asla gelişmez, evrimleşir...