Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
Kaan Kaan
Üye
14

Allah, yaptıklarını görmemiz için bizi yaratması mantıklı mı? bize ihtiyacı var mı?

Bir tanrı neden bilinmek ister? Bir tanrı neden hareket eden nesneler (canlılar) yaratır. Hiçbir şeye ihtiyacı olmayan bir süper gücün bir şey yaratmaya ihtiyacı var mıdır? Evreni yaratması şart mıydı?
28,802 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
1 Cevap
Berat Mutluhan Seferoğlu
Felsefe Genel Editörü

Merhabalar.

Öncelikle bu soru belli bir dini gelenekle ilgili olmadığı için soruyu Allah yerine Tanrı diyerek sormamız daha sağlıklı olacaktır diye belirtelim. Zira bu soru Hristiyanlık gibi diğer dinler muhatap alınarak da sorulabilir.

Tüm Reklamları Kapat

İlk soruyla başlayayım. Şayet bilinme isteği Tanrı'nın yaratmasını tamamen değil de kısmen açıklıyorsa bu mantıklı bir gerekçe gibi görünüyor. Diyelim ki ben mükemmel bir resim yaptım ancak bu resmi insanlara ulaştırmak yerine bodrum katında saklı tutuyorum. Bunun en azından o resmin 'ziyan olması' olduğunu, o resmi bilinir kılmanın bilinmezliğe terk etmekten daha iyi olduğunu söyleyebiliriz. Benzer bir şekilde Tanrı bu resimden çok daha mükemmel bir varlık. Bu nedenle kendisini bilmesi için diğer varlıkları yaratması, onun tek başına ezelilikte var olmasından daha iyi bir şeymiş gibi görünüyor. Buna dindarca bir bakış açısıyla bakmaya çalışırsak meseleyi daha iyi kavrayabiliriz. Tanrı'yı bilmek ya da temaşa etmek bir insan için olabilecek en iyi şeylerden biri ya da belki de en iyi şey olarak görülür dini geleneklerde. Bu kadar büyük bir iyiliğin ortaya çıkmasını sağlamak için başka varlıkların yaratılması çok da mantıksız görünmüyor. 

Peki bu cevap Tanrı'nın bizi yaratmaya ihtiyacı olduğu anlamına gelir miydi? Bu sorunun yanıtı hayır gibi görünüyor. Dini geleneklerde Tanrı'nın yaratma yönünde bir isteği olduğu genelde kabul edilse de yaratmaya ihtiyaç duyduğu kabul edilmez. Diyelim ki ben herhangi bir eylemde bulundum. Bu tek başına benim bu eylemi gerçekleştirmeye ihtiyaç duyduğumu gösterir miydi? Elbette hayır. Tanrı'nın bilinmek için diğer varlıkları yaratması da onun bilinmeye ihtiyaç duyduğu anlamına gelmezdi. İsteyerek bir eylemde bulunmak o eylemde bulunmaya ihtiyaç duyulduğunu göstermez kısacası. Her isteğin bir ihtiyaçtan kaynaklandığı yönünde oldukça tartışmalı bir ön kabulde bulunmadan Tanrı'nın yaratmasının onun bir şeye ihtiyaç duyduğunu gösterdiğini iddia edemezdik. 

Tüm Reklamları Kapat

Peki Tanrı'nın evreni yaratması şart mıydı? Bu noktada işler biraz karmaşıklaşıyor. Çünkü Tanrı'nın mükemmellik sıfatıyla yaratma sıfatı arasında kurulabilecek bazı bağlantılar var. Diyelim ki Tanrı'nın evreni bizler gibi hisli, bilinç sahibi, ahlaki eylemlerde bulunmaya muktedir varlıklar yaratması iyi bir şey olduğu için evreni yarattığını söylüyoruz. Bu durumda şöyle bir şeyi söylememiz mümkün gibi görünüyor: Böyle varlıklar yaratan bir Tanrı, böyle varlıklar yaratmayan bir Tanrı'dan daha iyidir. Ama Tanrı olabilecek en mükemmel varlıktı. O zaman Tanrı evreni yaratmasaydı olabilecek en mükemmel varlık olamazdı, çünkü evreni yaratan Tanrı daha mükemmel bir varlık olurdu sonucuna varılabilir gibi. Bunun sonucu şu: Tanrı en mükemmel varlıksa evreni yaratmış olmak zorunda. Yani Tanrı'nın yaratması zorunludur. Dolayısıyla bu evren olmasaydı bile herhangi bir evreni yaratmamak Tanrı'nın yapamayacağı bir şeydir. Bu geleneksel dini geleneklerin Tanrı'ya atfettiği mükemmellikle yaratma konusunda tamamen özgür olduğu kabulü arasında bir gerilim olduğunu gösterir.

Daha da büyük bir sıkıntı şu: Eğer Tanrı'nın yarattığı evrenin türü gibi ilişkisel özellikleri onun iyilik derecesini değiştirebiliyorsa; mesela daha iyi evren yaratan Tanrı daha iyidir diyebiliyorsak, o zaman olabilecek en mükemmel varlık olan Tanrı'nın olabilecek en iyi evreni yaratması gerekirdi. Aksi takdirde Tanrı olabilecek en iyi Tanrı olamazdı. Çünkü daha iyi bir evreni yaratan Tanrı ondan daha mükemmel olurdu. Eğer Tanrı'nın en mükemmel varlık olabilmesi için olabilecek en iyi evreni -ya da Leibniz'in deyişiyle Mümkün Dünyaların En İyisini- yaratması gerekiyorsa, Tanrı'nın en mükemmel varlık olması için yarattığı evrene ihtiyaç duyduğunu bir anlamda iddia edebilir hale geliriz. Çünkü en iyi evreni yaratmadan en mükemmel varlık olamazdı. Bunun modal çöküş (modal collapse) problemine neden olduğunu, yani var olan her şeyin zorunlu olarak bu şekilde var olması gerektiği ve başka bir şekilde olamayacağı sonucunu doğurduğunu iddia eden felsefeciler var. En azından ilk bakışta bana da doğru görünüyor bu.

Ben açıkçası "Tanrı bizi neden yarattı?" sorusunun makul cevapları olabileceğini düşünüyorum burada anlattığım üzere. Bilinmeyi istemek ve bizler gibi varlıkları yaratmanın yaratmamaktan daha iyi olması Tanrı'nın diğer varlıkları yaratmasının neden mantıklı olduğunu açıklamaya yeten nedenler. Ancak bunları kabul etmemiz durumunda en azından bir bakış açısına göre Tanrı'nın yarattığı varlıklara ihtiyaç duyduğu ve modal çöküşün gerçekleştiği sonuçları bu tür bir Tanrı tasavvurunu sıkıntıya sokacak noktalar. 

Teistlerin vermeye çalışabileceği cevaplardan bazıları şunlar:

1. Tanrı'nın hiçbir ilişkisel özelliği yoktur. Ya sadece içsel (intrinsic) özelliklere sahiptir ya da ayrı ayrı özelliklere hiçbir şekilde sahip değildir. Dolayısıyla yarattığı evren türünün Tanrı'yı daha iyi kılan bir özelliği olduğunu da iddia edemeyiz. Bu ilahi basitlik sıfatının kabul edilmesi gerek. Burada değinemeyeceğim başka bazı problemlere yol açan bir sıfat bu. Detaylı bilgi için Öncül'ün 3. sayısında çevireceğim "Ryan Mullins - Basitçe İmkansız: İlahi Basitliğe Karşı" makalesine bakmalısınız.

2. En iyi evren diye bir şeyin olması mümkün değil. Dolayısıyla en iyi evrenin yaratılması imkansız. Bundan dolayı da en iyi evreni yaratamamak, tıpkı yuvarlak bir kareyi yaratamıyor olmak gibi, Tanrı'nın mükemmelliğini azaltmazdı. Ancak bu çözümde bir sorun var: En iyi evrenin yaratılamaması neden bunun en mükemmel olmaya zeval getirmeyeceğini değil de en mükemmel varlık diye bir şeyin olamayacağını göstermiyor? Şöyle ki, madem yaratılabilecek en mükemmel evren diye bir şey yok, çünkü iyilik miktarı sonsuz derecede artabiliyor, o zaman en mükemmel Tanrı da olamaz. Çünkü Tanrı'nın mükemmelliği yarattığı evrenin iyiliği gibi sonsuza kadar artabilirdi. Bu çözüm Tanrı'nın en mükemmel varlık olduğu şeklindeki iddiaya yaramıyor kısacası.

3. Bir tür teistik modal realizm savunabilir. Bu tez özetle şu: Tanrı tek bir evren ya da mümkün dünya değil, var olabilecek bütün evrenleri/mümkün dünyaları yaratır. Bu sayede Tanrı yaratabileceği maksimum iyiliği yaratmış olur ve mükemmelliğiyle uyuşan da budur. Bana kalırsa en makul çözümü teistik modal realizm sunuyor. Ama teistik modal realizmin sıkıntısı da inanılmaz uçuk bir tez olması. Mesela bu tezin sonuçlarından biri, bütün evrenin tarihinin sizin şu anda olduğunuzun 1 milimetre daha sağında olmanız dışında aynı olduğu bir evrenin bile var olmasını gerektirmesidir. Olabilecek en ufak ve garip ihtimaller bile, gerçekleşmeleri daha iyiyse, gerçek olmalıdır. Bu da oldukça kalabalık bir ontolojimiz olması demek. Böyle bir senaryoyu kabul etmemek mümkünse basitlik ilkesi gereği kabul etmememiz gerekir gibi görünüyor. Teistik olmayan modal realizmlerdeki problemlerin aynı şekilde ortaya çıkmaları da cabası.

6,303 görüntülenme
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
20
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close