Akrepler Ateş veya Alkol Etkisinde Kendilerini Sokarak Öldürürler Mi?

İddia

Akrepleri ateş ile kıstıracak olursanız kendi iğnesiyle kendisini sokarak intihar eder.

2. İddia

Akreplere alkol verecek olursanız kafası karışarak kendisini sokar ve ölür.

3. İddia

Akrepler kendilerinden çok güçlü bir rakiple karşılaştıklarında veya korktuklarında kendilerini sokarak intihar ederler.

Gerçek mi?

Sahte

Gerçek Ne?

Ateş çemberine sarılmış bir akrebin kendini sokuyor gibi gözükmesi bir algı yanılgısıdır. Hiçbir akrep kendisini sokarak intihar edemez, zira her akrebin kendi zehrine karşı bağışıklığı bulunmaktadır. Dolayısıyla akrep intihar etmeyi denese bile bunu asla başaramayacaktır. 

İddianın Kökeni

Akreplerin ateş çemberi, alkol, rakip korkusu gibi baskılar altında kaldıklarında intihar ettiklerine dair yaygın inanış, çok eskilere kadar dayanmaktadır ve bilim insanlarının da ilgisini çekmektedir. Öyle ki 21 Nisan 1887 tarihli Nature dergisinde "Akrepler İntihar Eder Mi?" başlıklı bir makale yayınlanmış ve farklı bilim insanlarının görüşlerine yer verilmiştir. Makalenin özet paragrafının ilk cümlesi şöyledir:

Yaptığı deneyler sonucunda Bay Bourne tarafından yapılan çıkarım, akreplerin intihar etmediği ve ölüm sebebinin ateşin yaydığı sıcaklık olduğudur.

Bilgiler

Akrepler (Scorpiones), Araknidler Sınıfı içerisindeki, Dromopoda alt sınıfı dahilindeki bir takımdır. Antarktikta hariç tüm kıtalarda yaygın olarak bulunurlar. 9 milimetreden 21 santimetreye kadar birçok farklı büyüklükte rastlanabilirler. Günümüzde tam olarak 1752 türü tanımlanmıştır ve bunlar 13 aile altında toplanırlar. Akrepler, zehirli iğneleriyle nam salmışlardır ve 25 farklı türünün insanı dahi öldürecek kadar zehirli olduğu bilinmektedir. Akrepler bu zehirlerini düşmanlarından korunmak ve avlarını öldürmek için kullanırlar. Kimi zaman çiftleşme öncesinde erkekler arasındaki mücadelede de kullanılırlar.

Akrepler, zehirlerini iki salgı bezi sayesinde üretirler. Bu salgı bezlerinin genetik yapısındaki farklılıklar, zehrin kimyasının farklı olmasına neden olmaktadır. Bu sebeple her akrep türünün zehri birbirinden farklı toksisite (zehirleyicilik) değerindedir. Üstelik, genetik farklılıklardan ötürü tek bir tür içerisindeki farklı akrep bireylerinin zehirleri de birbirinden farklı zehirleyicilikte olabilir. Zehrin yapısına 60 ila 70 arasında aminoasidin bir araya gelmesiyle oluşan proteinler katılır. Bu proteinler, sinir sistemini etkilerler ve "nörotoksin" olarak anılırlar. Protein, akrebin vücudundan çıkıp, yabancı vücuda girdiği anda sinir sistemini felç eder ve hızlı bir şekilde ölümü getirir. Nörotoksinlerin protein yapısı sebebiyle, genetik farklılıklar farklı nitelikte zehirler yaratabilir. Bu yüzden her akrep kendi zehrine karşı bağışıklığa sahiptir ve bu genetik yapıyla belirlenir.

Akrebin Zehri Kendine İşler mi?

Vücudun tanıdığı kimyasallar, vücuda zarar veremez. Bu sebeple aslında yabancı canlılar (bakteriler, virüsler, parazitler, vb.) için son derece ölümcül olan savunma sistemimiz, kendimize zarar vermez. Ancak genetik yapımız değişecek olursa (mutasyonlar, transpozonal sıçramalar, vs.) "oto-immün" denen hastalıklara yakalanabiliriz ve kendi savunma sistemimiz kendimizi yok etmeye başlayabilir. Benzer bir şekilde, akreplerin de kendi sinir sistemleri, kendi zehirlerinden etkilenmez (hastalıklar haricinde). Bu sebeple hiçbir akrep kendisini sokarak öldüremez. 1998 yılında The Journal of Experimental Biology dergisinde yayımlanan bir araştırma, buna net bir nokta koymuştur:

Akreplerin kas ve sinir sistemleri, kendi zehirleri içerisinde bulunan moleküllerden etkilenmemektedir.

Halk arasında bu tip bir mitin yayılmasının nedeni akreplerin soğukkanlı hayvanlar olmasından kaynaklanmaktadır. Akrepler soğukkanlı olduklarından, vücut sıcaklıklarını çevre sıcaklığı belirler. Normal şartlarda yaşayan bir akrebi aniden bir bardağa kapatıp ateşle ısıtacak olursanız, akrebin bütün metabolizması değişecek ve vücudu kramplarla kasılmaya başlayacaktır. İşte insanlar bu krampları akrebin kendisini sokmaya çalışmasına benzetmektedirler. Sonunda, eğer sıcaklık hemen düzelmezse akrep ölecektir. İşte konudan uzak halk, bunu "akrebin kendini sokarak öldürmesi" olarak tanımlar. Halbuki böyle bir durum söz konusu değildir ve muhtemelen asla da olamaz.

Hayvanlarda intihar durumu birçok sefer gündeme geldiyse de, bugüne kadar bilimsel olarak incelenebilecek kadar fazla örneğine veya güvenilir verilere asla ulaşılamamıştır. Dolayısıyla, aksi yöndeki bazı zayıf gözlemsel ve anekdotal verilere rağmen, intihar halen sadece insanlara özgü bir davranış olarak varsayılmaktadır. Ancak genel kanı, bir canlı ne kadar yüksek zekaya sahipse, intihar etmeyi tercih edecek algıya o kadar yakın olacağı yönündedir. Bu sebeple sıklıkla denizlerin zeki canlıları yunuslar ile intihar konusu bir araya getirilse de, buradaki yazımızda da çürüttüğümüz gibi, böyle bir durum söz konusu değildir.