İlk Kuş Asla Var Olmadı: Dinozorlardan Kuşlara Geçiş Nerede ve Nasıl Yaşandı?

21. yy'a girince, dinozorlar hakkında müthiş derecede bilgi sahibi olduk. Dinozorların kuşlar ile doğrudan akraba olduklarını öğrenmemiz ile birlikte, ilk kuşu aramaya çıktık. 150 milyon yaşında olan Archaeopteryx'in özellikleri tamamen günümüz kuşlar gibi olmasa da, ''ilk kuş'' diyebileceğimiz özelliklere sahipti. Archaeopteryx, bu ünvanı elinde taşıyordu, ta ki 2013 senesinde Çin'de Aurornis xui adında bir tür keşfedilene kadar. Bu türü özel kılan sadece tüylü, kuş benzeri bir avian (uçucu) olması değildi. Aynı zamanda Archaeopteryx'ten 10 milyon yıl daha yaşlıydı ve Jurasik Dönemi'nin sonlarına dayanıyordu. Artık bilim insanları, tüylü theropodların Jurasik Dönemi'nin sonlarına doğru evrimleştiği düşünmeye başladılar. 

NovaTaxa

Ardından, 2014 yılında yine Çin'de Kulindadromeus zabaikalicus adında 170 milyon yaşında bir ornithischian keşfedildi ve tüylüydü! Dikkat ederseniz bir theropod değil, otobur bir ornithischian! Bu büyük keşif paleobiyolojide çığır açtı diyebiliriz. Çünkü artık bilim insanları, hem tüylü dinozorların Jurasik Dönemi'nin ortalarına kadar dayandığını biliyordu. Hem de sadece theropodların tüylü olmadığı ve dinozorların büyük bir bölümünün tüylü olduğu fikrini geliştiriyordu.

İlk Kuş Asla Var Olmadı!

Öte yandan evrimin çok yavaş işleyen bir doğal süreç olduğu gerçeği üzerine, hiçbir zaman ''ilk kuş'' olmadığını da belirtmek isteriz. Tıpkı hiçbir zaman "ilk insan"ın var olmamış olması gibi... Hiçbir zaman bir theropod yumurtasından, bir kuş (aves) çıkmayacak. Çünkü bildiğiniz gibi doğan her tür, ebeveyni ile aynı türde olacaktır. Fakat elimizde olan fosillere bakarak bunun ne kadar geriye gittiğini söyleyebiliriz. Daha sonra ise sahip olduğumuz son fosili baz alarak, bir "ilk kuş" ünvanı verebiliriz. Şu an kuşların evriminin, Jurasik Dönemi'nde başladığı düşünülüyor. Büyük ihtimalle 21. yy'da ilerledikçe, bu tarihi kanıtlamak için yeterli veri elde etmiş olacağız. 

Dan Piraro, Bizarro Comics

Belki de theropodların evrimi ile birlikte kuşların doğrudan evriminin başladı. Çünkü, 210 milyon yıl önce Geç Triyasik Dönemi'nde Teksas'ta Protoavis texansis adında bir türün kalıntıları bulundu. İsminin anlamı "ilk kuş" olan bu tür tartışmalar altında olsa da, üzerinde tüy izleri bulunan bipedal (iki ayaklı) bir archosaur olduğu savunuluyor. Böylece kuşların en eski filogenetik atalarından biri olduğunu öğrenmiş olacağız. Hem de daha theropod alt takımının yeni yeni ayrıldığı dönemde...

T. rex ve Serçe

Günümüzdeki bütün modern kuşların dinozorlardan evrimleşmiş olduğu gerçeği, sanatçıların da içeriklerine bol bol malzeme ettikleri konulardan birisidir (en azından yabancı ülkelerde). Günümüzde balkonlarımızda ekmek kırıntısı peşinde koşan serçelerden her yanı dolduran güvercinlere, göklerin efendileri olan kartallar, şahinler, atmacalardan tutun da pek az kişinin bildiği Hoatzin gibi daha antik kuşlara kadar tüm kuşlar, dinozorlar hanedanlığının varisleridir.

Tıpkı insanların maymun atalarının izlerini vücutlarında kalıcı bir damga gibi taşıması gibi, kuşlar da atalarının izlerini kemiklerinde, kanatlarında, tüylerinde, ayaklarında, kanlarında, beyinlerinde, genlerinde ve her yerlerinde taşımaktadır. Özellikle bir kuşun (örneğin bir tavuğun) ayağına bakan bir kişi, bir dinozorun ayağı ile arasında boyutlar haricinde pek bir fark göremeyecektir (ki Jurassic World filminde akıllıca yapılan göndermelerden birisi de tam olarak budur). Bir karganın akıl dolu hareketlerini izleyen biri, vakt-i zamanında benzer zekaya sahip dinozorların bu akıl dolu hareketleri avlarının etrafını sarıp onları tuzağa düşürmek için nasıl kullandıklarını daha iyi anlayacaktır.

Evrimsel biyolojiyi bilmek hayata bakış açınızı değiştirecektir, buna şüphe yok. Kimi zaman bu, insanın tüm türlerle ortak bir mirası paylaştığı gerçeği gibi "derin felsefi" düşüncelere etki etmesi şeklinde olabilir. Kimi zamansa bir otobüs durağında geç kalmış otobüsü beklerken, asfaltın çatlakları arasına kaçmış besin kırıntılarını eşeleyen bir kuşun bir zamanlar tüm Dünya'ya kök söktürmüş efendilerin torunları olduğu gerçeğini fark edip, bu "basit" hayvanı görmezden gelmek yerine daha dikkatli incelemeye itmek şeklinde...

Bilim, her türlü ufuk açıcı bir deneyim. Sonuna kadar tadını çıkarın.