İnsan Haricinde Hangi Hayvanlar Adet Görürler?

Aslında birçok memeli türü adet görür; ancak sadece insanlarda, en yakın kuzenlerimiz şempanzelerde ve daha uzak kuzenlerimiz yarasalar ile fil farelerinde "aleni/açık kanama" denen adet tipi görülür. Diğer memelilerde adet kanaması vajinal açıklıktan dışarıya akmaz. Kan, rahim içerisindeki duvar tarafından emilir.

Adet Nedir?

Menstrüasyon (adet), rahmin endometriyum tabakasının yırtılarak atılmasıdır. Üreme çağına erişmiş dişilerde belli sürelerde kendini tekrar eden bu süreç memeli hayvanların birçoğunda yaşanan bir olaydır. Adet sayesinde rahim duvarı yenilenir ve gebelik için sağlıklı ve yeni bir yapı inşa edilebilir. Ancak eski duvar, kanama ve akıntıyla birlikte dışarıya atılır. Ne var ki çok az sayıda hayvanda adet, rahim duvarının yırtılması ve vajinal açıklıktan kanın ve duvar parçalarının dışarı atılması şeklinde yaşanır. Bu tür adete "aleni adet" veya "açık adet" adı verilir. Birçok memeli hayvanda kan ve rahim duvarının parçaları, rahim dokuları tarafından emilir. Böylece dışarıya hiçbir kanama belirtisi yansımaz. Buna "gizli adet" veya "kapalı adet" adı verilir.

Rupi Kaur

İnsan-Harici Hayvanlarda Adet

Primatlar içerisinde bile sadece insanlarda ve şempanzelerde vajinal açıklık içerisindeki yırtılma sonucunda dışarıya doğru bir kanama/akıntı görülür. Orangutanlar ve gorillerde de kimi zaman aleni adete rastlanabilir. Bu durum, diğer maymunlar ile insan arasındaki yakın akrabalık ilişkisini doğrulayan milyonlarca örnekten birisidir). İnsanın daha uzak diğer maymun akrabalarına gidilecek olduğunda, giderek artan miktarda gizli adete rastlanır (rhesus maymunları istisnasıyla). 

Strepsirhin maymunlarda adet hiç görülmez; ancak onların en yakın akrabası olan Haplorhin maymunlarda adet görülür (ki insanlar ve tüm yakın akrabaları da bu gruptan olan maymunlardır). Yine, evrimin tam da öngördüğü gibi, Strepsirhin ile Haplorhin maymunlar arasında bir geçiş grubu olan tarsiyerlerde adetin erken bir versiyonuna rastlanır. Yani adet gibi bir konuda bile evrimin izlerini bariz bir şekilde görebilmekteyiz.

Primat-harici memelilerde (kediler, köpekler, atlar, filler, sıçanlar, domuzlar, vb.) gizli adet görülür. 

Bu canlı türlerinin adet döngüleri de farklı farklıdır. İnsanların dişileri her ay adet görürken, köpeklerde adet her 6 ayda bir defa, kedilerde ise yine insanlardaki gibi her ay yaşanır. Atlarda adet 3 haftada 1, sıçanlarda ise her 5 günde 1 yaşanır. Köpeklerde bazen dışarıya doğru kanama görülse de, bu aleni adet değildir; çünkü kanamanın nedeni rahim duvarının parçalanması değil, azgınlık döneminde olan köpeğin vajinal duvarındaki kılcal damarların çatlayarak kanamaya neden olmasıdır.

Memeli hayvanlardan çıkıp, yumurtlayan hayvanlara ulaştığımızda, adetin tamamen yok olduğu görülür. Sürüngenlerin çoğu, amfibilerin çoğu, balıkların çoğu ve kuşların hiçbiri adet görmez. Bunun sebebi, yumurtlayan hayvanların rahme ihtiyacı olmamasıdır. Bu hayvanlarda rahim evrimleşmemiştir.

Adetin evrimsel arka planıyla ilgili daha fazla bilgi almak için buradaki yazımızı, "kızlık zarı" olarak bilinen hymen'in evrimiyle ilgili bilgi almak içinse buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.