Zamanın bizim gerçekliğimizin bir boyutu olduğu doğrudur — modern fizik özellikle Einstein'ın Görelilik Teorileriyle birlikte zamanın, uzayla birlikte “uzay-zaman” adını verdiğimiz dört boyutlu bir dokunun parçası olduğunu ortaya koydu. Bu yapı içinde zaman, mutlak değil; göreceli bir olgudur.
Dünya’nın Güneş etrafındaki dönüşü bizim için bir yıl tanımı oluşturur.
Bu tanım biyolojik, kültürel ve teknik takvimlerimize yerleşmiştir.
Ama örneğin Jüpiter’in yılı 12 Dünya yılıdır, yani başka bir gezegende yaşasaydık, “bir yıl” tamamen başka bir şey olurdu.
Bu da zamanın ölçümünün lokal olduğunu, evrensel bir sabitlikten çok, sisteme bağlı olduğunu gösterir.
---
Zaman bizim için bir gerçeklik, evren için bir illüzyondur.”
Çünkü fiziksel anlamda zaman;
Evrenin genelinde mutlak değildir.
Işığa yakın hızlarda hareket ettiğinde ya da çok yoğun kütlelerin (örneğin karadeliklerin) yakınında bulunduğunda zaman yavaşlar – bu Görelilik’in zamanla ilgili kısmıdır (zaman genişlemesi).
Yani iki gözlemci, aynı olaylar dizisine farklı “zaman uzunlukları” atayabilir.
Dolayısıyla:
Zaman, evrenin her noktasında aynı hızda akmaz.
Hatta bazı kozmolojik teorilerde zaman, daha temel bir şeyin türevi, yani bir “görünüm” olarak yorumlanır. (Bkz: Julian Barbour – The End of Time gibi yaklaşımlar.)
Bu da zamanın bizim biyolojik bedenlerimiz için bir gerçek ama evren için illüzyondan ibaret olduğunu gösterir.”
Bu bakış açısı, insan bilincinin ve bedeninin zamana duyarlılığına, yani içsel saatlerimize (sirkadiyen ritimler) işaret eder. Bizler zamanı;
Kalp atışı,
Nefes,
Yaş alma,
Güneşin doğuşu ve batışı gibi döngülerle hissediyoruz.
Ama evrenin kendisinde:
Bu döngülerin hiçbir zorunluluğu yoktur.
Karadeliklerin yakınında “bir dakika” başka bir yerde milyonlarca yıl olabilir.
Işık bize milyarlarca yıl önceki galaksilerin görüntüsünü getirdiği için şu an aslında geçmişi izliyoruz.
---
Özetle
Zaman, bizim dünyamızda ve bedenimizde bir gerçekliktir ama evrensel ölçekte:
Görecelidir,
Farklı referans çerçevelerinde farklı işler,
Ve belki de bazı fizikçilere göre sadece olaylar arasında ardıllık hissi veren bir illüzyondur.[1]
Kaynaklar
- C. Callender. Is Time An Illusion?. (1 Haziran 2010). Alındığı Tarih: 27 Temmuz 2025. Alındığı Yer: Scientific American | Arşiv Bağlantısı
