Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Gaz Devlerindeki Karanlık Madde, Tespit Edilebilir Kara Deliklere Dönüşebilir!

3 dakika
15
Gaz Devlerindeki Karanlık Madde, Tespit Edilebilir Kara Deliklere Dönüşebilir! Science
Tüm Reklamları Kapat

Bu Makalede Neler Öğreneceksiniz?

  • UC Riverside researchers theorize dark matter particles can accumulate inside exoplanet cores, potentially forming black holes and transforming the planets.
  • The study suggests observing exoplanets, especially gas giants, could help detect super-heavy dark matter particles by identifying planet-sized black holes.
  • Increasing exoplanet data from upcoming space missions will enable testing dark matter models through detailed observations of exoplanet characteristics.

Bugüne kadar, güneş sistemimizin dışında 5.000’den fazla öte gezegen keşfedildi; bu da bilim insanlarına gezegen evrimini inceleme ve dünya dışı yaşam olasılığını gözden geçirme imkânı veriyor. Physical Review D dergisinde yayımlanan yeni bir UC Riverside araştırması, öte gezegenlerin karanlık madde araştırmalarında işimize yarayabileceğini öne sürüyor.

Teorik Hesaplamalar

Evrendeki tüm maddenin %85’ini oluşturduğu düşünülen karanlık madde parçacıkları, uzun süreler boyunca Jüpiter büyüklüğündeki ötegezegenlerin çekirdeklerinde birikebilir. Hesaplamalar bu parçacıkların yavaşça gezegen çekirdeklerine doğru kaydığını ve burada bir kara delik oluşturma potansiyeli taşıdığını gösteriyor. Danışmanı Hai-Bo Yu’yla birlikte bu sonuçları elde eden çalışmanın ilk yazarı, Fizik ve Astronomi bölümünde lisansüstü öğrenci Mehrdad Phoroutan-Mehr şunları söylüyor:

Eğer karanlık madde parçacıkları yeterince ağır ve yok olmayan türden ise sonunda küçük bir kara delik oluşturacak şekilde çökebilirler. Bu kara delik daha sonra büyüyerek tüm gezegeni yutabilir ve onu orijinal gezegenle aynı kütleye sahip bir kara deliğe dönüştürebilir. Bu sonuç yalnızca süper ağır yok olmayan türden bir karanlık madde modeli ile mümkündür.

Süper kütleli yok olmayan karanlık madde modeline göre parçacıklar birbirlerini yok etmiyor; gezegenler tarafından yakalanıp enerjiyi kaybederek çekirdeğe doğru kütleçekimsel etkilerle sürükleniyor; orada birikerek bir kara delik haline gelebiliyorlar. Phoroutan-Mehr şöyle devam ediyor:

Tüm Reklamları Kapat

Farklı boyut, sıcaklık ve yoğunluktaki gaz devi ötegezegenlerde, kara delikler gözlemlenebilir zaman aralıkları içinde oluşabilir; hatta aynı ötegezegen zaman içinde birden fazla kara deliğin oluşumuna yol açabilir.

Bu sonuç, özellikle galaksi merkezimiz gibi karanlık madde yönünden zengin olduğu düşünülen bölgelerde, süper ağır karanlık madde parçacıklarını tespit etmek için öte gezegen gözlemlerinin nasıl kullanılabileceğini gösteriyor.

Araştırma ekibinde ayrıca Dünya ve Gezegen Bilimleri bölümünden doktora sonrası araştırmacı Tara Fetherolf yer alıyor. Phoroutan-Mehr, astronomların bugüne dek sadece güneş kütlesinden büyük kara delikleri tespit ettiğini; çoğu teorinin kara deliklerin en az bu büyüklükte olması gerektiğini öne sürdüğünü belirtiyor:

Bir gezegen kütlesinde bir kara delik keşfetmek büyük bir buluş olur. Bu, makalemizin tezini destekler ve gezegen büyüklüğündeki kara deliklerin yalnızca erken evrende oluşabileceği şeklindeki genel kabule bir alternatif sunar.

Phoroutan-Mehr'e göre, öte gezegenler karanlık madde araştırmalarında pek kullanılmamıştır, çünkü bilim insanları henüz yeterli veriye sahip değildir:

Ancak son yıllarda ötegezegenler hakkındaki bilgilerimiz önemli ölçüde artmıştır ve yakında gerçekleştirilecek birkaç uzay görevi daha ayrıntılı gözlemler sağlayacaktır. Bu artan veri hacmiyle, ötegezegenler farklı karanlık madde modellerini test etmek ve irdelemek için kullanılabilir.

Phoroutan-Mehr, geçmişte bilim insanlarının karanlık maddeyi güneş, nötron yıldızları ve beyaz cüceler gibi nesneleri gözlemleyerek araştırdıklarını çünkü farklı karanlık madde modellerinin bu nesneleri farklı şekillerde etkileyebileceğini de söylüyor. Örneğin, bazı modeller karanlık maddenin nötron yıldızlarını ısıtabileceğini öne sürüyor.

Tüm Reklamları Kapat

Dolayısıyla, eski ve soğuk bir nötron yıldızını gözlemlersek karanlık maddenin teorik olarak onları ısıtması beklendiğinden, karanlık maddenin belirli özelliklerininin tahmin ettiğimiz gibi olmadığını anlayabiliriz.

Karanlık maddeye dönüşmemiş birçok ötegezegenin (ve güneş sistemimizdeki Jüpiter'in) bilim insanlarının süper ağır, yok olmayan karanlık madde modeli gibi karanlık madde modellerini elemesine veya düzeltmesine yardımcı olabileceğini ekleyen Phoroutan-Mehr, şunları ekliyor:

Astronomlar gezegen büyüklüğünde kara deliklerden oluşan bir popülasyon keşfederse, bu süper ağır yok olmayan karanlık madde modelini destekleyen güçlü bir kanıt sunabilir. Daha fazla veri toplamaya ve gezegenleri daha ayrıntılı olarak incelemeye devam ettikçe ötegezegenler karanlık maddenin doğası hakkında önemli bilgiler sağlayabilir.

Phoroutan-Mehr, karanlık maddenin ötegezegenler ve muhtemelen güneş sistemimizdeki gezegenler üzerinde bir başka olası etkisinin, onları ısıtması veya yüksek enerjili radyasyon yaymalarına neden olması olduğunu belirtiyor ve sözlerini şöyle sonlandırıyor:

Bugün elimizde olan cihazlar bu etkileri algılama konusunda yeterince hassas değil; ancak gelecekte yeni teleskoplar ve uzay görevleri bu etkileri tespit edebilir.
Evrim Ağacı, sizlerin sayesinde bağımsız bir bilim iletişim platformu olmaya devam edecek!

Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...

O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...

O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.

Avantajlarımız
"Maddi Destekçi" Rozeti
Reklamsız Deneyim
%10 Daha Fazla UP Kazanımı
Özel İçeriklere Erişim
+5 Quiz Oluşturma Hakkı
Özel Profil Görünümü
+1 İçerik Boostlama Hakkı
ve Daha Fazlası İçin...
Aylık
Tek Sefer
Destek Ol
₺50/Aylık
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
4
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

Feragatname: Evrim Ağacı, doğrudan üniversiteler, akademik dergiler veya resmi bilim kurumları tarafından yayınlanan bu basın açıklamalarını temel editöryal düzenlemeden geçirmektedir; ancak açıklamaların isabetliliğinden sorumlu değildir. Basın açıklaması konusundaki sorularınızı aşağıdaki medya irtibat kişisine yöneltebilirsiniz.

Medya İrtibat

Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu Makale Sana Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 1
  • Umut Verici! 1
  • Muhteşem! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 01/09/2025 03:51:57 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/21350

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Size Özel
Makaleler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Geçmiş ve Notlar
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
İşaretle
Göz Attım
Site Ayarları

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.

[Site ayalarına git...]
Bu Yazıdaki Hareketleri
Daha Fazla göster
Tüm Okuma Geçmişin
Daha Fazla göster
0/10000
Kaydet
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
C. Bilici, et al. Gaz Devlerindeki Karanlık Madde, Tespit Edilebilir Kara Deliklere Dönüşebilir!. (31 Ağustos 2025). Alındığı Tarih: 1 Eylül 2025. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/21350
Bilici, C., Alparslan, E. (2025, August 31). Gaz Devlerindeki Karanlık Madde, Tespit Edilebilir Kara Deliklere Dönüşebilir!. Evrim Ağacı. Retrieved September 01, 2025. from https://evrimagaci.org/s/21350
C. Bilici, et al. “Gaz Devlerindeki Karanlık Madde, Tespit Edilebilir Kara Deliklere Dönüşebilir!.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, 31 Aug. 2025, https://evrimagaci.org/s/21350.
Bilici, Cemgil. Alparslan, Eda. “Gaz Devlerindeki Karanlık Madde, Tespit Edilebilir Kara Deliklere Dönüşebilir!.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, August 31, 2025. https://evrimagaci.org/s/21350.
Keşfet
Ara
Yakında
Sohbet
Agora

Bize Ulaşın

ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close