Bilimsel Araştırmaların Güvenilirlik Kıstası Olan P Değeri Ateş Altında!

Araştırmacılar bir bulgunun ne zaman ‘anlamlı’ olarak nitelendirilmesi gerektiği konusunda anlaşmazlığa düştüler. Temmuz 2017’de 72 araştırmacı, popüler ancak bir o kadar da eleştirilen ve istatistiksel bir değer olan p-değerini hedef alarak daha düşük bir anlamlılık eşiği (seviyesi) talep ettiler. 88 araştırmacıdan oluşan bir grubun 18 Eylül 2017 tarihinde yayınladığı cevapta, akademisyenlerin belirli p-değerlerini kullanmalarını gerekçelendirmelerinin gelişigüzel bir eşik değerini esas almaktan daha iyi bir çözüm olacağı belirtildi.

P-değeri onlarca yıldır istatistiksel anlamlılık ölçütü olarak kullanılmakta ancak akademisyenlerin bu ölçütün eksiklikleri ve olası suistimaline karşı farkındalıkları gitgide artıyor. Hatta öyle ki 2015’te bir psikoloji bülteni p-değerini tamamen yasakladı.

Bu istatistiksel değer, ölçülen olgunun varsayılan durum ile bağlantısı olmadığını gösteren ‘boş hipotezi’ test etmek için kullanılır. P-değeri küçüldükçe sıfır hipotezinin doğru olma olasılığı, yani sonucun rastlantısal olarak farklı çıkma olasılığı azalır. P-değeri 0,05’in altındaysa sonuçlar genellikle istatistiksel olarak anlamlı ve sıfır hipotezi de geçersiz kabul edilir.

Daha sonra Nature Human Behaviour’da yayınlanan Temmuz 2017 ön baskısında, aralarında daha fazla tekrarlanabilirlik talep eden liderlerin de olduğu araştırmacılar bu eşik değerinin 0,005’e düşürülmesini, böylece yalancı pozitif sonuçların sosyal bilimlere ve biyomedikal kaynaklara sızmasının önüne geçilebileceğini belirttiler.

Ancak Hollanda, Eindhoven Teknoloji Üniversitesi’nde deneysel psikolog olarak görev yapan ve PsyArXiv ön baskı sunucusunda yayınlanan eleştirinin baş yazarı olan Daniel Lakens, tüm bilim dallarına aynı eşik değerini uygulamanın aşırıya kaçtığını ve insanlardan yaptıklarına gerekçe sunmalarını istediğiniz anda bilimin ilerleyeceğini söylüyor.

İstenmeyen Sonuçlar

Negatif sonuçlar barındıran çalışmaların yayınlanmadığı göz önüne alınırsa, bazı araştırmacılar P-değerinin anlamlılık eşiğini düşürmenin yayın yanlılığı sorununu vahimleştireceği konusunda endişe duyuyorlar (EA notu: Hipotezi desteklemeyen sonuçlar sadece araştırmacının dosyalarında kalacağından yayınlanmış araştırmalar arasında yer alamayacak, böylece yayınlanmış araştırmalar belli bir yönde yanlılık göstermiş olacaktır.). Öte yandan daha sıkı bir P-değeri eşiği, etki aslında varolduğu halde aksini iddia ederek daha çok yalancı negatif sonuçlara ulaşılmasına sebep olabilir. Lakens, konu ile ilişkin fikrini şöyle belirtiyor:

Herhangi bir yöntemi uygulamaya koymadan önce istenmeyen negatif sonuçların doğmayacağından emin olmalıyız.

Lakens ve iş arkadaşları, bunun yerine araştırmacıların deneyleri için seçecekleri p-değerini ve bu seçimin gerekçelerini herhangi bir veri toplamadan önce belirlemeleri gerektiğini söylüyor. Bu eşik seviyeleri bir bulgunun olası etkisi ya da ne kadar şaşırtıcı olabileceği temel alınarak seçilebilir. Seçilen bu eşik değerleri bilimsel bir makale türü olan ve metotlar ile önerilen analizlerin hiçbir deney uygulanmadan önce meslektaş incelemesinden geçtiği kayıtlı raporlarda değerlendirilebilir.

Texas A&M Üniversitesi’nde istatistik uzmanı olan ve Temmuz 2017 taslağında eş yazarlık yapmış Valen Johnson şöyle karşılık veriyor:

Araştırmacıların hiçbir zaman daha sıkı bir p-değeri için istekli olacaklarını sanmıyorum.

Los Angeles, Southern California Üniversitesi’nde davranışsal ekonomist ve bir başka eş yazar olan Daniel Benjamin ise şöyle ifade ediyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Bilim insanlarının çoğu kendi çalışmaları söz konusu olduğunda kolay yolu seçme eğilimindedir.

Ancak Lakens, p-değerini manipüle etme girişimlerinin araştırmacıların seçtiği gerekçelerden belli olacağını düşünüyor ve şöyle söylüyor:

En azından herkes 0,05 eşiğinin düşünmeden kullanılmaması gerektiği konusunda hemfikir.

2016 yılında beklenmeyen bir adım atarak 177 yıllık tarihinde ilk defa p-değerinin kullanımı ile ilgili detaylı tavsiyelerde bulunan Amerikan İstatistik Derneği’nin baş yönetmeni Ronald Wasserstein ise kanıt standartları için belirli eşik değerleri oluşturmanın bilim için iyi olmadığını düşünüyor. 2017 Ekim ayında istatistiksel çıkarım üzerine aynı dernek tarafından düzenlenen bir sempozyumda yine bu tavsiyeler üzerinde duruldu.

Wasserstein, gündemdeki p-değeri tartışmasında henüz bir taraf seçmediğini söylüyor ve ekliyor:

Tek bir sihirli sayı olmaması bizi şaşırtmamalı.