İlkin Karıncalar Antenleri ile Sohbet Ediyor Olabilir!

Karıncaların kafalarından çıkan antenler sadece gösteriş için değildir. Bu kıvrık uzantılar, karıncaların sosyal yaşamlarını yönlendirmelerine yardımcı olan izleri, yani feromonları tespit etmek için havayı tarar. Ancak bilim insanları, karıncaların her zaman sosyal bir hayvan türü olduklarını düşünseler de eski dönemdeki karıncaların günümüz karıncaları gibi feromonları kullanıp kullanmadığını belirleyememişlerdi.

Araştırmacılar Science Advances dergisinde yayınladıkları raporda, kehribar içinde fosilleşen eski zamanlarda yaşamış karıncalarda modern karıncaların kimyasal izleri yakalamak için kullandığı mikroskobik, kıl benzeri yapılara sahip antenler tespit etti.^[1] Uzmanların hepsi bunun Kretase dönemindeki karıncalarının da feromonlar aracılığıyla iletişim kurduğunu gösterdiğine ikna olmuş değil. Ancak eğer ki bu doğruysa, bilim insanları bu yapıların böceklerin dünyayı ele geçirmesine yardımcı olup olmadığını anlayabilir.

Yıllar boyunca araştırmacılar ilkin karıncaların sosyal olduklarını gösteren çeşitli ipuçları bulmuştu. Örneğin bilim insanları, daha önce kehribar içinde yan yana duran birçok fosil ve 99 milyon yıl öncesine ait aynı türden kraliçe ve işçi fosili keşfetti.^[2] Bunların o zamanda bile halihazırda bir kast yapısının zaten var olduğunu gösterdiği söylenebilir.

Ancak kimyasallar ve bu kimyasalları üreten yapılar kehribar içinde çok iyi korunmadığı için ilkin karıncaların iletişim kurmak için feromonları kullanıp kullanmadıkları belirsizliğini halen koruyordu.

Bu nedenle yeni çalışmada, Hokkaido Üniversitesi'nden paleontolog Ryo Taniguchi ve ekibi farklı bir yaklaşım benimsedi. Ekip, bu feromonları algılayan organları aramayı planladı. Araştırmacılar, Myanmar'dan kehribar içinde korunmuş üç Gerontoformica gracilis fosiline odaklandı. Savaşın yıktığı Myanmar'dan şüpheli koşullarda toplanan bazı fosillerin ise oldukça tartışmalı bir geçmişi olmasına rağmen bilimsel literatüre girdiğini unutmamak gerekiyor. Bu durum, 2017'de Myanmar'daki askeri kuvvetlerin kehribar madenlerinin kontrolünü ele geçirmesinden bu yana Myanmar kehribarı üzerinde bir moratoryuma neden oldu. Ancak yine de uzmanlar, yeni çalışmada analiz edilen örneklerin bu tarihten önce, uygun standartlarda toplandığını belirtiyor.

Kehribar, yaklaşık 100 milyon yıl öncesine tarihlendirildi. Bu, karıncaların kendisi kadar eskidir. Böceklerin en erken kalıntıları, 100 milyon ile 105 milyon yıl arasında Fransa ve Myanmar'daki fosil kayıtlarında görülmektedir.

Ekip ilk olarak karıncaların antenlerini kesti ve içindeki uzantıyı mümkün olan en net şekilde görmek için çevresindeki kehribarı inceltip cilaladı. Taniguchi şöyle anlatıyor:

Bu çok zor, zahmetli bir iş. Cilala ve kontrol et, cilala ve kontrol et, tek çözüm bu.

Bu yüzden lazer mikroskobu kullandılar ve bu yapıları ortaya çıkardılar. Tüm bunlar modern karıncalarda da bulunur ve her biri farklı amaçlar için kullanılır. Buna alarm görevi gören ve arkadaşları düşmanlardan ayırmayı sağlayan feromonlar da dahildir. Çalışmada yer almayan Towson Üniversitesi mirmekologu John LaPolla, şöyle anlatıyor:

Bu yeni görüntüleme teknikleri sayesinde karınca fosili çalışmalarında altın çağını yaşıyoruz. Daha önce göremediğimiz pek çok özelliği artık görebiliyoruz.

Araştırmacılar, bulgular bir arada ele alındığında, ilkin karıncaların modern karıncalara benzer bir şekilde antenlerini birbirlerinin feromonlarını algılamak için kullanmış olabileceğini söylüyor. LaPolla, daha önceki çalışmalarla karşılaştırıldığında, çalışmanın sosyalliğin ilkin karıncaların bir özelliği olduğuna dair daha ikna edici bir kanıt olduğunu söylüyor. Çalışmaya katılmayan New Jersey Teknoloji Enstitüsü evrimsel biyologu Phil Barden şöyle diyor:

En erken karıncaların sosyal olduğundan zaten oldukça emindik, kimyasal seviyede ne kadar iletişim kurduklarını ve bunun günümüzdekine ne kadar benzer olduğunu anlamaya çalışabiliriz.

Çalışmada kullanılan türlerin bugünkü karıncaların doğrudan ataları olmadığını uzun zaman önce yok olan kuzen türler olduğunu belirtmek gerekiyor. Eğer asıl olay sosyal yapılarındaki farklılıklarla ilgiliyse, iletişim sistemlerini incelemek modern karıncaların neden başarılı olduğunu anlamamıza yardımcı olabilir.

Ancak bazı uzmanlar, eski zamanlardaki karıncaların anten kıllarını iletişim için kullanıp kullanmadıklarının net olmadığını savunuyor. Çalışmaya katılmayan Rockefeller Üniversitesi mirmekologu Daniel Kronauer şöyle yorumluyor:

Modern karıncalar bu yapıları bir milyon başka iş için kullanabilir. Örneğin avlardan, bitkilerden veya topraktaki mikroplardan gelen kokuya yanıt verebilirler. İlla bir feromon olmak zorunda değil.

Yine de, Barden ve LaPolla, çalışmanın ilkin karıncaların kimyasal sinyaller yoluyla iletişim kurmuş olabileceğine dair en iyi kanıtı sunduğunu söylüyorlar. Barden şöyle bitiriyor:

Paleontolojide hep böyle olur: Alan bir sınıra dayanır biri yeni bir metodolojik atılım yapana kadar kamp kurar ve bekleriz. İşte bizim yaptığımız, bir atılım.