Amfetaminler ve Etkileri: Bir Gecede "Süper Zekâ" Olmak Mümkün mü?

Amfetaminler, beyinde merkezî sinir sistemini uyararak norepinefrin, dopamin ve serotoninin de içinde bulunduğu "nörotransmiter (nöroiletici)" adı verilen hormonların salınımını arttıran kimyasal bileşiklerdir. Bu hormonların sinapslarda (nöronların bağlantı noktaları) bulunan konsantrasyonlarının artmasıyla nöronlar tetiklenir ve daha fazla uyarılırlar. Amfetamin ve türevi olan bu bileşikler kullanılarak üretilen ilaçlar (Adderall) Narkolepsi (bir uyku bozukluğu) ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Sendromu tedavilerinde kullanılmaktadır. Adderall yalnızca hastalar tarafından değil, bilişsel performansı arttırdığı için yurt dışında yaygınlaşmaya ve özellikle öğrenciler arasında kullanılmaya başlamıştır. Peki, bu ilaçlar bizi gerçekten bir gecede "süper zekâ" yapmaya yetiyor mu?

Adderall, terapötik dozlarda (etkili doz) kullanıldığında kişilerde uyanıklık sağlayan ve dikkati arttıran bir amfetamin türevidir. İlacın alınmasıyla birlikte merkezi sinir sistemimizde iletişimi sağlayan ve her birinin farklı görevi olan nörotransmiterlerin salınımı artmaya başlar. Bunların başlıcaları dopamin, serotonin ve norepinefrindir.

Dopamin, ödül ve zevk sistemimizi uyarır ve bilişsel aktiviteyi arttırır. Serotonin, beynimizde uyardığı bölgeye göre birçok etki gösterir. Uyku durumumuzu, duygularımızı, açlığımızı, cinsel isteğimizi etkiler. Norepinefrinin görevi ise, otonom sinir sistemini kontrol etmektir; yani kalp hızımızı, solunum hızımızı ve kan basıncımızı etkileyerek bir tür "savaş ya da kaç" tepkisi oluşturur.

Amfetaminler bu nörotransmiterlerin konsantrasyonunu arttırarak dikkat dağınıklığını önler, uyanıklık süremizi uzatır ve çalışma saatlerimizin artmasını sağlar. Kas gücünü ve atletik performansı da arttıran bu ilaç yorgunluk hissetmemizi de geciktirir.

Kötü haber şu ki, bu bileşikler bizim bilişsel gelişimimiz ve öğrenme düzeyimizde bir artış sağlamaz. Yalnızca, ilacın etkisindeyken alarm durumunda ve sürekli uyanık olan beynimiz sayesinde normalde ulaşamayacağımız sürelerde çalışma ve odaklanma vaat eder.

Riske Değer mi?

Peki, uyuşturucu olarak kullanılan metamfetaminle kimyasal olarak bu kadar benzeyen bir ilacın yan etkileri göze alınabilir mi?

Bu ilaçların çok ciddi ve hayati yan etkileri bulunmaktadır:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

• hipertansiyon,
• taşikardi (kalp atımının hızlanması),
• uyku bozuklukları,
• panik atak,
• erektil disfonksiyon (ereksiyon sağlanmasında güçlük),
• depresyon,
• halüsinasyon,
• intihara meyillilikte artış.

İlaç içeriğindeki bağımlılık oranı yüksek kimyasallar fiziksel veya psikolojik bağımlılık yaratabilmektedir. Fiziksel bağımlılıkta, ilaç düzenli olarak kullanıldığında, beyinde amfetamin ve türevlerine karşı tolerans gelişir. Bunun sonucu olarak daha yüksek dozlara ihtiyaç duyulmaya başlanır. Psikolojik bağımlılıkta ise ilacın kullanımı bireyin önceliği olur. Bu bireyler Adderall olmadan işlerini gerçekleştiremezler ve kendi istekleriyle yüksek doz kullanmaya başlarlar.

ABD'de uyuşturucu kaçakçılığı ve kullanımı ile mücadele eden bir kurum olan "Uyuşturucuyla Mücadele Dairesi (Drug Enforcement Administration)", suistimal edilme oranı giderek artan Adderall ve türevi ilaçları eroin, kokain ve metamfetamin ile aynı listede bulundurmaktadır.