İlk tek tanrı Marduk 'tur. MÖ 18. yüzyılda kral Hamurabi tarafından en yüce tanrı derecesine yükseltildi, daha sonra MÖ 16. yüzyılda kral Nebukadnezar (Arapça; Buhtunnasr) tarafından tektanrı sayıldı.[2] Din kavgalarının sona ermesi için Hammurabi Marduk' u en yüce tanrı ilan edip, o dönemde hala inanılan küçük tanrıların artık Marduk'a biat ettiğini, küçük tanrılara tapanlarında, taptıkları tanrılar gibi Marduk' a tapacağını ilan etti.
Yahudiliğe etkisi: Krallıkların ve uyruklarının yazgısı onun elindedir. Yeryüzünü de Kingu'nun kanıyla yoğurup elde ettiği balçıktan ilk insanı meydana getirmiş. Babil Kralı Hammurabi ünlü yasalarını kendisine dikte ettirenin Marduk olduğunu söyler. Marduk burada adalet tanrısı Şamaş kişiliğindedir. İncelemeci Samuel Reinach, Hammurabi Kanunlarıyla Yahudi yasaları arasındaki benzerliğe işaret ederek, Marduk'u Yehova'yla aynılaştırır; "Eğer Musevi kanunlarının Musa’ya Tanrı tarafından yazdırıldığı doğruysa, Tanrı, Hamurabi’nin yapıtını aşırmış demektir."[1]
İkinci tek tanrı M.O. 12.yy da Aten veya Aton veya Zentuk IV. Amenhotep veya sonradan aldığı adla Akhenaton (Aton'un hizmetkarı) tarafından ortaya çıkarılan bir Mısır tanrısıdır. Tıpkı günümüzde büyük kitlelere ulaşmış olan İbrahimi dinlerde olduğu gibi tek tanrı olarak kabul edilmiştir. Bu tanrının somut bir betimlemesi yoktu.[1]
Üçüncü tek tanrı, ,Ahura Mazda, Pers kökenli peygamber Zerdüşt (Zarathustra, Zartosht olarak da bilinir) tarafından M.Ö. 1500-1000 yılları arasında kurulan tek tanrılı bir inançtır. Her şeyin yaratıcısı ve sürdürücüsü olan Ahura Mazda adında bir tanrıya tapınılır. [3]
Dördüncü tek tanrı Yehova, MÖ 10. yüzyıl ile MÖ 586'(Babil sürgünü) arasında İsrail genelinde çoktanrıcılık normaldi. [4] İsrailoğulları arasında yalnızca Yahveh'ye tapınma ancak sürgünden sonra ve geç bir dönemde (muhtemelen Makkabiler (MÖ 2. yy) dönemi) kurumsallaşır ve monoteizm Yahudiler arasında yerleşir.[4]
Her ne kadar yahudiliğin tek tanrıya evrilişinin 10. yy. olduğu idda edilse de bununla ilgili Yahudilik dinindeki öğretilerden başka hiç bir kaynak yoktur. Tüm olayların kaydının tutulduğu ve günümüze ulaştığı Mısır tarihi ile uyumsuzluğu dikkate alındığında mitolojik karakter ve anlatılar olduğu anlaşılmaktadır.
Kaynaklar
- Orhan Hançerlioğlu. (1999). Düşünce Tarihi. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
- Muazzez İlmiye Çığ. (2015). Kur'an İncil Ve Tevrat'ın Sümerdeki Kökeni.
- Joshua J. Mark. Zerdüştlük. Alındığı Tarih: 30 Mayıs 2025. Alındığı Yer: World History | Arşiv Bağlantısı
- Vikipedia Yazarları. Yahudi Tarihi. Alındığı Tarih: 30 Mayıs 2025. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
