Amfetaminler ve Etkileri: Bir Gecede "Süper Zekâ" Olmak Mümkün mü?
- İndir
- Dış Sitelerde Paylaş
Amfetaminler, beyinde merkezî sinir sistemini uyararak norepinefrin, dopamin ve serotoninin de içinde bulunduğu "nörotransmiter (nöroiletici)" adı verilen hormonların salınımını arttıran kimyasal bileşiklerdir. Bu hormonların sinapslarda (nöronların bağlantı noktaları) bulunan konsantrasyonlarının artmasıyla nöronlar tetiklenir ve daha fazla uyarılırlar. Amfetamin ve türevi olan bu bileşikler kullanılarak üretilen ilaçlar (Adderall) Narkolepsi (bir uyku bozukluğu) ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Sendromu tedavilerinde kullanılmaktadır. Adderall yalnızca hastalar tarafından değil, bilişsel performansı arttırdığı için yurt dışında yaygınlaşmaya ve özellikle öğrenciler arasında kullanılmaya başlamıştır. Peki, bu ilaçlar bizi gerçekten bir gecede "süper zekâ" yapmaya yetiyor mu?
Adderall, terapötik dozlarda (etkili doz) kullanıldığında kişilerde uyanıklık sağlayan ve dikkati arttıran bir amfetamin türevidir. İlacın alınmasıyla birlikte merkezi sinir sistemimizde iletişimi sağlayan ve her birinin farklı görevi olan nörotransmiterlerin salınımı artmaya başlar. Bunların başlıcaları dopamin, serotonin ve norepinefrindir.
Dopamin, ödül ve zevk sistemimizi uyarır ve bilişsel aktiviteyi arttırır. Serotonin, beynimizde uyardığı bölgeye göre birçok etki gösterir. Uyku durumumuzu, duygularımızı, açlığımızı, cinsel isteğimizi etkiler. Norepinefrinin görevi ise, otonom sinir sistemini kontrol etmektir; yani kalp hızımızı, solunum hızımızı ve kan basıncımızı etkileyerek bir tür "savaş ya da kaç" tepkisi oluşturur.
Amfetaminler bu nörotransmiterlerin konsantrasyonunu arttırarak dikkat dağınıklığını önler, uyanıklık süremizi uzatır ve çalışma saatlerimizin artmasını sağlar. Kas gücünü ve atletik performansı da arttıran bu ilaç yorgunluk hissetmemizi de geciktirir.
Kötü haber şu ki, bu bileşikler bizim bilişsel gelişimimiz ve öğrenme düzeyimizde bir artış sağlamaz. Yalnızca, ilacın etkisindeyken alarm durumunda ve sürekli uyanık olan beynimiz sayesinde normalde ulaşamayacağımız sürelerde çalışma ve odaklanma vaat eder.
Riske Değer mi?
Peki, uyuşturucu olarak kullanılan metamfetaminle kimyasal olarak bu kadar benzeyen bir ilacın yan etkileri göze alınabilir mi?
Bu ilaçların çok ciddi ve hayati yan etkileri bulunmaktadır:
- hipertansiyon,
- taşikardi (kalp atımının hızlanması),
- uyku bozuklukları,
- panik atak,
- erektil disfonksiyon (ereksiyon sağlanmasında güçlük),
- depresyon,
- halüsinasyon,
- intihara meyillilikte artış.
İlaç içeriğindeki bağımlılık oranı yüksek kimyasallar fiziksel veya psikolojik bağımlılık yaratabilmektedir. Fiziksel bağımlılıkta, ilaç düzenli olarak kullanıldığında, beyinde amfetamin ve türevlerine karşı tolerans gelişir. Bunun sonucu olarak daha yüksek dozlara ihtiyaç duyulmaya başlanır. Psikolojik bağımlılıkta ise ilacın kullanımı bireyin önceliği olur. Bu bireyler Adderall olmadan işlerini gerçekleştiremezler ve kendi istekleriyle yüksek doz kullanmaya başlarlar.
ABD'de uyuşturucu kaçakçılığı ve kullanımı ile mücadele eden bir kurum olan "Uyuşturucuyla Mücadele Dairesi (Drug Enforcement Administration)", suistimal edilme oranı giderek artan Adderall ve türevi ilaçları eroin, kokain ve metamfetamin ile aynı listede bulundurmaktadır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 52
- 29
- 17
- 15
- 11
- 11
- 6
- 3
- 3
- 2
- 1
- 1
- Anthony Rivas. Adderall's Effect On Your Brain: Whatever Obscure Benefits There Are, It's Not Worth It. (24 Mart 2019). Alındığı Tarih: 24 Mart 2019. Alındığı Yer: Medical Daily | Arşiv Bağlantısı
- AddictionCenter. Addiction To Adderall. (28 Aralık 2018). Alındığı Tarih: 24 Mart 2019. Alındığı Yer: Addiction Center | Arşiv Bağlantısı
- Karen L.Cropsey, et al. (2017). Drug & Alcohol Dependence. ISBN: 0376-8716. Yayınevi: Elsevier.
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 10/12/2024 23:24:55 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7705
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.