Nedir bu Big-Bang?

Çoğumuz bir yerlerden duymuşuzdur bu 'big bang' meselesini. Evrenin başı diye nitelenir, fazla sayıda tartışmanın konusu olur hatta "Büyük Patlama gerçek değil(!)" gibi temelsiz söylemlere rastlarız. Blogdaki ilk yazımda büyük patlamanın ne olduğunu temel olarak aktarmak istiyorum.

Alexander Friedmann ve Georges Lemaitre tarafından ortaya atılan bu big bang teorisi, gördüğümüz ve görmediğimiz her şeyin (tüm enerjinin) tek bir noktadan evrene saçıldığını ortaya koyar. Peki bunu bu kadar kolayca nasıl söyleyebiliyoruz?

Aslında meselemiz evrenin genişlemesini keşfetmemizden doğuyor. Edwin Hubble isimli bilim insanı 1929'da evrenin genişlediğini bulana dek çoğu bilim insanı durağan ve sakin bir evrende olduğumuza inanıyordu. Hubble, uzak galaksilerden bize gelen ışığın kırmızı renge kaydığını dolayısıyla da bizden uzaklaştığını tespit etti. Tek uzaklaşan o galaksiler değil, kendi galaksimiz olan Samanyolu da çok hızlı bir biçimde hareket edip adeta savruluyordu. Hubble, mantık yürüterek bu denli hızla savrulan galaksileri ve kalan maddeyi oluşturan enerjinin en başında tek bir noktadan yayıldığını anladı. Bunca madde ve gökcismini oluşturan enerji büyük bir patlama benzeri hadise ile saçılmış olmalıydı. İşte biz de uzayımızın başlangıcını bu nokta olarak aldık.

Devasa miktarda enerji açığa çıkaran ilk patlamada hemen fotonlar ve 0.01 milisaniye sonra da ilk atom altı parçacıklar olan kuark, antikuark benzeri parçacıklar oluştu. Yaklaşık 3 dakika sonra atom altı parçacıkların bir araya gelmesiyle proton ve nötronlar oluştu ve bunlar ilkel atom benzeri yapılara dönüşmek için bir araya geldiler. Bu esnada evren inanılmaz sıcaktı ve reel atomların oluşabilmesi için çok daha fazla soğumalıydı. Bu soğuma için 380 bin yıl gerekti, bu sürenin sonunda ilk hidrojen ve helyum atomları oluşmaya başladı. Bu süreden yaklaşık 300 milyon yıl sonra madde ve enerji kütleçekim etkisiyle yavaş yavaş çökerek en ilkel galaksileri ve onların içindeki şu an hepsi ömrünü doldurmuş olan ilk yıldızları oluşturdu.

Bunca süreçten geçen dört boyutlu uzayımız aradan geçen milyar yıllar içinde gittikçe soğudu,yeni yıldızlar gezegenlerini oluşturdu ve evrenimiz 13 milyar yıl sonra bugün gördüğümüz şeklini aldı. Zaman diye bahsettiğimiz kavram bu patlama ile başladı diyebiliriz. Dolayısıyla Büyük Patlama'dan önce ne vardı diye soracak olursanız bu zamanın tanımına ters düşer çünkü bu başlangıç olayının öncesinde var olabilecek herhangi bir madde, enerji ve bunu tanımlayabileceğimiz bir zaman kavramı geçerli değildir.

Bu patlamaya neden olacak şey, bilimin daima araştırma konusu olmuştur. Einstein,Hawking gibi birçok bilim insanı bu konuya bilimsel açıklama getirmek için çok çalışmıştır. Bazı bilim insanları bu henüz bir nano boyuttan bile küçük denebilecek bir enerjinin saçılmasını kuantum salınımları (başka bir yazıda değineceğiz) ile açıklarken, bazıları yeterli veriye hala sahip olmadığımızı öne sürmektedir. Taraf olmak bir yana, big bang hakkında hala gizemini koruyan birçok durum bulunmakta. Kuantum fiziği ile Einstein'ın görelilik kuramını bir arada kullanarak bir açıklama getirmek için çalışan bilim insanları, önümüzdeki yüzyıl içerisinde bu ve bunun gibi birçok gizemin çözülebileceğine inanıyor.

O zaman yazımızı Stephen Hawking'in şu sözleri ile bitirelim:

"Kozmoloji üzerine ne zaman ders verilse, ben Büyük Patlamadan önce ne olduğunu sık sık sormuştum. Önce’nin olmadığı, şüpheyle karşılanır. Çünkü Büyük Patlama zamanın ortaya çıkışını sağladı, bir şey ona sebep olmuş olmalıdır. Fakat "neden" ve "etki" zamana ait kavramlardır. Ve zamanın var olmadığı durumlara uygulanamazlar. Bu yüzden soru anlamsızdır."

Yazan ve Hazırlayan: Emir Bölükbaşı