Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

G Kuvveti ve Yukarı Akan Su

G Kuvveti ve Yukarı Akan Su Science Panorama
4 dakika
14,362
  • Klasik Fizik
Tüm Reklamları Kapat

G kuvveti, en genel tanımlamasıyla, "ağırlık" olarak hissedilen ivmenin bir ölçüsüdür. Aslında isminin içeriğinin aksine, bir "kuvvet" değildir; kütle başına düşen kuvvettir, yani ivmedir. Eğer ağırlığın klasik fizikteki formülüne bakacak olursanız konuyu anlamanız kolaylaşacaktır:

W = m x g

Tüm Reklamları Kapat

Ağırlık = Kütle x Yerçekim İvmesi

Bir diğer deyişle:

Tüm Reklamları Kapat

Ağırlık = Kütle x G-Kuvveti

Kütlenin klasik fizik dahilinde yapısal bir sabit olduğunu ve sistemin içine veya sistemden dışarı kütle veya enerji akışı olmadığı sürece asla değişmediğini hatırlayınız. Tabii ki Kuantum Fiziği açısından bu hesap bu kadar kolay değildir; ancak şu anda amacımız Yüksek Fizik analizi yapmak değildir.

Normalde basit hesaplarda, eğer Dünya üzerindeki bir cisim hareket etmiyorsa, üzerine etkiyen g-kuvveti yaklaşık olarak 9.81 metre/saniye-karedir. Bu değer, 1-g olarak bilinir. Yani Dünya'nın standart kütle çekim ivmesi veya g-kuvveti. Ancak bir cismi belirli yönlerde ve hızlarda hareket ettirecek olursanız, var olan kütle çekim ivmesinin üzerine ek ivmeler bindirebilirsiniz. İşte bu durumda, özellikle şov ve savaş uçaklarında sıklıkla duyduğunuz "Şu kadar g-kuvveti oluştu." cümlesini anlamlandırabilirsiniz.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında Dünya'da üzerimize etkiyen ivmenin 1-g olmasının sebebi, Dünya'nın dönüş hızından ötürü oluşan ve bizi savurmaya çalışan kuvvetin, kütle çekim ivmesiyle eşitlenmesidir. Bu iki kuvvet arasındaki denge, cisimlerin bir gezegen üzerinde nasıl davranacağını belirler. Genelde, basitçe anlaşılması için "kütle çekim ivmesi" ya da "kütle çekim kuvveti" olarak bahsedilen bu olgu, aslında gezegenin kütlesi ile ilgilidir. Tabii bir gezegen üzerindeki cisimlere (ve dolayısıyla) size etkiyen, esasında hayali olan ama yine de etkisi hissedilen bir de "merkezkaç kuvveti" vardır ki bu, gezegenin dönüş hızıyla ve çapıyla ilişkilidir. 

Şimdi bir örnekle, en baştaki görselde suyun nasıl yukarı doğru aktığını anlayabiliriz:

Diyelim ki pilot, kütlesinden ötürü yeryüzüne doğru 725 Newton şiddetindeki bir kuvvetle (ağırlık) çekilmektedir. Bu, pilotun yaklaşık olarak 70 kilogram olduğunu gösterir. Bu hesap yapılırken, pilot herhangi bir ivmeye sahip olmamalıdır. Dolayısıyla, eğer uçağın uçtuğu yükseklikte kütle çekim ivmesinin değişmediği varsayılırsa, uçak belli bir yükseklikte sabit hızla giderken (ivmesi yokken) pilotun ağırlığı yine 725 Newton olacaktır. Ancak pilot uçağı aniden yukarı kaldırıp, 9.81 m/s2'lik bir ivmeyle yükseltecek olursa, var olan Dünya'nın kütle çekim ivmesiyle birlikte toplamda 19.6 m/s2'lik bir ivme oluşur ve bu, 2-g demektir. Eğer uçağın yükselme ivmesi 4.4 m/s2 olsaydı, bu defa pilot üzerine 1.5-g şiddetinde bir g-kuvveti oluşacaktı. Bu şekilde, uçağın yukarı çıkmasına neden olan ivmeyi değiştirerek, kimi zaman 10-g veya 12-g gibi yüksek ivmelere ulaşılabilmektedir. Tabii ki pilotlar bu kadar şiddetli ivmelere dayanabilmek için özel kıyafetler gitmekte ve özel eğitimlerden geçmektedir. Düşünün ki, ağırlığınızın 12 katını, aynı kas miktarıyla dengeleyeceksiniz... Buna dayanmanın ne kadar zor olduğu aşikardır.

Peki, uçak yukarı değil de, birden aşağıya doğru indirilirse ne olur? Bu defa, merkezkaç ivmesinin yön değiştirmesinden ötürü, kütle çekim ivmesinin ters yönünde bir g-kuvveti oluşur. Buradaki ilginç bir durum, eğer uçak aşağıya doğru 9.81 m/s2 ile döndürülürse, kütle çekim ivmesi ile merkezkaç ivmesi birbirine eşit olur ve uçağın dönüşü boyunca pilot üzerine yer çekimini hissetmez, havada asılı kalıyormuş gibi bir his oluşur. Bu durumda, pilot üzerine 0-g etki eder.

Eğer yere doğru iniş ivmesi daha da arttılırsa, bu defa kütle çekimi tersine dönmüş gibi etkiler oluşmaya başlar ve su, yukarı akabilir. Eğer ki uçak yere doğru 19.6 m/s2'lik bir ivmeyle inmeye başlarsa, bu 2-g'ye eşittir. Ancak kütle çekimi de diğer yönde g olduğu için, toplam g-kuvveti -1-g'ye eşit olur. Yani normalde yere doğru olan çekim ivmesi, bu defa ters yöne doğru, havaya doğru olur. Bu sırada bir bardağa su doldurmayı denerseniz, suyun ters yöne doğru aktığını görürsünüz, yere doğru değil! İşte görselde olan da tam olarak budur:

Tüm Reklamları Kapat

Uçak ters gitmektedir. Bu durumda, sabit hızla giderse, su yere doğru, yani görseldeki camın olduğu tarafa doğru akacaktır ve bardağa dolmayacaktır. Çünkü var olan g-kuvveti 1-g şiddetindedir ve sabit hızdan ötürü her şey normal davranır. Ancak suyun ters yöne doğru, havaya doğru akarak bardağa dolabilmesinin nedeni, uçağın yeryüzüne dönecek şekilde 2-g veya daha büyük ivmeye sahip olmasındandır. Bu durumda, az önce izah ettiğimiz gibi, kütle çekiminin yönü değişecek ve su diğer yöne doğru akmaya başlayacaktır. 

Ek Bilgi: Sağlam bir insan +9 ila -3 g arasına dayanabilir. Bundan fazlası artı g'lerde bayılmaya(blackout, beyinden kanın çekilmesi) hatta vücut içi dokuların kopmasına sebep olurken (sık sık maruz kalmak da aynı kopmalara, sarkmalara sebep olur, kadın savaş pilotu olmak zordur) negatif g'ler ise beynin kana hücum edip beyin kanamasına sebep olur ki ilk semptom redout denilen kızıl görmektir. Akrobasi ya da savaş uçakları da bu limitlerin az üstünde üretilir. Yolcu uçakları ise çok daha küçük limitlere sahiptir, +4g/-2g gibi. Ki aslında yolcu uçağının pozitif g yemesi tırmanmak ya da loop atmakla ilgili değil, dönmekle ilgilidir. 60 derecelik bir yatışla dönen yolcu uçağına 2g yük biner. Böyle bir yatış da normalde zaten yapılmaz.

Teşekkür: Ahmet Alperen Kuşçu

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
4
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Muhteşem! 1
  • İnanılmaz 1
  • Umut Verici! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 09/06/2023 05:09:38 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1396

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Kategoriler ve Etiketler
Tümünü Göster
Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Jüpiter
Kas
Kamuflaj
Allah
İnternet
Diyet
Hastalık Yayılımı
İnsan
Biliş
Hidrojen
Kalp
Yaşlılık
Neandertal
Video
Enfeksiyon
Nöroloji
Plastik
Zehirli Mantar
Mers
Koaservat
Böcek
Sahtebilim
Uluslararası Uzay İstasyonu
Siyaset
Amerika Birleşik Devletleri
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Özgür İrade: Aldığımız Kararlarda *Gerçekten* Özgür müyüz?
Özgür İrade: Aldığımız Kararlarda *Gerçekten* Özgür müyüz?
Seçimler Ne Kadar Güvenli?
Seçimler Ne Kadar Güvenli?
Balinalar Su Altında Nefeslerini Nasıl 2 Saat Tutabiliyor?
Balinalar Su Altında Nefeslerini Nasıl 2 Saat Tutabiliyor?
Kuyruklu Yıldız Laneti: Hale-Bopp, 200 Milyon Kilometre Uzaktan 39 Kişiyi Nasıl Öldürdü?
Kuyruklu Yıldız Laneti: Hale-Bopp, 200 Milyon Kilometre Uzaktan 39 Kişiyi Nasıl Öldürdü?
Sivrisineklerden Kurtulmanın (Bilimsel Olarak Çalışan) Yolları Neler?
Sivrisineklerden Kurtulmanın (Bilimsel Olarak Çalışan) Yolları Neler?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. G Kuvveti ve Yukarı Akan Su. (15 Eylül 2013). Alındığı Tarih: 9 Haziran 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/1396
Bakırcı, Ç. M. (2013, September 15). G Kuvveti ve Yukarı Akan Su. Evrim Ağacı. Retrieved June 09, 2023. from https://evrimagaci.org/s/1396
Ç. M. Bakırcı. “G Kuvveti ve Yukarı Akan Su.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 15 Sep. 2013, https://evrimagaci.org/s/1396.
Bakırcı, Çağrı Mert. “G Kuvveti ve Yukarı Akan Su.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, September 15, 2013. https://evrimagaci.org/s/1396.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close