Çinli Bilim İnsanları, Koronavirüs Mücadelesinde Halkın Maske Takmamasının Büyük Bir Hata Olduğunu Söylüyor!

Çinli bilim insanları, ülkelerinde COVID-19 salgını varken yabancı medya tarafından pek erişilebilir durumda değillerdi. Birçoğu salgını anlamaya ve onunla mücadele etmeye çalışırken bunalmış durumdaydı ve gazetecilerin medya taleplerine cevap vermek öncelikleri arasında değildi, özellikle de yabancı medyanın...

Science, Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (Chinese CDC) Genel Müdürü George Gao ile röportaj yapmak için 2 ay boyunca çabaladı. Kendisi, yakın geçmişte sorulara cevap verdi.

STR/AFP via Getty Images

Gao, 2000 çalışanı denetliyor (bu, ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerinin personelinin beşte biri kadar), kendisi ise aktif bir araştırmacı olarak çalışıyor. 2020 Ocak ayında, Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromu Koronavirüsü 2’nin (İng: "Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2), kısaca SARS-CoV-2’nin, yani COVID-19’a sebep olan koronavirüsünün ilk izolasyonunu ve genom dizilimini yapan ekibin parçasıydı. New England Journal of Medicine'de (NEJM) yayınlanan, hastalığın ilk ayrıntılı epidemiyolojik ve klinik özelliklerinden bazılarını açığa çıkaran ve büyük kitleler tarafından okunan bir makalenin yazarlarından biri oldu. Ayrıca The Lancet’da COVID-19 hakkında üç makalesi daha yayınlandı.

Buna ek olarak, ekibi salgına verilen tepkiyi anlamak için ülkeyi gezip bir rapor çıkartarak, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından düzenlenen, Çinli araştırmacılar ve bir grup yabancı araştırmacı arasındaki ortak bir komisyona önemli veriler sağladı.

STEPHANE AUDRAS/REA/REDUX

İlk olarak veterinerlik eğitimi alan Gao, daha sonra Oxford Üniversitesi’nde biyokimya alanında doktora yaptı ve doktora sonrası araştırmacı olarak çalıştı. Ardından Harvard Üniversitesi’nde İmmünoloji ve Viroloji alanlarında uzmanlaştı. Araştırmaları, "zarf" adı verilen hassas lipit membranlara sahip olan virüsler, örneğin SARS-CoV-2, bu virüslerin hücrelere nasıl girdiği ve türler arasında nasıl hareket ettikleri üzerinedir.

Gao, Science’ın sorularını birkaç gün boyunca kısa mesaj, sesli mesaj ve telefon görüşmeleri yoluyla yanıtladı. Bu röportaj kısalık ve netlik için düzenlenmiştir.

Gao ile Röportaj

Diğer ülkeler Çin’in COVID-19’a yaklaşımından ne öğrenebilir?

Sosyal mesafe kurmak, özellikle solunum yolu enfeksiyonları söz konusu olduğunda, bulaşıcı hastalıkların kontrolü için temel stratejidir. İlk olarak ilaç dışı müdahalelerde bulunduk, çünkü spesifik inhibitörler, ilaçlar veya aşılar yok. İkincisi, her vakayı izole bir şekilde tuttuğunuzdan emin olmalısınız. Üçüncüsü, vakaların yakın temas kurduğu kişiler de karantina altına alınmalıdır. Tüm bu yakın temas kurulan kişileri bulmak, karantinaya alıp izole edilmelerini sağlamakla çok zaman kaybediyoruz. Dördüncü olarak, toplu buluşmaları askıya alın. Son olarak ise, hareketi kısıtlayın. Fransızca “cordon sanitaire” (Tr: "sanitasyon/sağlık kordonu") denilen tecrit uygulaması işte bu yüzden var.

Çin’deki tecrit uygulaması 23 Ocak 2020’de Wuhan’da başladı ve Hubei eyaletindeki komşu şehirlere kadar genişletildi. Diğer eyaletler ise daha az kısıtlamalar getirdiler. Tüm bunlar nasıl koordine edildi ve mahallelerdeki bu toplumsal çabayı idare eden yetkililer ne kadar önemliydi?

Anlayışlı olmalı ve görüş birliğine varmalısınız. Bunun için yerel ve ulusal düzeyde çok güçlü bir liderliğe ihtiyacınız var. Halkla çok yakından çalışan yetkililere ve koordinatöre ihtiyacınız var. Yetkililerin yakın temasların kim olduğunu, şüpheli vakaların kim olduğunu bilmeleri gerekir. Çok dikkatli olmalılar çünkü bu işin anahtarı onlar.

Diğer ülkeler hangi hataları yapıyorlar?

Bana göre ABD ve Avrupa’da yapılan en büyük hata insanların maske takmamasıdır. Bu virüs damlacıklar yoluyla ve yakın temas ile bulaşıyor. Damlacıklar çok önemli bir rol oynuyor. Maske takmanız gerekiyor, çünkü her konuştuğunuzda ağzınızdan damlacıklar çıkıyor. Birçok insanın asemptomatik ve presemptomatik enfeksiyonları var. Eğer yüz maskesi takarlarsa virüsü taşıyan damlacıkların serbest bırakılması ve başkalarına bulaşması önlenebilir.

Peki diğer kontrol önlemleri? Örneğin Çin mağazaların, binaların ve toplu taşıma istasyonlarının girişine termometreler koydu.

Evet, Çin’de nereye giderseniz gidin termometreler var. Yüksek ateşi olanların izole bir şekilde kaldığından emin olmak için olabildiğince fazla kişinin ateşini ölçmelisiniz.

Virüsün çevre koşullarında ne kadar stabil olduğu da önemli bir soru. Zarflı bir virüs olduğu için, insanlar yüzey sıcaklığına ve neme karşı özellikle hassas olduğunu düşünüyor. Fakat ABD ve Çin’de yapılan araştırmalara göre bazı yüzeylere karşı çok dirençli gibi görünüyor. Birçok ortamda hayatta kalabiliyor olabilir. Bu noktada bilime dayalı cevaplara ihtiyacımız var.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Wuhan’da test sonucu pozitif çıkan fakat hastalığı hafif geçiren insanlar büyük tesislerde izole edildi ve aileleri tarafından ziyaret edilmeleri yasaklandı. Bu diğer ülkelerin de düşünmesi gereken bir şey mi?

Enfekte olan insanlar izole edilmelidir. Bu her yerde bu şekilde olmalı. COVID-19’u kontrol edebilmenizin tek yolu enfeksiyonun kaynağını ortadan kaldırmaktır. Bu yüzden modüler hastaneler inşa ettik ve stadyumları hastanelere dönüştürdük.

Çin’deki salgının kökeni hakkında birçok soru var. Çinli araştırmacılar en erken vakanın 1 Aralık 2019 tarihine kadar gittiğini bildirdiler. Güney Çin Sabah Postası’ndaki, Çin hükümetinden elde edilen verilere göre ilki 17 Kasım 2019’da olmak üzere, Kasım 2019’da da vakalar olduğunu gösteren rapor hakkında ne düşünüyorsunuz?

2019 Kasım ayında vakalarımız olduğunu söyleyebilmemiz için ortada sağlam bir kanıt yok. Salgının kökenini daha iyi anlamaya çalışıyoruz.

Wuhan sağlık yetkilileri büyük bir grup vakayı Huanan Deniz Ürünleri Pazarı ile ilişkilendirdi ve pazarı 1 Ocak 2020 tarihinde kapattı. Yapılan varsayım, bir virüsün piyasada satılan ve muhtemelen kesilen bir hayvandan insanlara sıçradığıydı. Buna rağmen, vakalar için geriye dönük bir bakış içeren, New England Tıp Dergisi’ndeki (NEJM) makalenizde en erken enfekte olan beş kişiden dördünün deniz ürünleri pazarı ile hiçbir bağlantısı olmadığını bildirdiniz. Sizce deniz ürünleri pazarı olası bir başlangıç yeri mi, yoksa bu dikkat dağıtıcı bir unsur mu, yani kuvvetli bir faktör, ancak orijinal kaynak değil mi?

Bu çok iyi bir soru. Dedektif gibi çalışıyorsunuz. En başından beri herkes salgının başlangıç yerinin deniz ürünleri pazarı olduğunu düşünüyordu. Şu an, pazarın başlangıç yeri olabileceğini veya virüsün çoğaldığı bir yer olabileceğini düşünüyorum. Yani, bu bilimsel bir soru ve iki olasılık var.

Çin, virüsün genom dizilimini hemen paylaşmadığı için eleştirildi. Yeni bir koronavirüs haberi 8 Ocak 2020’de Wall Street Journal’da çıktı, Çin hükümeti bilim insanlarından gelmedi. Neden?

Bu Wall Street Journal’dan gelen çok iyi bir varsayımdı. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) genom dizilimi hakkında bilgilendirildi ve sanıyorum ki makalenin çıkması ve dizilimin resmi olarak paylaşılması arasındaki zaman belki birkaç saatti. Bu sürenin bir günden fazla olduğunu sanmıyorum.

Fakat daha sonra genom diziliminin halka açık bir veritabanı, ilk dizilimin 5 Ocak 2020’de Çinli araştırmacılar tarafından gönderildiğini gösterdi. Bu demek oluyor ki 3 gün boyunca yeni bir koronavirüsün olduğunu biliyordunuz. Bu durum şu an salgının gidişatını değiştirmeyecek, fakat dürüst olmak gerekirse genom dizilimini kamuoyuna açıklamak konusunda bir şeyler oldu.

Ben öyle düşünmüyorum. Edindiğimiz bilgileri derhal meslektaşlarımızla paylaştık, ancak bu halk sağlığını ilgilendiren bir konu olduğu için devletin kamuoyuna açıklamasını beklemek zorunda kaldık. Halkın paniğe kapılmasını istemiyorsunuz değil mi? Hiçbir ülkedeki hiç kimse virüsün salgına sebep olabileceğini tahmin edemezdi. Bu ilk grip dışı salgın.

Çinli bilim insanları 20 Ocak 2020’ye kadar insandan insana bulaşmaya dair açık kanıtlar olduğunu söylemediler. Sizce Çin’deki epidemiyologlar bunun gerçekleştiğini görmekte neden bu kadar zorlandılar?

Ayrıntılı epidemiyolojik veriler henüz mevcut değildi. En başından beri çok tuhaf ve gizemli bir virüs ile karşı karşıyaydık. İtalya’daki, Avrupa’nın başka yerlerindeki ve ABD’deki bilim insanları dahil olmak üzere herkesin başından beri düşündüğü şey şuydu: “Eh, bu sadece bir virüs.”

Çin’deki yayılma azaldı ve yeni teyit edilen vakalar çoğunlukla ülkeye giren insanlar, değil mi?

Evet, şu anda herhangi bir yerel yayılma durumu yok. Ancak, şimdi Çin için sorun ülke dışından gelen vakalar. Çok sayıda enfekte olmuş yolcu Çin’e geliyor.

Peki Çin normale döndüğünde ne olacak? Sürü bağışıklığının virüsü uzak tutabilmesi için yeterince insanın enfekte olduğunu düşünüyor musunuz?

Kesinlikle henüz sürü bağışıklığımız yok. Fakat kaç kişiye enfekte olmuş olduğunu söyleyebilecek antikor testlerinden daha kesin sonuçlar bekliyoruz.

Şimdiki strateji nedir? Etkili ilaçlar bulmak için zaman mı kazanıyorsunuz?

Evet, bilim insanlarımız hem aşılar hem de ilaçlar üzerine çalışıyorlar.

Birçok bilim insanı Remdesivir’i şu anda test edilen en umut verici ilaç olarak görüyor. Sizce ilacın Çin’deki klinik araştırmaları ne zaman verilere sahip olacak?

2020 Nisan ayında.

Çinli bilim insanları, patogenezi inceleyecek ve ilaç ve aşıları test edecek kadar sağlam olduğunu düşündüğünüz hayvan modelleri geliştirdi mi?

Şu anda hem maymunları hem de virüs için insan reseptörü olan ACE2’ye sahip transgenik fareleri kullanıyoruz. Fare modeli Çin’de ilaç ve aşı değerlendirmesi için yaygın olarak kullanılmaktadır ve sanırım yakında maymun modelleri hakkında en az birkaç makale çıkıyor. Maymun modelimizin işe yaradığını söyleyebilirim.

Başkan Donald Trump’ın yeni koronavirüsü “Çin virüsü” olarak adlandırması hakkında ne düşünüyorsunuz?

Çin virüsü olarak adlandırılması kesinlikle iyi değil. Virüs dünyaya aittir. Virüs bizim ortak düşmanımızdır, herhangi bir kişinin veya ülkenin düşmanı değil.