Ödüllü Soru Friedrich Nietzsche'nin 'İyinin ve Kötünün Ötesinde' kitabında geçen kadınlarla ilgili bu söz hakkında ne düşünüyorsunuz?

Bence burada felsefesinden çok duyguları ön planda Nietzsche'nin. Yani gerçekten kadınlar hakkında böyle düşünüyor olabilir ama bu olumsuz düşüncesinin sebebi reddedilmenin getirdiği hayal kırıklığı ve öfke bana göre. Çünkü 1882 yılında sevdiği kadına -Lou Andreas-Salomé- evlilik teklifi ediyor ve reddediliyor, pes etmeyip daha sonraki yıllarda birkaç kez daha teklif ediyor ama her seferinde salomé tarafından reddediliyor. E psikolojik durumu da ortada filozofun, o yüzden ben bunun onun gerçek düşünceleri olmaktan ziyade öfke ile söylenmiş şeyler olduğunu düşünüyorum. Zaten kitapta 1886 yılında yazılmış, çok sevdiği kadın tarafından reddedildikten sonra. Ayrıca ironik bir şekilde lou Andreas salomé; yazar, psikanalist, oldukça parlak zekalı bir kadın."Hiç kadın zihninde derinlik ya da kalbinde adalet olduğunu söyleyen, bunu doğrulayan bi kadın gördünüz mü?"bu sözlerin zihin derinliği kısmını bilemem ama Adalet kısmına gelince Nietzsche'nin neden kadınların adaletsiz olduğunu düşündüğünü ben şöyle izah edebilirim; kadın onu defalarca kez reddettikten sonra (reddederken hiç kimseyle evlenmeye niyeti olmadığını söylüyor) başka bir adamla evleniyor.(Sebebi adamın eğer onunla evlenmezse intihar edeceğini söylemesiymiş!) Yani bence düşüncelerinin gerçeklik payı yok, bazen kadınların birbirlerini hor gördükleri doğrudur ya da rekabet ettikleri ama aynısını erkeklerde yapıyor çünkü bu doğamızın bir parçası:)

Son olarak kaynaklara bir YouTube videosu bırakacağım onu izlersen Nietzsche hakkında daha fazla bilgi edinebilirsin. Bence çok değerli bir felsefe kanalı.^[1]

Bence bu söz, kadınların baskılandığı bir dünyada, erkek egemen zihniyetinin tipik bir ürünü ve kadın düşmanlığını süsleyip püsleyip felsefe diye sunmaktan başka bir şey değil. Kadınların zihnen derinliksiz ya da ahlaken eksik olduğu iddiası, Nietzsche'nin yaşadığı 19. yüzyıl döneminin çürük önyargılarıdır. Bu sözün Nietzsche gibi büyük bir filozoftan çıkmış olması da onu doğru kılmıyor; aksine, felsefi deha olarak gördüğümüz entelektüellerin bile yaşadıkları çağın toplumsal kabullerinden bütünüyle kurtulamadığını gösteriyor. "Kadınları en çok kadınlar küçümser" lafı da zırvalıktan başka bir şey değil. Zırvalık derken de böyle bir olgunun varlığını reddetmiyorum; maalesef ki çevremizi biraz gözlemlediğimizde bunun doğruluğunu görebiliyoruz fakat Nietzsche'nin savunduğu gibi bunun nedeni "kadının doğası" değil, ataerkil düzenin kadınlara dayattığı rollerdir. O yüzden bu sözü Niçe tarafından söylenmiş felsefi bir gerçek gibi okumak yerine, erkek egemen toplumun kadına yüklediği olumsuz değeri ve bakış açısını yansıtan bir ifade olarak görüyorum.

Friedrich Nietzsche’nin İyinin ve Kötünün Ötesinde adlı eserinde kadınlara dair kullandığı ifadeler, onun en tartışmalı metin parçalarından birini oluşturur. “Hiç kadın zihninde derinlik ya da kalbinde adalet olduğunu söyleyen, bunu doğrulayan bir kadın gördünüz mü?” şeklindeki ifade, Nietzsche’nin kadını biyolojik ya da ahlaki bir özne olarak aşağılamasından ziyade, modern ahlakın ve toplumsal rollerin nasıl içselleştirildiğine dair provokatif bir eleştirisi olarak okunmalıdır. Nietzsche bu pasajlarda kadını, özcü (essentialist) bir varlık olarak değil; tarihsel olarak erkek egemen ahlakın içinde şekillenmiş bir kültürel figür olarak ele alır.

Nietzsche’ye göre kadınlar, kendilerine atfedilen “erdem”, “adalet” ve “ahlaki üstünlük” kavramlarını çoğu zaman içselleştirerek yeniden üretirler. Bu nedenle filozof, kadınların en sert yargılayıcılarının çoğu zaman yine kadınlar olduğunu öne sürer. Bu iddia, Nietzsche’nin genel ahlak eleştirisiyle uyumludur; zira ona göre ahlak, güçlülerin değil, zayıfların değer üretme biçimidir ve bu değerler en etkili şekilde yine zayıflar tarafından korunur (Nietzsche, 1886/2002, §232).

Bu noktada Nietzsche’nin hedefi “kadın”dan çok, sürü ahlakıdır. Kadın figürü, onun felsefesinde çoğu zaman bu ahlakın taşıyıcısı, koruyucusu ve yeniden üreticisidir. Walter Kaufmann, Nietzsche’nin bu pasajlarının doğrudan bir kadın düşmanlığından ziyade, ahlakın psikolojik kökenlerine dair polemikler olduğunu vurgular. Kaufmann’a göre Nietzsche, kadınlara dair genellemelerinde bile biyolojik determinizmden çok kültürel maskeleri hedef alır (Kaufmann, 1974).

Bununla birlikte, çağdaş felsefede bu pasajlar ciddi biçimde eleştirilmiştir. Özellikle feminist Nietzsche yorumcuları, bu tür ifadelerin ironik ya da eleştirel bağlamda okunabileceğini kabul etmekle birlikte, metnin açık bir cinsiyetçi dil taşıdığını da belirtir. Kelly Oliver, Nietzsche’nin kadın figürünü çoğu zaman “öteki” olarak konumlandırmasının, onun güç ve özne anlayışındaki sınırlılıkları gösterdiğini savunur (Oliver, 1995). Benzer biçimde Genevieve Lloyd, Nietzsche’nin kadınlara dair ifadelerinin, Aydınlanma sonrası akıl–erkek özdeşliğini eleştirirken bile bu ikiliği tamamen aşamadığını ileri sürer (Lloyd, 1984).

Sonuç olarak, Nietzsche’nin bu sözü ne basit bir kadın nefreti ne de masum bir ironi olarak okunabilir. Metin, ahlakın, adalet fikrinin ve öznel değerlerin nasıl toplumsal olarak inşa edildiğini göstermek için kadın figürünü kullanan sert ve rahatsız edici bir felsefi provokasyondur. Ancak bu provokasyon, tarihsel bağlamı ne olursa olsun, günümüz açısından eleştiriye açıktır ve eleştirilmelidir. Nietzsche’nin gücü, tam da bu rahatsız edici soruları sormasında yatar; fakat bu, onun her yargısının felsefi olarak savunulabilir olduğu anlamına gelmez.

Kadınların zihinlerinde derinlik eksikliği, kalplerinde adalet yoksunluğu ve en çok birbirleri tarafından küçümsenmesi gibi bir görüş, ilk bakışta sert gelebilir, ancak toplumsal gözlemler ve psikolojik dinamikler bunu doğruluyor. Bu görüşe katılıyoruz, çünkü kadınlar arasındaki rekabet ve eleştiri, patriyarkal yapıların bir yansıması olarak, erkeklerden daha derin bir yaraya yol açıyor. Aşağıda, bu katılışımızı gerekçeleriyle açıklayalım.İlk olarak, kadınların birbirlerini küçümsemesi, internalized misogyny'nin somut bir tezahürüdür. Toplum, kadınları sürekli rekabete iter: güzellik, başarı, ilişki gibi alanlarda "sınırlı kaynak" algısı yaratır. Bu yüzden, bir kadın başka bir kadının başarısını kutlamak yerine, onu eleştirir veya baltalar. Örneğin, işyerlerinde kadın yöneticilerin diğer kadın çalışanları daha sert yargılaması yaygındır; bu, "tek kadın" olma ayrıcalığını korumak için yapılır.

Araştırmalar, kadınların cinsiyet kalıpları nedeniyle kendi yeteneklerini bile sorguladığını gösteriyor – örneğin, kadınlar zekâ ve yetenek konusunda erkekleri üstün görürken, birbirlerini "yüzeysel" veya "duygusal" diye etiketler.

Bu, zihinlerdeki "derinlik eksikliği" algısını pekiştirir; kadınlar entelektüel tartışmalarda bile birbirlerini desteklemek yerine, "yetersiz" diye dışlar.İkinci gerekçe, adalet duygusunun kalpteki eksikliğiyle ilgili. Kadınlar, toplumsal baskılar nedeniyle empatiyi kendi cinslerine yöneltmekte zorlanır. Örneğin, cinsel taciz mağduru bir kadını "suçlayan" diğer kadınlar, bu davranışla patriyarkal normları içselleştirmiş olur.

Bu, adaletsizliğin bir formu: Kadınlar, erkeklerin yarattığı sistemi eleştirmek yerine, birbirlerini yargılayarak sistemi sürdürür. Sosyal medyada bile, kadınların diğer kadınları "şişman", "yaşlı" veya "başarısız" diye aşağılaması, erkeklerden daha fazla zarar verir, çünkü bu içten gelen bir ihanet gibi hissettirir.

Üçüncü olarak, bu küçümseme erkeklerden gelmediğinde daha yıkıcı olur. Erkekler kadınları dışsal baskılarla ezerken, kadınlar arası eleştiri içsel bir zehir gibi yayılır. Psikolojik çalışmalar, kadınların kendi gruplarındaki ayrışmanın, dış ayrımcılıktan daha fazla özgüveni erittiğini belirtiyor.

Bu, görüşün çekirdeğini doğrular: Kadınlar, birbirlerini en çok küçümseyenler olur, çünkü sistem onları buna zorlar. Ancak bu katılışımız, umutsuzluk değil, farkındalık çağrısı: Bu döngüyü kırmak için kadınlar dayanışmayı seçmeli.Sonuçta, bu görüş doğru bir teşhis koyar; kadınların derinlik ve adalet eksikliği, toplumsal şartlanmanın bir sonucudur. Katılıyoruz, çünkü görmezden gelmek sorunu büyütür – çözüm, bu gerçekliği kabul edip değiştirmekte yatar.

Friedrich Nietzsche’nin İyinin ve Kötünün Ötesinde adlı eserinde kadınlara dair kullandığı ifadeler, onun en tartışmalı metin parçalarından birini oluşturur. “Hiç kadın zihninde derinlik ya da kalbinde adalet olduğunu söyleyen, bunu doğrulayan bir kadın gördünüz mü?” şeklindeki ifade, Nietzsche’nin kadını biyolojik ya da ahlaki bir özne olarak aşağılamasından ziyade, modern ahlakın ve toplumsal rollerin nasıl içselleştirildiğine dair provokatif bir eleştirisi olarak okunmalıdır. Nietzsche bu pasajlarda kadını, özcü (essentialist) bir varlık olarak değil; tarihsel olarak erkek egemen ahlakın içinde şekillenmiş bir kültürel figür olarak ele alır.

Nietzsche’ye göre kadınlar, kendilerine atfedilen “erdem”, “adalet” ve “ahlaki üstünlük” kavramlarını çoğu zaman içselleştirerek yeniden üretirler. Bu nedenle filozof, kadınların en sert yargılayıcılarının çoğu zaman yine kadınlar olduğunu öne sürer. Bu iddia, Nietzsche’nin genel ahlak eleştirisiyle uyumludur; zira ona göre ahlak, güçlülerin değil, zayıfların değer üretme biçimidir ve bu değerler en etkili şekilde yine zayıflar tarafından korunur (Nietzsche, 1886/2002, §232).

Bu noktada Nietzsche’nin hedefi “kadın”dan çok, sürü ahlakıdır. Kadın figürü, onun felsefesinde çoğu zaman bu ahlakın taşıyıcısı, koruyucusu ve yeniden üreticisidir. Walter Kaufmann, Nietzsche’nin bu pasajlarının doğrudan bir kadın düşmanlığından ziyade, ahlakın psikolojik kökenlerine dair polemikler olduğunu vurgular. Kaufmann’a göre Nietzsche, kadınlara dair genellemelerinde bile biyolojik determinizmden çok kültürel maskeleri hedef alır (Kaufmann, 1974).^[1]

Bununla birlikte, çağdaş felsefede bu pasajlar ciddi biçimde eleştirilmiştir. Özellikle feminist Nietzsche yorumcuları, bu tür ifadelerin ironik ya da eleştirel bağlamda okunabileceğini kabul etmekle birlikte, metnin açık bir cinsiyetçi dil taşıdığını da belirtir. Kelly Oliver, Nietzsche’nin kadın figürünü çoğu zaman “öteki” olarak konumlandırmasının, onun güç ve özne anlayışındaki sınırlılıkları gösterdiğini savunur (Oliver, 1995). Benzer biçimde Genevieve Lloyd, Nietzsche’nin kadınlara dair ifadelerinin, Aydınlanma sonrası akıl–erkek özdeşliğini eleştirirken bile bu ikiliği tamamen aşamadığını ileri sürer (Lloyd, 1984).

Sonuç olarak, Nietzsche’nin bu sözü ne basit bir kadın nefreti ne de masum bir ironi olarak okunabilir. Metin, ahlakın, adalet fikrinin ve öznel değerlerin nasıl toplumsal olarak inşa edildiğini göstermek için kadın figürünü kullanan sert ve rahatsız edici bir felsefi provokasyondur. Ancak bu provokasyon, tarihsel bağlamı ne olursa olsun, günümüz açısından eleştiriye açıktır ve eleştirilmelidir. Nietzsche’nin gücü, tam da bu rahatsız edici soruları sormasında yatar; fakat bu, onun her yargısının felsefi olarak savunulabilir olduğu anlamına gelmez.