İlginç Bir Element - Civa

Özellikler

Civa, sembolü "Hg" ve atom numarası 80 olan kimyasal element. "Hg" sembolü, Latincedeki hydrargyrum (sulu/sıvı gümüş) sözcüğünden gelir. Civa için İngilizcede ise iki sözcük kullanılır: "mercury" ve "quicksilver" (akıcı gümüş). Civa, hava, su ve toprakta birkaç şekilde bulunur. Bunlar, elementel civa, inorganik ve organik civa bileşikleri şeklindedir. Yoğunluğu 13.5336 g/cm3, kaynama noktası 356.659 °C ve ergime noktası -38.829 °C'dir. Gümüş renkli, ağır bir metal olan cıva, oda sıcaklığında (25oC ) sıvı halde bulunan 5 elementten (galyum, brom, sezyum, cıva ve fransiyum) birisidir ve insan sağlığına zararlı etkileri olan bir elementtir.

Nerede Bulunur?

Kirli sulardaki cıva oranı yüksektir. Kılıç, kral uskumru, ton balığı, köpek balığı gibi balıklar yüksek cıva içerebilir. Hamsi, mezgit, somon, alabalık gibi balıklar az miktarda cıva içerebilir. Bu nedenle az pişmiş ya da çiğ balık tüketmek de tehlikeli olabilir. Ülkemizdeki civa yatakları ise; Karaburun Yarımadası Bölgesi, Ödemiş - Tire - Germencik - Bozdoğan - Alaşehir Bölgesi (Aydın masifi civarı), Banaz - Gediz Bölgesi (Murat Dağı masifi civarı), Konya Bölgesi, Niğde Bölgesi, Kastamonu Bölgesi, Kocaeli Bölgesi olarak sıralanabilir. Ülkelere göre civa üretimi listesinin ilk üçündeki ülkeler ise 2019 verilerine göre şu şekildedir: İlk sırada 3.500 metrik ton ile Çin Halk Cumhuriyeti bulunuyor. İkinci sırada ise 240 metrik ton ile Meksika yer alıyor ve üçüncü sırada 100 metrik ton ile Tacikistan bulunuyor.

Kullanım Alanları

Civa; termometre, barometre ve nanometre yapımında, Kırmızı cıva sülfür (HgS) adı altında kırmızı boya üretiminde, buharlı lambalarda, bazı batarya ve pillerin üretimi ve benzeri pek çok alanda kullanılır.

Tarihi

Civa (Hg) elementi, milattan önce 1500'lü yıllarda keşfedilmiştir. Çok zehirli olması sebebiyle kullanım alanlarında alternatif elementler kullanılmaya çalışılmıştır.

Etimolojisi

Türkçedeki civa kelimesi Farsçadaki جیوه (jive) kelimesinden gelmektedir. Hg sembolü ise çoğu element ismi gibi Latince kökenli olarak "Hydrargyrum"un kısaltılmış halidir.

Tehlikeler ve Alınması Gereken Önlemler

Civa çok küçük miktarlarda bile etkili olabilen bir sinir sistemi toksinidir. Merkez sinir sistemini ve böbrek sistemini doğrudan etkiler. Gelişim bozukluklarına, hareket ve beyin işlevi bozukluklarına neden olur. Kolayca buharlaşarak, renksiz bir buhar halinde havaya karışması onu gizli bir toksin durumuna getirir. Aynı zamanda kanserojendir. Solunum, mide ve deri yoluyla emilir. Miktarı ne kadar az olursa olsun civa tehlikelidir. Civaya yüksek düzeyde maruz kalan kimseler civa zehirlenmesi (Minamata hastalığı) yaşayabilir. Civa zehirlenmesinin belirtileri ise kas ağrıları, zayıf koordinasyon, ellerde ve ayaklarda uyuşma, deride döküntü, uykusuzluk, kaygı, hafıza sorunları, kekemelik veya konuşma güçlüğü olarak sıralanabilir.

Bazı Ek Bilgiler

Civanın Dünya'nın en değerli madenleri arasında yer aldığını dile getirmek mümkün. Gümüş beyaz rengine sahip olan civa oda sıcaklığında sıvı halde kalabilen tek metaldir. Atom numarası 80 ve atom ağırlığı ise 200,59 olarak bilinmektedir. 357 derecede kaynayan cıva aynı zamanda - 39 derecede katılaşmaktadır.