Göz Saplı Erkek Sinekler Arasında Boyu Daha Kısa Olanlar, Çiftleşme Şansını Saldırganlıkla Artırıyor!

Sap gözlü sinek dünyasında, dişilerin ilgisini daha uzun göz saplarına sahip erkek sinekler çeker. Dişiler, sadece gözlerinin uçları anten şeklinde olan uzun göz saplı erkekleri tercih etmekle kalmıyor, diğer erkek sinekler de bu daha güçlü görünenlerle kavga etmekten kaçınıyor.

Frontiers in Ethology dergisinde yayımlanan bir çalışma, bazı erkek sineklerin X kromozomunun bir kopyası nedeniyle her zaman kısa göz saplarına sahip olduğunu ortaya koyuyor.^[1] Çalışmanın ortak yazarı ve New York Eyalet Üniversitesi–Geneseo’dan biyolog Josephine Reinhardt, bu konuda şu yorumu yapıyor:

Sürücü X kromozomları oldukça ilginç, çünkü genetik kodumuzun bazı bölümlerinin aslında birbirleriyle uyumlu çalışmak zorunda olmadığını, kendi bencil çıkarları olduğunu gösteriyor. Bu uç bir örnek olsa da bu bencil kromozomlardan birini taşımak bu hayvanların biyolojisinin ve hatta davranışlarının pek çok yönünü etkiliyor.

Sap gözlü sinekler, sinek familyası Diopsidae ve Diptera takımındaki böcekler için kullanılan genel bir terimdir. Bu taksonun özellikleri arasında genellikle nehirler ve akarsuların yakınındaki nemli alanlarda, alçak bitki örtüsünün arasında bulunmaları ve çürüyen hayvanlar ve bitkilerle beslenmeleri yer alıyor. Ayrıca, bu sinekler yalnızca bir santimetre uzunluğuna sahip.

Bu sineklerde iki farklı X kromozomu bulunuyor. Kısa göz saplarına yol açan mutasyonu taşıyan sürücü X kromozomuna ise spermde fazla sayıda temsil edilen aleller taşıdığından bir sonraki nesle aktarılma olasılığı daha yüksek. Reinhardt şöyle diyor:

Sürücü X kromozomunun büyük bir avantajı var, çünkü çoğumuzun lise biyolojisinden öğrendiği genetiğin adil 50-50 ‘şans’ kuralından daha fazla aktarılıyor. Bir erkeğin yavrularının neredeyse tamamı bu X’i miras alıyor, dolayısıyla dişi oluyor. Bu yüzden, X kromozomunun popülasyonda artacağını ve hatta bu durumun soy tükenmesine kadar gideceğini öngörebiliriz. Ancak bu henüz gerçekleşmediğine göre, bu avantajı dengeleyen başka özelliklerin ne olduğunu anlamak istiyoruz.

Erkek sap gözlü sinekler, dişilerle çiftleşebilmek için genellikle fiziksel gösteriler ve dövüşlerle rakiplerini korkutmaya çalışır. Özellikle göz sapları benzer boyda olan rakiplerine karşı daha fazla saldırganlık gösterirler.

Ekip, sürücü X kromozomunu taşıyan sineklerin daha saldırgan olup olmadığını test etmek için iki tür X kromozomu taşıyan sinek popülasyonları kullandı.

Bu test sonucunda dövüş davranışlarının, iki sineğin göz sapı boyutları birbirine daha yakın olduğunda daha yaygın olduğu ve sürücü X kromozomuna sahip erkek sineklerde daha sık gerçekleştiği görüldü. Ayrıca bu dövüş davranışlarını daha fazla sergileyen erkeklerin bu yarışmaları kazanma olasılığı da artıyor. Reinhardt şöyle diyor:

Dövüşçüler eşleşmediğinde, dövüşler daha küçük olan erkeğin geri çekilmesiyle hızlı bir şekilde sona eriyor. Sürücü X kromozomuna sahip bir erkek, benzer büyüklükte göz saplarına sahip bir erkekle dövüştüğünde daha agresif oluyor. Ancak sürücü X kromozomlu erkekler ortalama olarak daha küçük olduğundan dolayı bu durum muhtemelen hâlâ bir dezavantaj.

Araştırmacılar bu agresif davranışın, kısa göz sapına sahip sineklerin çiftleşme şansını artırıyor olabileceği üzerinde duruyor. Uzun göz sapları daha büyük bir vücut boyutu ve tehlikeli bir rakip sinyali verdiğinden, kısa göz saplı erkekler bu sineklerle karşılaşmaktan kaçınıyor. Ancak, sürücü X kromozomu taşıyan erkeklerin tehditleri doğru değerlendirememesi ya da daha saldırgan bir tutum sergilemeleri, onları uzun göz saplı rakipleriyle karşı karşıya getirerek dişilere daha çok yaklaşmalarına yol açabiliyor.

Bu artan saldırganlık tehlikeli olma ihtimaline sahip olsa da sineklerin normalde elde edemeyecekleri çiftleşme fırsatlarına erişmelerini de sağlayabilir. Tüm bunlara rağmen yine de bu durum, cinsel seçilimi tamamen dengeli hale getirmeye yetecek düzeyde olmadığını belirten ekip, sürücü X kromozomunun dağılımının kısa göz sapına sahip sineklerin neden popülasyonda baskın hale gelmediğini açıklayabileceğini öne sürüyor: Dişiler hâlâ daha uzun göz saplı erkekleri tercih ediyor ve bu da varyantın popülasyondaki sıklığını düşük tutuyor. Reinhardt şöyle diyor:

Burada gözlemlediğimiz yüksek yoğunluklu davranışları daha geniş bir örneklemle test edeceğimiz daha kapsamlı bir çalışma yapılabilir. Ayrıca, bu laboratuvar ortamında yapılmış bir çalışma olduğundan, doğadaki davranışlarla ne kadar örtüşeceği henüz net değil.

Eğer saldırganlığı doğrudan artıran şey sürücü X kromozomuysa, bu durum dişiler üzerinde de etkili olabilir. Ancak göz sapı boyutuyla bağlantılı dolaylı bir etki söz konusuysa, bu X kromozomunun dişilerde herhangi bir etkisi olmayabilir. Reinhardt ve ekibi dişi sinekler üzerinde test yapmadıklarını belirtiyor.