Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Diller, Farklı Coğrafyalarda Farklı Hızlarda Evrimleşiyor!

4 dakika
3,497
Diller, Farklı Coğrafyalarda Farklı Hızlarda Evrimleşiyor!
Tüm Reklamları Kapat

Pasifik dilleri üzerine yapılan geniş çaplı bir çalışma, dilbilgisi değişimini yönlendiren kuvvetlerin, sözcüksel değişimi yönlendiren kuvvetlerden farklı olduğunu ortaya koymaktadır. Sözcükler değişime karşı daha dirençliyken, dilbilgisi daha hızlı değişir ve etkileşimde bulunmayan dillerle olan temastan özellikle etkilenir.

Max Planck İnsanlık Tarihi Bilimi Enstitüsündeki bilim insanlarının öncülük ettiği uluslararası bir araştırma ekibi, bir dilin dilbilgisi yapılarının zaman içerisinde sözcüklerden daha hızlı değiştiğini o alanda uzun süredir devam eden bir varsayımı çürüterek keşfetti.

PNAS (Proceedings of the National Academy Of Sciences)’da yayınlanan bir çalışmada, 81 Avustronezya dili, dilbilgisi yapılarının ve sözlükçelerin detaylı bir veri tabanı baz alınarak incelendi. Araştırmacılar, tek bir aileden ve coğrafi bölgeden gelen tüm bu dilleri karmaşık bir modellemeyi kullanıp inceleyerek dillerin farklı yönlerinin nasıl hızlı değiştiğini saptayabildiler.

Tüm Reklamları Kapat

Araştırmada, dillerin sözlükçe ve dilbilgisini birbirlerinden oldukça farklı süreçlerin biçimlendirdiği görüldü; sözlükçenin yeni diller oluştuğunda daha fazla değiştiği ve dilbilgisi yapılarının diğer diller ile temastan sözlükçeye göre daha fazla etkilendiği bulgulandı.

Dilbilimciler için ilgi çekici bir soru da dilin tüm yönlerinin zaman içinde aynı tarihi paylaşan dilbilgisi, biçimbilim, sesbilim, sözlükçe gibi yönleriyle bütünleşmiş bir sistem olarak evrimleşip evrimleşmediği veya dillerin farklı yönlerinin farklı tarihleri gösterip göstermediğidir. Peki, her sözcüğün kendi tarihi var mı? Max Planck İnsanlık Tarihi Bilimi ve Psikodilbilim Enstitüsü, Avustralya Ulusal Üniversitesi, Oxford Üniversitesi ve Uppsala Üniversitesi'nden araştırmacıların da dâhil olduğu uluslararası bir ekip tarafından yapılan şu anki çalışma, 80'den fazla Avustronezya dili için bu soruyu hem dilbilgisini yapılarını hem de sözlükçeyi karşılaştırarak ele aldı. Bu çalışma, sadece çok sayıda sözcüğü değil, aynı zamanda coğrafi olarak gruplandırılmış dillerden de çok sayıda dilbilgisi öğelerini incelemek için en yeni bilişimsel hesaplama yöntemlerini de uyguladı ve bu yöntemler önemli ve derin karşılaştırmalara olanak sağladı.

Araştırmada kullanılan dillerin coğrafi bölgeleri
Araştırmada kullanılan dillerin coğrafi bölgeleri
PNAS

İlginç bir şekilde, bu çalışma dilbilgisi yapılarının ortalama olarak sözcükten daha hızlı değiştiğini ortaya çıkardı. Araştırmanın sorumlu yazarı olan Max Planck İnsanlık Tarihi Bilimi Enstitüsü'nden Simon Greenhill şöyle açıklıyor:

Dillerin temel sözcük dağarcıklarında ve dilbilgisi özelliklerinin değişim oranlarında çarpıcı farklar gözlemledik. Dilbilgisi özellikleri ve yapıları, sözcüklere göre çok daha hızlı değişiyor ve komşu dillerden daha fazla etkileniyor. Sözcükler ise yeni diller meydana geldikçe değişmekteler.
Her bir veri setindeki karakterlerin oranı
Her bir veri setindeki karakterlerin oranı
PNAS

Bir diğer yazar Stephen Levinson şöyle diyor:

Tüm Reklamları Kapat

Bu beklenmedik bir bulgudur, çünkü birçok kişi, dilbilgisinin dilbilimin geçmişine sözcük dağarcığından daha derin bir bakış açısı kazandırabileceğini düşünür. Ancak bulgular konusunda dikkatli olunması için hala bazı sebepler vardır: Biz değişime kapalı sözcük dağarcığını herhangi bir şekilde sınırlamadığımız çeşitli dilbilgisi değişkenleriyle karşılaştırdık ve çalıştığımız dil ailelerinin takımadaların sömürgeleşme sürecinde farklılaşması olağandışıdır. Ancak net olan şey, dilbilgisi ve sözcük dağarcığındaki değişiklikler dil ailesinin dallarında bile birbirlerine sıkı sıkıya bağlı değildir; bu nedenle onların her ikisine de bakmak dilbilim tarihini yeniden yapılandırma kabiliyetimizi önemli derecede geliştirir.

Araştırmacılar hem sözcük dağarcığındaki hem de dilbilgisindeki yavaşça değişen belirli öğelerin yanı sıra daha hızlı değişen öğelerin de bulunduğunu keşfetti. İlginç bir bulgu da konuşmacıların daha az farkında oldukları dilbilgisi yapılarının daha yavaş evrimleşmesidir. Peki, bu neden böyledir? İki dil bir araya geldiğinde veya bir dil ikiye ayrıldığında, o dilleri konuşanlar, kendilerini diğerlerinden ayırt etmek veya özdeşleştirmek için belirli öğeleri vurgular veya benimser. Hepimiz, kendi dilimizi konuşanlar arasındaki grupları aksan veya lehçeye bakarak nasıl kolayca ayırt ettiğimizin bilincindeyiz ve çoğunlukla bu ayrımları baz alarak ilişkilendirmeler yaparız.

Sözcüksel ve gramatik veriden hesaplanan ortalama delta değerlerinin histogramı
Sözcüksel ve gramatik veriden hesaplanan ortalama delta değerlerinin histogramı
PNAS

Geçmişte yaşayan insanlar da bunu yapıyorlardı ve araştırmacılar bunun dil değişiminin başlıca etmenlerinden biri olduğunu varsayıyor. Ancak konuşmacılar, bir dilbilgisi öğesinin farkına varmazsa bu dilbilgisi öğesini değiştirmeye çalışmaz ya da grup kimliğinin göstergesi olarak kullanmaya çalışmazlar. Bu yüzden, dilin ilgili özelliği genellikle sabit kalır. Dillerin bu şekilde sabit kalan belirli özellikleri her bir dil grubuna özgüdür.

Araştırmacılar, bir bütün olarak dilbilgisinin dil değişikliğini incelemek için yeterli bir araç olmadığını belirtiyor; bilişimsel hesaplama yöntemlerini hem dilbilgisinin hem de sözlükçedeki büyük ölçekli veri tabanları ile birleştiren daha ayrıntılı bir yaklaşımın, geçmişe daha derin bir şekilde bakmamızı sağlayabileceğini ifade ediyor. Makalenin kıdemli yazarı Russell Gray şöyle diyor:

Yaklaşımımızın iyi yönlerinden birisi, farklı dil konuşucularının binlerce yıl önce nerede ve ne zaman iletişime geçtiğini saptamamıza imkan tanıyabilecek olmasıdır.

Teşekkür: Bu yazıyı çeviren Elifnur Akar'a teşekkür ederiz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Özetini Oku
16
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 7
  • Muhteşem! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Phys.org | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 09/12/2024 20:16:21 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5309

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Veri Bilimi
Gün
Oyun
Orman
Doğal Seçilim
Mikrobiyota
Bilim Felsefesi
Nükleer Enerji
Rna
Çiftleşme
Ergen
Vaka
Öğrenme Teorileri
Koronavirüs
Habercilik
Sosyal Medya
Nörobilim
Nötron
Teleskop
Ara Tür
Bakteriler
Cinsellik Araştırmaları
Kedigiller
Kadın Sağlığı
Beslenme Davranışları
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. P. Society, et al. Diller, Farklı Coğrafyalarda Farklı Hızlarda Evrimleşiyor!. (12 Ocak 2018). Alındığı Tarih: 9 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5309
Society, M. P., Ağacı, E., Karagözoğlu, M. (2018, January 12). Diller, Farklı Coğrafyalarda Farklı Hızlarda Evrimleşiyor!. Evrim Ağacı. Retrieved December 09, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5309
M. P. Society, et al. “Diller, Farklı Coğrafyalarda Farklı Hızlarda Evrimleşiyor!.” Edited by Mert Karagözoğlu. Translated by Evrim Ağacı, Evrim Ağacı, 12 Jan. 2018, https://evrimagaci.org/s/5309.
Society, Max Planck. Ağacı, Evrim. Karagözoğlu, Mert. “Diller, Farklı Coğrafyalarda Farklı Hızlarda Evrimleşiyor!.” Edited by Mert Karagözoğlu. Translated by Evrim Ağacı. Evrim Ağacı, January 12, 2018. https://evrimagaci.org/s/5309.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close