Dr. Mehmet Öz, Zayıflama İlaçları, Otları ve Yöntemleri ile İlgili Neden Abartılı İddialarda Bulunuyor?
Bu haber 10 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.
Türkiye'de pek yankı bulmadı; ancak ABD'nin Türk asıllı (ve Amerikalılar arasında "abartılı" diyebileceğimiz düzeyde sevilen) doktoru Mehmet Öz, programlarında özellikle zayıflama hapları ve otlarıyla ilgili bilim dışı, abartılı, piyasaya yön verme amacı olduğundan şüphe edilen bilgiler vermesi sebebiyle ABD senatosuna hesap vermeye çağrıldı.
ABD'de adeta tapılan bu doktorun "mucizevi zayıflama hapı" veya "doğaüstü güçlere sahip ot" gibi bilimin sınırları dışına çıkan açıklamaları ve bundan doğan süreç, akla şu soruyu getiriyor:
Zeki gibi gözüken insanlar, neden zayıflama hapı saçmalıklarına kanıyorlar?
Bu yazımızda bunu irdeledikten sonra, size 7 temel soru sunarak, alacağınız ilaçların gerçeklik payını test etmenizi sağlamaya çalışacağız. Öncelikle Dr. Öz ile ilgili vakaya kısaca göz atalım:
Dr. Öz Neden Senatoya Çağrıldı?
Mehmet Öz, ABD Senatosu'nun sahte zayıflama ve diyet hapları satan firma ve kişilere yönelik açtığı 34 milyon dolarlık dava kapsamında sert bir şekilde eleştirildi, mahkemeye çıkarıldı ve bir anda gündeme oturdu. Haber kaynaklarının aktardığı üzere, Missouri eyaleti senatörü Claire McCaskill, televizyon doktoruna şu sözlerle yüklendi:
Bu şeyleri söyleme ihtiyacını neden duyduğunuzu anlamıyorum; çünkü doğru olmadıklarını biliyorsunuz. Dolayısıyla neden, bu kadar muhteşem bir megafona sahipken... Neden bu tür şeyler söyleyerek şovunuzu ucuzlaştırıyorsunuz? Bir ürünü şovunuzda övdüğünüzde 'Dr. Oz Etkisi' olarak bilinen şey gerçekleşiyor. Satışlar ciddi anlamda patlıyor ve sahtekarların sağda solda belirip sahte ve aldatıcı reklamlarla şüpheli ürünleri satmasına teşvik vermiş oluyorsunuz.
Yeşil kahvenin özünün kilo verme konusunda mistik ve hızlı bir etkisi olduğuna inanma saflığına düşmek insana cazip gelebilir. Exeter Üniversitesinden psikolog Stephen Lea, insanların neden bu sahte ürünlere aldandığı üzerine araştırmalar yürütüyor ve elde ettiği sonuçlar pek de beklendik sonuçlar değil.
Örneğin bolca bulunan diyet ürünleriyle ilgili reklamlara kanan insanların çoğunlukla bu konuyu ve konu hakkındaki piyasayı pek de takip etmeyen kişiler olduğunu düşünebilirsiniz; ancak gerçek tam tersini gösteriyor. Bu konuda en bilgili olanlar, en kolay kanıyorlar. Lea, bunu şöyle açıklıyor:
Futbol hakkındaki bir iddia ile ilgili olan sahtekarlıklara asla kanmam çünkü kumar oynamıyorum ve futbolla zerre kadar ilgilenmiyorum. Dolayısıyla bu konuyla ilgili sahtekarlık benim aklıma asla girmeyecek. Öte yandan gezmeyi seviyorum ve paramı elimde tutmak için sürekli olarak ucuz tarifeler arıyorum; böylece daha uzaklara gidebiliyorum. Bu yüzden ucuz hava tarifeleri öneren gizemli gezi acentelerinin sahtekarlıklarına inanmaya potansiyel olarak daha açığım.
Bu sahtekarlıklara artan miktarda maruz kalmanın, bunlara aldanma riskinizi arttırdığı mantıklıdır. Ancak Lea, bunu daha da ileri düzeyde açıklıyor ve bir sahada uzman olduğunu iddia eden kişilerin, bu konudaki uzmanlıklarını abarttıklarını söylüyor. Bu aşırı güven, her yerde karşımıza çıkıyor: Örneğin birçok sürücü, kendilerinin ortalamadan daha iyi bir sürücü olduğuna inanıyor. ABD'nin 3'te 1'i kendilerinin aşırı kilolu olduğuna inanırken, bilimsel veriler tam tersine, ABD'nin 3'te 1'inin aşırı kilolu olmadığını gösteriyor.
Zayıflama Haplarıyla İlgili İddiaların Gerçekliğini Nasıl Sorgularsınız?
Dr. Oz davasını da kapsayan davaları açan Federal Ticaret Komisyonu, aşağıda sunacağımız 7 maddelik listeyi sunarak diyet hapları konusundaki sahtekarları tespit edebilmenize katkı sağlamayı hedefliyor. Biz de faydalı bulduğumuz için paylaşmak istedik. Aşağıdakilerden en az 1 tanesini yapabildiğini iddia eden ilaçlardan ve firmalardan mutlaka uzak durun veya ürünlerini almadan önce 2 defa düşünün:
- 1 ay içerisinde, herhangi bir diyet uygulamadan veya spor yapmadan haftada 1 kilo veya daha fazlasını verebileceğinizi iddia ediyorsa,
- Ne kadar yerseniz yiyin kilo verebileceğinizi iddia ediyorsa,
- Ürünü kullanmayı bıraktıktan sonra bile kalıcı olarak kilo verebileceğinizi iddia ediyorsa,
- Yağların veya kalorilerin alımına engel olarak kilo vermenizi sağladığını iddia ediyorsa,
- 4 haftadan uzun bir süre boyunca haftada 1.5 kilo veya daha fazlasını güvenle verebileceğinizi iddia ediyorsa,
- Her türlü kullanıcının kilo vermesine katkı sağlayabileceğini iddia ediyorsa,
- Herhangi bir ürünü giyerek, vücuda takarak ya da sadece deri üzerine sürerek kilo verebileceğinizi iddia ediyorsa...
Bu ürünlerden ve firmalardan uzak durun.
Tek bir öneride de bulunulabilir:
Eğer ki bir şey gerçek olamayacak kadar güzelse, muhtemelen gerçek değildir.
Dikkatli olmanız dileklerimizle.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
31
-
6
-
2
-
2
-
1
-
1
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
- Türev İçerik Kaynağı: The Cut | Arşiv Bağlantısı
- M. S. Horswill, et al. (2006). Drivers' Ratings Of Different Components Of Their Own Driving Skill: A Greater Illusion Of Superiority For Skills That Relate To Accident Involvement. Journal of Applied Social Psychology. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 11/05/2025 18:02:19 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2502
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
