Margaret Thatcher Kimdir? Avrupa'nın İlk Kadın Başbakanı Neler Yapmıştır?

Tarihsel olarak kadın siyasetçilerin erkeklere karşı azınlıkta olduğu bilinen bir gerçektir.^[1] Türkiye'deki veya başka bir ülkedeki meclislere bakıldığında siyasilerin büyük bir kısmının erkek olduğu açıkça görülebilir. Ancak Avrupa'nın ve İngiltere'nin ilk kadın başbakanı Margaret Thatcher gibi istisnalar da tarihte birer öncü olarak yerini almıştır.

Wikimedia Commons

Hayatının İlk Yılları

13 Ekim 1925'te Grantham' da doğan Margaret Thatcher'in ailesi bir bakkal dükkânı işletiyordu. Annesi Beatrice Ethel ev hanımı; babası ise bakkaldı, aynı zamanda siyasette de aktif bir rol oynuyordu. Margaret'in siyasete ilgisi, babası sayesinde oldukça küçük yaşlarda başlamıştı.^[2]

Babası Alfred Roberts, o yıllarda belediye meclis üyesiydi ve gelecekte Grantham'ın belediye başkanı olacaktı. Alfred kızı için bir ilham kaynağı olmuş, Margaret'in siyasete olan ilgisini tetiklemişti.

Ailesiyle birlikte bakkal dükkanlarının üstündeki bir dairede yaşayan Margaret, üniversite hayatına Oxford'da Kimya bölümünü tercih ederek başladı. O yıllarda hocası olan Dorothy Hodgkin, Nobel ödüllü bir kimyager idi. Hodgkin da Margaret'in fikirlerinin oluşmasında büyük etkiye sahipti.

Margaret, üniversitede kimya okumasına rağmen siyasete olan ilgisini hep devam ettirdi. Kariyer planlarında kimyayı ikinci sıraya koyuyor, siyaseti hep bir adım önde tutuyordu. Bu ilgisi sayesinde Oxford Muhafazakâr Öğrenci Derneği'nde başkanlık koltuğuna oturdu. Margaret burada, gelecekteki siyasi rakipleri ve dostlarıyla erkenden tanışmış oldu.

Siyasete Atılması

Margaret siyasete aktif bir şekilde katılmaya başladığında henüz yirmili yaşlarındaydı. 1950'li yılların başında Muhafazakâr Parti'den adaylığını ilan etti. Bu onu ülkedeki en genç kadın aday yaptı ve ülke dışında da tanınmasını sağladı.^[3]

Fakat başlarda işler istediği gibi gitmedi, aday olduğu ilk iki seçimi kaybetti. Buna rağmen oldukça iyi bir hava yakalamıştı, rakip partinin oylarını büyük bir oranda eritmişti. Bir işçi kenti olan Dartford'un seçmeni, savaş sonrası kıtlıklarla ve dayatılan yüksek vergilerle boğuşurken Margaret onlara farklı bir bakış açısı sunuyordu. Diğer muhafazakarların aksine seçmenler için önem arz eden konularda ikna edici konuşmalar yaparak kendine bir dinleyici kitlesi oluşturmayı başarmıştı.

Margaret Thatcher, ilerleyen yıllarda avukatlık eğitimi de aldı ve vergilendirme konusunda uzmanlaştı. 1959'da Kuzey Londra'daki bir seçim bölgesi olan Finchley'den Parlamento Üyesi, yani milletvekili seçildi ve 1992'de Lordlar Kamarası üyesi olana kadar vekilliğini sürdürdü. Bunu takip eden iki yılda Harold Macmillan'ın yönetimindeki kadroda küçük bir rol üstlendi. 1964-70 yılları arasında da partinin üst düzey yöneticileri arasına girdi ve genellikle "gölge bakanlık" yaptı. Muhafazakârlar, 1970 yılında Edward Heath başbakanlığında iktidara geldiklerinde kendini Eğitim Bakanı olarak buldu ve böylece kabineye girdi.

Eğitim Bakanlığı

Margaret'in bakanlıktaki görevi, başlangıçta pek iyi gitmiyor gibi görünüyordu. Yürürlükten kaldırdığı bir projeden sonra "süt hırsızı" olarak anılmaya başladı. Margaret, icraatlarına yapılan kötü yorumlardan çok dönemin başbakanı Edward Heath'in fikirlerini dinlemediğini düşünüyor ve pozisyonunu etkisiz görüyordu.^[4] Hatta o yıllarda hiçbir zaman başbakan olamayacağını da düşünüyordu, kadınların siyasetteki geleceği hakkında umutsuzluğa kapılmıştı.

Wikimedia Commons

Avrupa'nın İlk Kadın Başbakanı

Margaret'in öngörülerinde haksız çıkması uzun sürmedi. 1974'te Muhafazakâr Parti, iktidarı kaybettiğinde Margaret'in parti içindeki gücü artmaya başladı ve Heath'e baskın çıkarak bir yıl sonra partinin liderliğine soyundu. Edindiği bu yeni rolle birlikte de Avamlar Kamarası'nda muhalefet lideri olan ilk kadın oldu.

Muhalefet partisi için işler iyiye gidecek gibi görünüyordu. Çünkü hükümet zor bir dönemden geçiyordu, hatta iflas etmek üzereydi. Ülkede işsizlik artmış, işçi sendikaları ve hükümet arasında gerginlik had safhaya ulaşmıştı. Bunu fırsat bilen Margaret önderliğindeki Muhafazakâr Parti 1979'da tekrar iktidara geldi ve Margaret, aynı yılın mayıs ayında Avrupa ve İngiltere tarihindeki ilk kadın başbakan olarak görevine başladı.^[5] Görevi sona erdiğinde ise Britanya tarihinin en uzun süre görevde kalan yedinci başbakanı olacaktı.^[6]

İlk icraatlarından biri, enflasyonu kontrol altına alabilmek için faiz oranlarını yükseltmek oldu. İşçi örgütlerine adeta savaş açmıştı ve Britanya'nın geleneksel endüstrilerini yok etmesiyle tanındı. ABD Başkanı Ronald Reagan şüphesiz Margaret'in en yakın müttefiklerinden biriydi, Ronald da bir muhafazakardı ve ikili benzer politika ve felsefeler paylaşıyordu.

Falkland Savaşı

Margaret başbakanlığının daha ilk döneminde askeri bir krizle karşı karşıya kalmıştı. Nisan 1982'de Arjantin'in Falkland Adaları'nı işgal etmesi Margaret için büyük bir meydan okumaydı. Zaten birçok nedenden dolayı aralarında gerginlik olan bu iki devletin en büyük çatışma alanı Falkland Adaları'ydı.

Thatcher soğukkanlı ve hızlı hareket etti, adalara çıkartma yaptı ve Falkland Savaşı'nı resmen başlattı. Ancak bu savaş çok uzun sürmedi; Haziran 1982'de Arjantin, İngiliz güçlerine teslimiyetini bildirdi.

Margaret'e Suikast Girişimi

Krizler ikinci başbakanlık dönemini yaşayan Margaret'ın peşini bırakmıyordu. Bunların en büyüğü ise karşılaştığı suikast girişimiydi. İrlanda Cumhuriyet Ordusu tarafından kurulan bir komployla Brighton'daki konferansta bomba saldırıya uğradı. Buna rağmen dik duruşunu bozmayan Margaret, cesurca bir davranış göstererek konferansı iptal ettirmedi ve saldırının ertesi günü de konferansta konuşmalarına devam etti.

İstifa Süreci

Margaret, üçüncü döneminde ortaya koyduğu "sevimsiz" olarak nitelendirilen politikalar yüzünden topa tutuldu. Ülke çapında standart bir eğitim sistemi yürütmek istemiş, ayrıca sağlık sisteminde de birtakım değişiklikler uygun görmüştü. Fakat işler beklediği gibi gelişmedi. Vergi politikaları yüzünden iktidarı büyük oranda oy kaybetti. Halkın protestolarına parti içindeki anlaşmazlıklar da eklenince Margaret köşeye sıkışmıştı.

1990'da parti liderliği için dirense de sonunda kendisini geri plana atmak zorunda kaldı. 22 Kasım 1990'da istifasını açıkladı ve şunları söyledi:

Meslektaşlarımla geniş çaplı istişarelerde bulunduktan sonra, kabinedeki meslektaşlarımın liderlik için oylamaya girebilmelerine olanak sağlamak üzere görevimden çekilmemin Parti'nin birliğine ve Genel Seçimlerde zafer kazanma ihtimaline daha iyi hizmet edeceği sonucuna vardım. Kabine içinde ve dışında bana böylesine özverili bir şekilde destek veren herkese teşekkür etmek isterim.

Wikimedia Commons

Siyaset Sonrası Hayatı

Margaret, 1992 yılında Lordlar Kamarası'na Kesteven Barones'i olarak atandı. Bu yıllarda deneyimlerini anlattığı iki kitap çıkardı.^{[7], [8]} Uluslararası politika hakkında kaleme aldığı kitabı ise 2002 yılında yayınlandı.^[9]

Bir yıl sonra ise Margaret, 50 yılı aşkındır hayatını paylaştığı eşi Denis'in ölümüyle acı bir kayıp yaşamıştı. Ertesi yıl ise yakın arkadaşlarından Ronald Reagen'ı kaybetti. Sağlık nedenleri dolayısıyla eski ABD Başkanı'nın cenazesine video bağlantı aracığıyla katılmak zorunda kaldı.

2005 yılında 80. yaşını bitiren Thatcher'ın onuruna Kraliçe II. Elizabeth, Tony Blair ve birçok değerli dostu tarafından büyük bir etkinlik düzenlenmişti. 2007 yılında ilk kadın başbakanın heykeli Avam Kamarası'na dikildi.

Son Yılları

Margaret'in sağlığı yaşı ilerledikçe kötüleşiyordu. 2010 yılında kendisi için yapılan bir doğum günü kutlamasını kaçırmasıyla kötü sağlığı manşetlere ulaştı. Ağrılı kas iltihabı nedeniyle birkaç hafta hastanede kalan Margaret, ilerleyen yıllarda da sağlığı nedeniyle birçok açılışa ve kutlamaya katılamadı.

Margaret, Temmuz 2011'de Lordlar Kamarası'ndaki ofisinin de kapatılmasıyla politika hayatı tamamen sonlandırdı. İlerleyen yıllarını Londra, Belgravia'daki evinde adeta inzivaya çekilerek yaşadı.

Avrupa'nın ve İngiltere'nin ilk kadın başbakanı olan Margaret Thatcher, 8 Nisan 2013 tarihinde 87 yaşındayken hayatını kaybetti. Hayata gözlerini yumduğunda Carol ve Sir Mark adında iki çocuğu vardı.