Ahtapotlar, Kolları ile Düşünür! Ahtapot Kolları, Beyinlerinden Bağımsız Olarak Kararlar Alabilir!

Ahtapotlar, yüzlerce vantuzu, 8 kolu, 3 kalbi, 3 santimetreye inebilen veya 9 metreye varabilen boyları ve "dünya dışı canlı" benzeri morfolojisi ile en garip ve dış görünüşü en farklı canlılardır diyebiliriz. Dünya'daki canlıların %95'i omurgasızdır ve omurgasızlar arasındaki en zeki hayvan ise ahtapotlardır!

500 milyon nörona sahip ahtapotların nöronlarının üçte ikisi gibi büyük bir kısmı kollarında bulunmaktadır. Ahtapotların kollarındaki nöronlar 2 şekilde çalışabilir: Beyinden gelen sinyallerle senkronize şekilde veya beyinden bağımsız şekilde. Kollar, bazı sinyalleri kendileri alıp beyne ulaştırmadan değerlendirip tepki verebiliyor, beyinden bağımsız karar alabiliyor, beyinden ayrıldıktan saatler sonra bile etkilere tepki verebiliyor. Yani aslında ahtapotlar bir şekilde "kolları ile düşünebiliyorlar". Bu da onların çevreyi çok hızlı değerlendirip adapte olmalarını sağlıyor.

Dominic Sivitilli

Bir ahtapot, esnek kollarından birini bir kayanın veya bir parça yiyeceğin etrafına doladığında, bunun nedeni ahtapotun beyninin "onu al" demesi değildir. Bunun yerine, ahtapotun kolu, bir sonraki adımda ne yapacağına kendisi karar verir. Biz insanlar için bu durum, ayaklarımızın gideceği yerin kararını başparmağın vermesi gibi olurdu.

Ahtapotlar gibi kafadan bacaklıların sinir sistemi, insanlar ve diğer omurgalı canlılarda olduğu gibi, merkezi bir beynin vücudun geri kalanına emirleri ilettiği sinir sistemi yapısına benzemez. Ahtapotların uzuvları, sinir düğümü ("ganglia") adı verilen düzenli nöron kümeleri içerir; bu nedenle ahtapotların bu "kol beyinleri", merkezi beyinden bağımsız olarak çalışabilir. 2019'da, ahtapot kollarındaki kademeli hareketi görselleştiren bir grup bilim insanı, ahtapotun merkezi beyninin, bu karar sürecine neredeyse hiç dahil olmadığını keşfetti.

Araştırmacılar, çalışmalarında bir ahtapotun nasıl algıladığını ve ardından kollarını kullanarak çevresi hakkındaki bilgileri nasıl işlediğini modellemek için bir kamera ve davranış izleme yazılımını kullandılar. Çalışmanın bulguları, 26 Haziran 2019 tarihli Astrobiyoloji Bilim Konferansı'nda, Washington Üniversitesi'nde davranışsal sinirbilim ve astrobiyoloji alanında yüksek lisans öğrencisi Dominic Sivitilli tarafından yapılan sunumda ilan edildi. Yukarıda yer alan videodan Sivitilli'nin konuyla ilgili bir konuşmasını dinleyebilirsiniz. Sivitilli, yaptığı sunumda şunları söylüyor:^[1]

Şu an burada, geçmişte bakılana kıyasla, bir ahtapot karmaşık kararlar verirken duyusal bilginin bu sinir ağına nasıl entegre edildiğine bakıyoruz.

Ahtapotların kol hareketi, el yordamıyla hareket eden emici kollar içerisindeki reseptörler ile sağlanır. Sivitilli, şöyle söylüyor:

Her emici kol, on binlerce kimyasal ve mekanik reseptör içerir; karşılaştırmak gerekirse, bir insanın parmak ucunda sadece birkaç yüz tane mekanik reseptör bulunur.

Bir ahtapot ilginç bir şeye dokunduğunda, kollarındaki "beyin" girdiyi işler ve bir sinyal göndererek, kola bundan sonra ne yapması gerektiğini söyler. Araştırmacılar, çalışmalarında bir emici kol tarafından üretilen sinyallerin en yakın komşu kola iletildiğini, kol kaslarını harekete geçirdiğini ve koldan vücuda doğru giden geniş bir hareket dalgası oluşturduğunu keşfetti. Sivitilli, şöyle açıklıyor:

Kollar çevreyle ve birbirleriyle aktif olarak etkileşim halindeyken, hayvanın merkezi beynine ulaşan sinyal "oldukça soyutlanmıştır" ve merkezi beyin, doğrudan kol etkileşimlerine dahil değildir. Esasen, ahtapotlar vücutlarını nasıl hareket ettireceklerine ilişkin hesaplamaları "dış kaynak" olarak kullanırlar, bu eylemleri, kollara ne yapacaklarını söylemek için merkezi beyne güvenmek yerine her bir koldaki yerel kontrollere, yani sinir düğümlerine ("ganglia") iletirler.

"İyi hoş ama bilim insanları neden bir astrobiyoloji konferansında ahtapotlardan bahsediyor, bunun Dünya dışı yaşamla ne ilgisi var?" diye düşünüyor olabilirsiniz. Sivitilli, şunları söylüyor:

Bilim insanları, ahtapotların son derece zeki canlılar olduklarını düşünmektedir; ancak buna rağmen çevrelerindeki dünyayı algılama ve etkileşimde bulunma çözümleri; insanlar, şempanzeler ve yunuslar, kargalar gibi zeki omurgalılarda evrimleşen yöntemlerden çarpıcı biçimde farklıdır. Bu nedenle ahtapot bilişi, zekayı anlamak için önemli bir alternatif model olarak hizmet edebilir ve diğer dünyalarda ortaya çıkan zeki yaşamın alışılmadık ifadelerini tanımak için uzmanlara fikir verebilir. Ahtapotlar, bize Dünya'daki ve belki de evrendeki biliş çeşitliliği hakkında bir anlayış vermektedir.