Anadolu'da kullanılan Türk halı kilim motifleri

Anadolu’da halı ve kilim geleneği, gerçekten büyülü ve köklü bir kültürel zenginlik barındırıyor. Her bir motif, dokuyan kişinin duygularını, inançlarını ve yaşam tarzını yansıtır. Bu güzel eserler, günümüzde de ev dekorasyonunda ve sanat galerilerinde yer bulmaktadır.

İnsanoğlu, varoluşundan bu yana duygularını, yaşamını, değerlerini, fikirlerini, gündelik hayatını, geçmişini ve hayallerini anlatma ihtiyacı duyar. Bunu her yörenin, her dönemin insanı, elindeki kaynakları kullanarak sanatına aktarır. Anadolu insanının tuvali, Çatalhöyük’ten bu zamana dek gelen kilimlerdir ve anlattıkları, bu kilimlere dokunan motiflerde gizlidir. İşte bazı halı kilim motifleri ve anlamları:^[1]

AKREP

Akrep motifi kötü ruhlardan korunmak için yapılan motiflerden biridir. Bu motif şeytanın ruhunu ifade eder. Her an öldürmek için bekleyen akrep, kötü niyetin ve sebepsiz kavganın bir simgesidir. Anadolu insanı evlerinde akrebin yürümesinin zorlanacağı dokuma kilimler kullanır.

Akrep motifi zeminde ve dış bordür süslemelerinde kullanılmaktadır.[2]

GÖZ

İnsan gözü iyi niyetli bakışlar attığı gibi kötü niyetli bakışlarda atabilir. Kötü niyetli bakışlar atanın nazarlar taşıyan gözün kendisi olduğu kabul edilmektedir. Nazar önlemlerinden birisi olarak düşülen göz motifini dokumalarda özellikle koçboynuzu, eli belinde ve bereket motifinin etrafında ya da içinde görülmektedir.

BEREKET

Bereket motifi olarak bilinen kilim desenleri, üç grupta değerlendirilebilir. İlk grupta; nar, üzüm, kavun, karpuz, incir, dut gibi meyveler ile ejder, boğa, yılan, koç, kelebek, geyik, balık gibi hayvanlar yer alır ve uçsuz bucaksız mutluluğu sembolize ederler. İkinci grupta; yapraklar, çiçekler ve ağaç motifleri yer alır ve bolluğu, uğuru simgelerler. Üçüncü grupta ise; sular, kayalar, dağlar gibi tabiat varlıkları yer alır ve evreni, onun hareketini, yapısını aynı zamanda doğum, ölüm ve yeniden doğumu temsil ederler.^[3]

SAÇBAĞI

Saç bağı motifinde saç, ölümsüz olmayı simgeler. Dokuyan, dolaylı olarak evlenmeyi, çoğalmayı ve ölünceye dek sevdiğiyle olmayı istediğini anlatır.

İM VE DAMGA MOTİFLERİ

Tarih süresince Türklerin boy, oba, devlet, oymak gibi mefhumları anlatmak amacıyla belli başlı figürler, imler, damgalar kullandıkları bilinir. Bu damgalar ve imler, toplumun ya da kişinin varoluşunu temsil eder. Bunun amacı, aile isminin ve soyun devam ettirilmesinin yanında, ailenin değerli eşyalarının da korunmasıdır. Her bir dokuma, döneminde kullanılan araçları, eşyaları ve o toplum kültürünü yeni nesillere aktarır. Günümüzün logo, rumuz ve piktogramları da bu gelenekle ilişkilidir.

https://sohoantiq.com/blog/kilim-motifleri-ve-anlamlari

İnsan Motifi

Kilim motifleri anlamları ile dokuyanın duyguları birleştiğinde, içinde bulunulan durumu anlatır. İnsan deseni kullanılan motifler de, çoğu zaman özleme işaret eder. Bazı dokumalarda gurbette olan ve görmek istenen sevgili, bazılarında ise kız ya da erkek çocuğunu sembolize eden bir motiftir. Dokuyan kişinin hasretini ya da çocuk beklentisi duymasını anlatır. Bunun yanında, yaratıcılık ve çalışkanlığın da simgesidir.

İBRİK

Saflığı ve temizliği sembolize eden motif anı zamanda hamileliği de sembolize eder.

https://www.ucanhali.com.tr/index.php/motiflerin-dili

KOÇ BOYNUZU

Erkeklerin üretkenliği, verimliliği, kahramanlığını, gücünü, ve ataerkil ailelerin Anadolu'daki önemini sembolize eden motif.^[4]

Koç boynuzu motifi Bereket, kahramanlık, erkeklik, gücün sembolü. Anadolu kültüründe ana tanrıçadan sonra, ya da onunla beraber kullanılan bir motiftir. Boynuz sembolü insanlık tarihi boyunca güç kuvvet işareti olan erkekle eşleştirilmiştir.

Türk süsleme sanatındaki hayvan sembollerinin en güzel örnekleri, koç, koyun veya dağ keçisi heykellerinden oluşan mezar taşlarında görülmektedir. Günümüzde Anadoluda koç boynuzu motifli halı ve kilimlerde yaygındır.^[2]

SU YOLU

Su, hayatın en değerli parçalarından biridir. Hal böyleyken, Anadolu insanının Suyolu deseni ile bezediği kilim motifleri ve anlamları da, hayatı, canlılığı, bolluğu, saflığı, yenilenme ve yeniden doğmayı barındırır. Bunların yanı sıra, erdemli, bilge ve soylu olmayı da simgeler.^[1]

KÜPE

Sıklıkla genç ve bekâr kızlar tarafından işlenen küpe motifi, kilimi dokuyanın, evlenmeye dair istekli olduğunu, dolaylı olarak ailesine anlatma yoludur. Genç erkeklerin ve kızların yuva kurmasını ve cinselliği temsil eder.