Siyanür
Siyanür nedir? Zararları Nelerdir? Ne için kullanılır? Zehirlenme Belirtileri ve Tedavisi

- Blog Yazısı
Siyanür nedir?
Siyanür, kimyasal bileşikler grubunda yer alan ve oldukça tehlikeli bir madde olarak bilinen bir tür bileşiktir. Kimyasal formülü CN olarak gösterilir. Siyanür, bir karbon atomu ve ona bağlı bir azot atomu içerir ve bu bileşik grup siyano grubu olarak da bilinir.
Siyanür, endüstriyel süreçlerde, özellikle naylon, poliamit, akrilik ve plastik üretiminde kullanılır. Ayrıca madencilikte altın ve gümüş çıkarımında da kullanılır. Ancak, siyanür zehirli bir madde olduğundan dikkatli kullanılması gerekmektedir. Fazla doz alındığında etkili bir zehir olan siyanür kimyasal bileşiktir. Metal tuzlarının genel adı olarak da kullanılmaktadır. Sodyum ve potasyum siyanür en tehlikeli ve yaygın olan tür olarak bilinmektedir.
SİYANÜR NE İÇİN KULLANILIR?
Endüstride ise genellikle taşıma ve saklama güvenliği sebebiyle toksik sodyum siyanür ve trityum siyanür tuzları demir-çelik ve maden sanayii gibi çok çeşitli sanayi kollarında kullanılmakla beraber gaz olarak saklanan hidrosiyanik asit (HCN, hidrojen siyanür) akrilik lif, plastik üretimi ve sentetik kauçuk uygulamalarında sıklıkla kullanılmaktadır.
Günümüzde çeşitli siyanür çeşitleri farklı endüstri kollarında kullanılmaktadır. Bunlardan en önemlisi kimyasal üretim endüstrisidir. Bunu naylon, poliamit, akrilik ve plastik üretim sanayileri takip eder. Madencilikte de altın ve gümüş liç proseslerinde kullanılmaktadır.
Siyanürün Zararları Nelerdir?
Maruziyetten sonra siyanür, hızla kan dolaşımına girer. Vücut, küçük miktarlardaki siyanürü büyük miktarlardakinden farklı şekilde işler. Küçük dozlardaki siyanür, daha az zararlı olan ve idrarla atılan tiyosiyanata dönüştürülebilir. Ayrıca sağlıklı sinir ve kırmızı kan hücrelerinin korunmasına yardımcı olan B12 vitamini oluşturmak için başka bir kimyasalla birleşebilir. Büyük dozlarda ise vücudun siyanürü tiyosiyanata dönüştürme yeteneği bastırılır. Hücrelerin oksijen kullanmasını engellemesi siyanür zararları arasında en önemlisidir. Bunun sonunda bu hücreler ölür. Kalp, solunum sistemi ve merkezi sinir sistemi siyanür zehirlenmesine en duyarlı olanlardır.
Siyanür Zehirlenmesi Nedir?
Siyanür, bilinen en hızlı zehirlerden biri olan mitokondriyal bir toksindir. Bu toksin, vücudun yaşamsal oksijeni kullanmasını engelleyerek çalışır. Eski dönemlerde bir infaz yöntemi olarak kullanılan siyanür, maruziyetten dakikalar ila saatler sonra ölüme neden olur. Önemli siyanür zehirlenmesi nadir olsa da hayat kurtarıcı bir panzehir ve destekleyici tedavinin derhal uygulanmasını sağlamak için hızla tanınması gerekir.
Karbon-nitrojen (CN) bağı içeren kimyasal siyanür, bazı şaşırtıcı yerlerde bulunabilir. Örneğin badem, lima fasulyesi, soya ve ıspanak dahil olmak üzere birçok güvenli bitkide bulunur. İnsan vücudundaki metabolizmanın bir yan ürünüdür. Her nefeste düşük miktarlarda dışarı verilir. Bu kimyasalın ölümcül formları ise şu şekildedir:
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Sodyum Siyanür (NaCN)
Potasyum Siyanür (KCN)
Hidrojen Siyanür (HCN)
Siyanojen Llorür (CNCl)
Bu formlar katı, sıvı veya gaz halinde görünebilir. Yangın gibi durumlarda bu formlardan biriyle karşılaşma olasılığı bulunur.
Siyanür Zehirlenmesi Nasıl Olur?
Yangınlardan kaynaklanan dumanın solunması, fotoğrafçılık, kimyasal araştırma, sentetik plastikler, metal işleme ve elektrokaplama gibi siyanür kullanan endüstriler, elma çekirdekleri gibi siyanür içeren bitkiler gibi sebeplerle siyanür zehirlenmesi olabilir. Siyanür zehirlenmesinin belirtileri ve semptomlarının tespiti zor olabilir. Siyanür zehirlenmesi belirtileri aşağıdaki semptomlarla kendini gösterebilir:
Genel halsizlik
Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
Tuhaf davranış
Aşırı uyku hali
Koma
Nefes darlığı

Baş ağrısı
Baş dönmesi
Kusma
Karın ağrısı
Nöbetler
Bunların yanı sıra cilt alışılmadık şekilde pembe veya kiraz kırmızısı olabilir. Solunum hızlı olabilir ve kalp atışı yavaş veya hızlı olabilir. Siyanürün akut yutulması hızlı bir başlangıç gösterir. Bu durum kalbi hemen etkiler ve ani çöküşe, nöbete ya da komaya neden olur. Yutma veya çevreden kaynaklanan kronik zehirlenme daha kademeli bir başlangıç gösterir.
Siyanür Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?
Zehirlenmenin tespiti zor olabilir. Siyanür yutmanın etkileri boğulmanın etkilerine çok benzerdir. Toksisite mekanizması, siyanürün vücudun hücrelerinin oksijeni kullanmasını engellemesi nedeniyle oluşur. Bu da tüm hücrelerin hayatta kalmak için ihtiyaç duyduğu bir şeydir. Toksik siyanür maruziyetinin belirtileri, maruziyetten birkaç saniye ila birkaç dakika sonra ortaya çıkabilir. Siyanür zehirlenmesi belirtileri şöyle sıralanabilir:
Genel zayıflık
Bulantı
Bilinç bulanıklığı
Baş ağrısı
Nefes almada zorluk
Nöbet
Bilinç kaybı
Kalp durması
Siyanür zehirlenmesinin ne kadar ciddi etkilediği doz, siyanür türü, maruziyet süresi gibi etkenlere bağlı olarak değişiklik gösterir.
Siyanür Zehirlenmesi Tedavisi Nasıldır?
Siyanür yutmuşsanız, toksinin emilmesine ve vücudunuzdan güvenli bir şekilde temizlenmesine yardımcı olması için size aktif kömür verilebilir. Siyanür maruziyeti oksijen alımını etkileyebilir. Dolayısıyla doktorunuz bir maske veya endotrakeal tüp aracılığıyla yüzde 100 oksijen uygulayabilir. Ağır vakalarda siyanür zehirlenme tedavisi için doktorlar aşağıdaki iki panzehirden birini uygulayabilir:
Siyanür panzehir kiti
Hydroxocobalamin (Siyanokit)
Maruz kalan hasta tamamen bilinçsizse yakından izleme ve değerlendirme için hastaya çeşitli invaziv önlemler uygulanması gerekebilir. Hastanın durumu ciddi değilse kapsamlı bir incelemeye ihtiyacı olacaktır. Genellikle hastanın kıyafetleri çıkarılır. Çünkü, kıyafetlerde kalan siyanür hem hastayı hem de bakım verenleri zehirlemeye devam edebilir. Ancak siyanür zehirlenmesinin evde tedavi edilemeyeceğini unutmamanız gerekir.
Siyanür tarihte...
Antik Dönem: Siyanür, antik çağlarda bilinçli olarak kullanılmamıştır, ancak doğal olarak bazı bitkilerde bulunurdu. Örneğin, acı badem ve kayısı çekirdeklerinde siyanür bileşikleri bulunurdu.
Orta Çağ: Siyanür, kimyasal bileşiklerin keşfedilmesiyle birlikte ortaya çıkmıştır. Ancak, bu dönemde geniş bir kullanım alanı olmamıştır.
19. Yüzyıl: Siyanür, 19. yüzyılda kimyasal araştırmaların ilerlemesiyle birlikte daha fazla bilinçli olarak kullanılmaya başlanmıştır. Özellikle altın ve gümüş madenciliğinde kullanılmaya başlanmıştır.
20. Yüzyıl: Siyanür, 20. yüzyılda endüstriyel süreçlerde önemli bir rol oynamaya başlamıştır. Plastik ve tekstil üretiminde, kimyasal süreçlerde ve çeşitli endüstriyel işlemlerde kullanılmıştır.
30 Nisan 1945'te Eva Braun (Hitlerin eşi) siyanür kullanarak Führerbunker bunkerinde intihar etmiştir. 29 Nisan 1945'te, Hitler, intiharından bir gün önce, Heinrich Himmler'in aracılığıyla aldığı siyanür kapsüllerin içindeki zehirin etkinliğini doğrulamak için Blondi'de (Hitlerin köpeği) bir tanesini test etmesini emretti ve Blondi zehirlenerek öldü.
- 2
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- NTV. Siyanür Nedir, Ne Için Kullanılır? Siyanür Kullanım Alanları. (14 Şubat 2024). Alındığı Tarih: 23 Kasım 2024. Alındığı Yer: NTV | Arşiv Bağlantısı
- anadolusaglik. Siyanür Nedir? Siyanürün Zararları Nelerdir? | Anadolu Sağlık Merkezi. Alındığı Tarih: 23 Kasım 2024. Alındığı Yer: anadolusaglik | Arşiv Bağlantısı
- G. Citroner. Cyanide Poisoning: Symptoms, Treatment, Complications, And More. (25 Ocak 2018). Alındığı Tarih: 23 Kasım 2024. Alındığı Yer: Healthline | Arşiv Bağlantısı
- Encyclopedia Britannica. How Did Eva Braun Die? | Britannica. Alındığı Tarih: 23 Kasım 2024. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 24/04/2025 06:53:11 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/19079
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.