Dinozorların Günümüzdeki İzi: Yeşil Heron Kuşu Yavrusu

Kimi canlının yavru haldeki görünümü, türün atalarıyla ilgili bazı bilgiler verebilir. Bunun gelişimsel ve evrimsel birçok nedeni vardır ve bunları "Heterokroni, Neoteni (Çocuk Görünümlülük) ve Sıçramalı Evrim" başlıklı makalemizde incelemiştik.

En tipik örneklerinden biri, insan da dahil olmak üzere birçok maymun türünün yavrularının birbirine daha benzer olması, yetişkin halde ise görünümlerinin daha bariz bir şekilde farklılaşmasıdır. Yakın akrabaların yavrularının yetişkinlere nazaran birbirine daha fazla benzemesi, atasal formlara daha benzer olan görünümlerin yavruluk dönemlerinde daha fazla belirgin olmasıdır.

Dinozorların 65 milyon yıl önce gezegenimizden yok olduğunu bilirsiniz, bunu sürekli söyleriz. Aslında bunu yaparken kastedilen, aviyen olmayan, yani uçamayan dinozorların yok olduğudur. Söylemeye çalıştığımız, alışageldiğimiz Tyrannosaurus veya Triceratops gibi büyük ve karasal dinozorların yok olduğudur. Yoksa dinozorların, yani Dinosauria süperfamilyasının tamamı yok olmamıştır. Günümüzde dinozorlar halen yaşamaktadır!

Evrimsel biyoloji sayesinde öğrendiğimiz en baş döndürücü gerçeklerden birisi, dinozorların halen aramızda yaşadığı gerçeğidir. Evet, T. rex gibi dev dinozorlar halinde değil; ancak onların evrimleşmiş ve oldukça farklılaşmış halleriyle. Kuşlar olarak! Kuşlar, doğrudan dinozorlardan evrimleşerek bugüne kadar hayatta kalmayı başarmış bir hayvan sınıfıdır. Taksonomide çoğu zaman kuşlar, dinozorlar ve dinozorların günümüzde halen yaşayan ikinci (ama kuşlara nazaran daha uzak) temsilcisi timsahgiller, tek bir taksonomik grup altında toplanırlar. 

Bunun bol miktarda ve çok farklı çeşitlerde kanıtları bulunmaktadır. Örneğin kuşlardaki bazı genleri susturarak, atasal dinozor ağız yapısını basitçe üretmek mümkündür ve laboratuvar şartlarında yapılmıştır! Benzer şekilde, kuşların ve dinozorların en yakın akrabası olan timsahların pullarının, Sox2, Zic1, Grem1, Spry2 ve Sox18 gibi genlerde meydana gelen mutasyonlar sonucunda uzayarak tüy benzeri proto-tüy yapısına dönüşebildiği laboratuvar deneyleriyle gösterilmiştir. Ancak embriyoloji ve gelişimsel biyolojiden gelen kanıtlar da oldukça şaşırtıcı olabilmektedir.

Yukarıdaki fotoğrafta da bunun hoş örneklerinden birisini görüyoruz. Her kuşta bu kadar bariz olmasa da, Yeşil Heron olarak da bilinen Butorides virescens türünün çocuk/yavru bir bireyine ait bu fotoğrafta canlı, dinozorlara oldukça benzer bir şekilde gözükmektedir. Bir kuşta atasal formların genel karakteristik ve fiziksel özelliklerini bu kadar net olarak görmek, dinozorlar kemiklerinden yola çıkarak yapılan bilimsel sanat çalışmalarının (rekonstrüksiyonların) ne kadar isabetli olabileceğini de bizlere göstermektedir.

Bu yavrunun morfolojik özellikleri, dinozorları yakınen temsil etmektedir. Sadece Jurassic Park gibi uyarlamalarda gördüğümüz dinozorları da değil - gerçek anlamıyla Dinosauria süperfamilyasından uçamayan dinozorları... Özellikle de ayak, boyun ve kafatası yapısı, birçok dinozordan alışageldiğimiz yapıları harika bir şekilde yansıtmaktadır.

Bilimin kendi içerisinde tutarlı, kendi kendini düzelten ve geliştiren mekanizması gerçekten de hiç beklenmedik noktalarda, beklenmedik heyecanlar yaratabiliyor. Bir kuşa baktığınızda bir dinozoru görebiliyor olmanız da bunun bir örneği...